Nowe Prawo wodne – nowa ustawa to nie tylko opłaty za usługi wodne

Nie dalej jak kilkanaście dni temu Rzeczypospolita Polska przegrała w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawę ze skargi Komisji Europejskiej (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 czerwca 2016 r., sprawa C-648/13), która zarzucała polskim władzom niewłaściwą transpozycję przepisów Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (dalej: „RDW”). Fakt, że Komisja wniosła taką skargę powoływany był już od pewnego czasu jako jeden z czołowych argumentów przemawiających za jak najszybszym zreformowaniem polskiego porządku prawnego w zakresie gospodarowania wodami. Odpowiedzią na zapotrzebowanie w tym zakresie miał być opublikowany w kwietniu tego roku projekt nowej ustawy Prawo wodne, który został zresztą niedawno zaktualizowany.

Wśród kwestii spornych rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej we wspomnianej wyżej sprawie znalazł się problem wdrożenia zasady zwrotu kosztów usług wodnych. Pozostawiając na boku szczegóły sporu prawnego toczącego się w tym względzie i tego, na ile w ogóle wspomniany wyrok Trybunału odnosił się do sposobu realizacji wspomnianej zasady w Polsce, warto podkreślić, że projektowane rozwiązania dotyczące podziału kosztów usług wodnych stanowią jedną z wielu zmian proponowanych w nowej ustawie.

1. Nowy ustrój organizacyjny

W pierwszej kolejności w projektowanej ustawie zwraca uwagę zasadnicza przebudowa ustroju organizacyjnego struktur administracji publicznej odpowiedzialnych za gospodarowanie wodami. Planuje się utworzenie swoistego „super-administratora” w postaci Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, w skrócie nazwanego „Wodami Polskimi”. Przypominać to będzie gospodarkę leśną, która oparta jest na względnie autonomicznym Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe. Wody Polskie wykonywać będą w imieniu Skarbu Państwa uprawnienia właścicielskie w stosunku do wód i nieruchomości związanych z wodami stanowiących własność Skarbu Państwa. Jednocześnie poszczególne jednostki organizacyjne Wód Polskich stanowić będą pion administracji publicznej orzekający w sprawach gospodarki wodnej poprzez wydawanie m.in. pozwoleń wodnoprawnych. Jedną z kluczowych zmian, jaka będzie się z tym wiązała, jest znaczące ograniczenie kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego, które w aktualnym stanie prawnym w dużej mierze odpowiedzialne są za gospodarowanie wodami.

2. System naliczania i poboru opłat za usługi wodne

Oprócz znaczącego rozszerzenia przedmiotowego i podmiotowego zakresu obowiązku uiszczania opłat za usługi wodne projektowana ustawa wprowadzi zupełnie nowe rozwiązania w zakresie naliczania i poboru tych opłat. Aktualnie opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz pobór wód zaliczana jest do tzw. opłat za korzystanie ze środowiska regulowanych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Rozwiązanie to sprawia, że opłaty te rozliczane są zasadniczo na tych samych zasadach, co inne opłaty za korzystanie ze środowiska ponoszone przez przedsiębiorców, takie jak np. opłata za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Rozpatrywana tu propozycja legislacyjna zakłada, że opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz pobór wód, wraz z innymi działaniami objętymi obowiązkiem opłatowym, zostanie przeniesiona w całości do nowej ustawy Prawo wodne. To samo dotyczyć będzie tzw. opłaty podwyższonej ponoszonej m.in. w razie korzystania z usług wodnych bez uzyskania wymaganej zgody wodnoprawnej (omówionej niżej) albo pozwolenia zintegrowanego. Zmianie miałaby ulec nie tylko systemowa lokalizacja przepisów regulujących rozliczanie opłat za pobór wód, czy zrzut ścieków, ale też diametralnie zmodyfikowany zostanie sposób naliczania tych danin publicznych. Patrząc na projektowane zmiany oczami prawnika, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że niekoniecznie zmierzają one w kierunku uproszczenia systemu prawnego i uczynienia go przyjaznym dla przedsiębiorców, którzy są kluczowym adresatem tych obowiązków. W miejsce jednego, względnie monolitycznego systemu opłat, miałyby zostać wprowadzone dwa, istotnie odmienne systemy.

Po pierwsze, opłata za usługi wodne składać się będzie co do zasady z opłaty stałej oraz opłaty zmiennej uzależnionej od ilości pobranych wód czy też ilości oraz jakości odprowadzonych ścieków. Opłata stała miałaby być ustalana w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym sankcjonującym w danym przypadku korzystanie z usług wodnych. Opłata stała, w pewnym uproszczeniu, miałaby być ustalana proporcjonalnie do dopuszczonej w danym przypadku maksymalnej skali korzystania z usług wodnych (maksymalnej ilości pobieranej wody albo odprowadzanych ścieków). Podkreślić należy, że należałoby ją wnosić bez wezwania na rachunek Wód Polskich w 4 ratach kwartalnych niezależnie od tego, czy w danym okresie podmiot objęty obowiązkiem opłatowym korzystał z usług wodnych oraz w jakim zakresie to czynił.

Opłata zmienna, naliczana proporcjonalnie do faktycznej skali korzystania z usług wodnych (np. pobranej wody), miałaby być określana przez Wody Polskie. Rozwiązanie to stanowi przeciwieństwo obowiązującej obecnie zasady samodzielnego naliczania i uiszczania opłat za korzystanie ze środowiska przez podmiot korzystający ze środowiska. Podmiot korzystający z usług wodnych byłby zobowiązany do zainstalowania urządzeń pomiarowych, których odczytu dokonywaliby pracownicy Wód Polskich.

Jeszcze bardziej rewolucyjne rozwiązania, zwłaszcza od strony prawnej, znaleźć można w projektowanych przepisach dotyczących samego sposobu ustalania wysokości opłat zmiennych. Zgodnie z projektem ustawy, wysokość opłat zmiennych określają Wody Polskie oraz przekazują podmiotom korzystającym z usług wodnych w formie informacji. Podmiot korzystający z usług wodnych, któremu przekazano informację, może w ciągu 14 dni złożyć do Wód Polskich reklamację, jeżeli nie zgadza się z wysokością opłaty. W razie nieuznania reklamacji, Wody Polskie miałyby ustalać wysokość opłaty za usługi wodne w drodze decyzji. Od decyzji takiej nie przysługiwałoby już odwołanie, lecz bezpośrednio skarga do sądu administracyjnego. Zastosowanie informacji o wymiarze opłaty w miejsce decyzji administracyjnej oraz reklamacji zamiast odwołania wyłącza proces dochodzenia swych praw przez podmioty korzystające z usług wodnych poza zakres procedury administracyjnej. To zaś może rodzić szereg problemów i wątpliwości prawnych, które objawią się zapewne dopiero w momencie, gdy podmiot korzystający z usług wodnych uzna, że nałożono na niego opłatę w zbyt wygórowanej wysokości.

3. Zgody wodnoprawne

Duże zmiany miałyby również nastąpić w kwestii reglamentacji korzystania z wód, która przybrałaby postać tzw. zgody wodnoprawnej. Zgody wodnoprawne, w świetle omawianych tu propozycji legislacyjnych, udzielane byłyby głównie przez wydanie pozwolenia wodnoprawnego, przyjęcie zgłoszenia wodnoprawnego i ocenę wodnoprawną. Instytucja pozwolenia wodnoprawnego oraz obecne od jakiegoś czasu w obowiązujących przepisach zgłoszenie dotyczące pomniejszych form korzystania z wód są już zakorzenione w krajowym porządku prawnym. Całkowitą nowość stanowić będą jednak oceny wodnoprawne. Ocena wodnoprawna miałaby poprzedzać podjęcie określonych inwestycji lub działań, w tym korzystania z usług wodnych, jeżeli mogłyby one wpłynąć na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych określonych dla jednolitych części wód powierzchniowych i jednolitych części wód podziemnych. Rezultatem oceny wodnoprawnej miałoby być wydanie osobnej decyzji, odrębnej od pozwolenia wodnoprawnego i innych decyzji inwestycyjnych. Nie dotyczyłoby to tylko przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, gdy ocenę wodnoprawną zastępuje się decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach oraz decyzją, przed wydaniem której jest przeprowadzana ponowna ocena oddziaływania na środowisko. Wskazana wyżej zmiana oznacza zatem dodanie obowiązku uzyskania jeszcze jednej decyzji inwestycyjnej na drodze do realizacji niektórych przedsięwzięć.

4. Podsumowanie

Przedstawione wyżej zagadnienia to jedynie kilka kwestii wybranych spośród całego szeregu zmian, jakie niesie ze sobą projektowana ustawa Prawo wodne. Jakkolwiek co najmniej część z nich faktycznie można byłoby uznać za realizację obowiązku transponowania RDW do prawa polskiego, to znacząca większość planowanych nowości legislacyjnych stanowi koncepcję pochodzącą wyłącznie od polskich projektodawców. Część z tych zmian może budzić wątpliwości, podczas gdy skutki, jakie wywrze na gospodarkę wejście w życie nowej ustawy, mogą być dalekosiężne. Wskazane jest zatem by wszystkie zainteresowane podmioty uważnie przyjrzały się projektowanym regulacjom i włączyły się w dyskusję o kształcie nowego Prawa wodnego. Będzie to ustawa o niebagatelnym znaczeniu, więc warto, by w możliwie największym stopniu godziła wszystkie ważne dla naszej gospodarki interesy – w tym zwłaszcza ochronę zasobów wodnych i tworzenie sprzyjających warunków do prowadzenia działalności gospodarczej.

Nowe Prawo wodne &#8211; nowa ustawa to nie tylko opłaty za usługi wodne

Nowe Prawo wodne – nowa ustawa to nie tylko opłaty za usługi wodne