Najważniejsze propozycje zmian w nowelizacji do ustawy o zapasach ropy naftowej i gazu ziemnego

Podczas obrad Rady Ministrów w dniu 6 czerwca 2017 r., polski rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz niektórych innych ustaw. W świetle informacji prasowych, niezależni sprzedawcy gazu ziemnego mają szereg uwag do procedowanej Nowelizacji (wskazując m.in. na ryzyko wzrostu cen gazu i ograniczenie konkurencyjności na rynku w wyniku wprowadzenia projektowanych zmian). W odpowiedzi Ministerstwo Energii zaprzecza, by Nowelizacja miała skutkować wzrostem cen i broni słuszności przygotowanych nowych regulacji.

Celem Proponowanej Nowelizacji jest również usystematyzowanie zasad związanych z uruchamianiem obowiązkowych zapasów gazu ziemnego w momencie kryzysu energetycznego, określenie obowiązków, jakie ciążyć będą na podmiotach świadczących usługę magazynowania gazu ziemnego oraz uregulowanie zasad nakładania kar finansowych w przypadku naruszenia obowiązków i zasad, według których obowiązkowe zapasy gazu ziemnego powinny być utrzymywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem gazem ziemnym z zagranicą i podmioty dokonujące przywozu gazu ziemnego ("Podmioty Zobowiązane") albo podmioty świadczące usługi magazynowania gazu ziemnego ("Operatorzy Systemu Magazynowania").

Zgodnie z Proponowaną Nowelizacją, zapasy gazu ziemnego będą musiały być magazynowane w sposób fizyczny, w konkretnie wskazanych instalacjach oraz w sposób spełniający ściśle określone warunki. Tym samym, poprzez wprowadzenie zmian do art. 24 ust. 3 oraz art. 24a ust. 1 Ustawy o zapasach, wyklucza ona możliwość realizacji tego obowiązku poprzez skorzystanie przez Podmioty Zobowiązane z usługi tzw. "wirtualnego magazynu".

Istotną zmianą, przewidzianą w Proponowanej Nowelizacji, jest dodanie ust. 10 do art. 25 Ustawy o zapasach, w myśl którego "przedsiębiorstwo energetyczne, które wykonywało działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą i podmiot, który dokonywał jego przywozu, utrzymują zapasy obowiązkowe gazu ziemnego ustalone zgodnie z ust. 2 lub ust. 5, w okresach, o których mowa w tych przepisach, także w przypadku odpowiednio, cofnięcia przez Prezesa URE koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą lub wygaśnięcia tej koncesji albo zaprzestania przywozu gazu ziemnego". Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że ww. podmioty będą zobowiązane do utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego przez cały rok gazowy (zgodnie z art. 25 ust. 4 Ustawy o zapasach rok gazowy obejmuje okres od 1 października roku bieżącego do dnia 31 września kolejnego roku), także w przypadku uchylenia lub wygaśnięcia posiadanej przez nie koncesji bądź też zaprzestania przywozu gazu ziemnego w trakcie danego roku gazowego. Innymi słowy, uchylenie koncesji, jej wygaśnięcie albo zaprzestanie przywozu gazu ziemnego w trakcie trwania danego roku gazowego nie zwalnia Podmiotu Zobowiązanego od utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego aż do dnia jego zakończenia.

Warto wskazać także, że Proponowana Nowelizacja rozstrzyga nieuregulowaną dotąd kwestię relacji pomiędzy obowiązkiem utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego, a tzw. "tranzytem gazu ziemnego", polegającym na dostarczaniu gazu ziemnego do innych państw niż Polska, poprzez terytorium Polski. Dotychczasowe stanowisko i praktyka Prezesa URE wskazywała, że wolumen gazu ziemnego objęty tym rodzajem działalności nie podlegał uwzględnieniu przy obliczaniu poziomu obowiązkowych zapasów gazu ziemnego. Powyższe założenie zostało potwierdzone w Proponowanej Nowelizacji, która dodaje ustęp 9 do art. 25 Ustawy o zapasach, wskazujący, że "ilość gazu ziemnego przywiezionego, o której mowa w ust. 2 i 5, ustala się jako różnicę między wielkością przywozu i wywozu w okresach, o których mowa w tych przepisach". Dotychczas kwestia ta rodziła szereg wątpliwości przedsiębiorstw przyjmujących ten rodzaj modelu biznesowego.

Przepisy Proponowanej Nowelizacji zmienią również stosowany system rozliczeń finansowych pomiędzy Operatorem Systemu Przesyłowego Gazowego, a Podmiotami Zobowiązanymi w sytuacji uruchomienia utrzymywanych przez nie zapasów obowiązkowych gazu ziemnego. Dotychczasowy mechanizm opierał się na cenie gazu określonej w taryfie Podmiotu Zobowiązanego, a w przypadku gdy nie był on zobowiązany do posiadania taryf, według ceny określonej między tym podmiotem a Operatorem Systemu Przesyłowego Gazowego. Natomiast Proponowana Nowelizacja przewiduje delegację dla Ministra Energii do określenia w drodze rozporządzenia sposobu prowadzenia rozliczeń za uruchomione zapasy gazu ziemnego, sposobu kalkulacji ceny za paliwa gazowe stosowane do tych rozliczeń, a także sposobu bilansowania systemu przesyłowego i prowadzenia rozliczeń z tytułu jego niezbilansowania w okresie uruchomienia zapasów obowiązkowych gazu ziemnego.

Celem uproszczenia i ułatwienia realizacji utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego, Proponowana Nowelizacja przewiduje przeniesienie części obowiązków z Podmiotów Zobowiązanych na Operatorów Systemów Magazynowania. Do najważniejszych zmian przewidzianych w tym zakresie zaliczyć możemy m.in. zwolnienie z obowiązku przedstawiania przez Podmioty Zobowiązane charakterystyki instalacji, w której utrzymywane będą zapasy obowiązkowe gazu ziemnego. Co istotne, powyższe zwolnienie z obowiązku nie będzie dotyczyć jednak zapasów obowiązkowych utrzymywanych w instalacji poza terytorium Polski.

W przypadku podjęcia decyzji o realizowaniu obowiązku utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego w instalacjach zlokalizowanych poza terytorium Polski, w świetle Proponowanej Nowelizacji, niezbędne będzie zarezerwowanie zdolności przesyłowych w punkcie wyjścia z systemu zagranicznego i wejścia do systemu krajowego na zasadach ciągłych, a zarezerwowana zdolność przesyłowa nie może być wykorzystywana na inne cele niż te związane z realizacją tego obowiązku. Przewidywana zmiana spowoduje, że Podmioty Zobowiązane planujące utrzymywanie zapasów obowiązkowych w instalacjach poza terytorium Polski będą zmuszone do ponoszenia wydatków finansowych z tym związanych, przy jednoczesnej niemożliwości korzystania z zarezerwowanej zdolności na inne cele niż te, które są związane z obowiązkiem magazynowania. Dodatkowo Nowelizacja wskazuje, że wykorzystywanie zarezerwowanej mocy przesyłowej przez przedsiębiorstwo na inne cele niż związane z obowiązkiem utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego zagrożone będzie karą pieniężną nakładaną przez Prezesa URE, w wysokości od 10% do 15% przychodu osiągniętego przez tego przedsiębiorcę w poprzednim roku podatkowym. Warto w tym miejscu również podkreślić, że Proponowana Nowelizacja przewiduje uchylenie przepisu umożliwiającego Prezesowi URE miarkowanie kary, o której mowa powyżej, poprzez uwzględnienie przy jej wyliczaniu czasu trwania, stopnia oraz przyczyny dokonanego naruszenia.

Nowelizacja zakłada również zmianę niektórych przepisów Ustawy Prawo Energetyczne. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 33 ust. 1a Prawa energetycznego Prezes URE uzależnia udzielenie koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą od posiadania przez wnioskodawcę własnych pojemności magazynowych lub od zawarcia przez niego umowy przedwstępnej o świadczenie usługi magazynowania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego albo umowy o wykonywania zadań w zakresie utrzymywania zapasów. Art.2 ust. 2 Proponowanej Nowelizacji ma znieść powyższy wymóg, w związku z czym udzielenie koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą przez Prezesa URE nie będzie uzależnione od spełnienia przez wnioskodawcę ww. warunków.

W dniu 7 czerwca 2017 r. projekt Proponowanej Nowelizacji został skierowany do dwóch komisji sejmowych: Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji do Spraw Energii i Skarbu Państwa. Proponowana Nowelizacja zakłada wprowadzenie zmian jeszcze przed rozpoczęciem nowego roku gazowego (obejmującego okres od 1 października 2017 r. do 30 września 2018 r.), w związku z czym należy się spodziewać, że jej finalne brzmienie zostanie przyjęte jeszcze przed sierpniową przerwą wakacyjną parlamentu.