Implementacja Dyrektywy CCS w Polsce

Technologia CCS

Technologia CCS uznawana jest za jeden z potencjalnych sposobów ograniczania nadmiernej emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Proces ten polega na wychwyceniu dwutlenku węgla z elektrowni i zakładów przemysłowych, przetransportowaniu go do miejsc składowania oraz zatłoczeniu przez specjalne otwory do odpowiednich formacji geologicznych zapewniających bezpieczne długoterminowe składowanie. To rozwiązanie ma zapewnić wyłączenie z obiegu znacznych ilości dwutlenku węgla, który inaczej przedostałby się do atmosfery.

Ograniczenie regulacji do projektów demonstracyjnych

Z uwagi na badawczy charakter technologii CCS, Polska podjęła decyzję o ograniczeniu zakresu regulacji wyłącznie do projektów demonstracyjnych w celu oceny ich skuteczności i przydatności w zakresie ograniczenia emisji dwutlenku węgla, jak również wpływu na zdrowie i życie ludzi oraz na środowisko. Przeprowadzenie projektów demonstracyjnych ma także na celu zbadanie zasadności dopuszczenia stosowania technologii CCS na skalę przemysłową. Zgodnie z Ustawą CCS, Minister Środowiska w porozumieniu z Ministrem Gospodarki oraz Ministrem Spraw Zagranicznych opracuje sprawozdanie zawierające analizę z przeprowadzonych projektów demonstracyjnych CCS, którą następnie przedstawi Radzie Ministrów do końca 2024 roku. Wspomniane sprawozdanie zawierać będzie m.in. rekomendacje dotyczące dalszych działań w zakresie stosowania technologii CCS na skalę przemysłową.

System koncesyjny

Podziemne składowanie dwutlenku węgla, jak również poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla, wymagać będzie uzyskania koncesji udzielanej przez Ministra Środowiska na podstawie przepisów Prawa geologicznego i górniczego³. Zgodnie z uwagami przedstawionymi powyżej, koncesja będzie wydawana jedynie na realizację projektów demonstracyjnych. Należy przy tym zauważyć, że koncesja na podziemne składowanie dwutlenku węgla obejmować będzie zarówno okres eksploatacji składowiska, jak też okres nie krótszy niż 20 lat od jego zamknięcia (tj. trwałego zaprzestania zatłaczania dwutlenku węgla do podziemnego składowiska) związany z likwidacją instalacji oraz monitoringiem kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla.

Nowym rozwiązaniem, stanowiącym odstępstwo od przepisów polskiej procedury administracyjnej, jest konieczność uzyskania stanowiska Komisji Europejskiej przed wydaniem koncesji. Organ koncesyjny ma obowiązek przesłania do Komisji Europejskiej kompletnego wniosku o udzielenie koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla oraz projekt decyzji, w terminie miesiąca od otrzymania wniosku. Koncesja wydawana jest po otrzymaniu opinii Komisji Europejskiej bądź informacji o rezygnacji z wydawania opinii.

Zmiany w Prawie energetycznym

Wdrożenie przepisów Dyrektywy CCS wymagało również uregulowania zagadnień związanych z przesyłem dwutlenku węgla z miejsca jego wychwycenia do miejsca jego składowania, a w konsekwencji zmiany Prawa energetycznego⁴. Przesyłanie dwutlenku węgla odbywać się będzie po uprzednim przyłączeniu do sieci transportowej dwutlenku węgla na podstawie umowy o świadczenie usług przesyłowych zawieranej z operatorem sieci transportowej dwutlenku węgla. Operator, którym będzie mógł zostać wyłącznie podmiot posiadający koncesję na przesyłanie dwutlenku węgla, wyznaczany będzie na czas określony przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w drodze decyzji.

Ochrona środowiska oraz ocena gotowości do wdrażania technologii CCS

W celu zapewnienia bezpieczeństwa środowiska i pełnego wdrożenia Dyrektywy CCS, Ustawa CCS nałożyła nowe obowiązki w stosunku do niektórych instalacji do spalania paliw.

Ustawa CCS przewiduje w ramach oceny oddziaływania na środowisko dla instalacji do spalania paliw wytwarzających energię elektryczną, o elektrycznej mocy znamionowej nie niższej niż 300 MW wymóg przeprowadzenia oceny gotowości instalacji do wychwytywania dwutlenku węgla (tzw. CCS-Ready Assessment) na podstawie analizy (i) dostępności podziemnych składowisk dwutlenku węgla oraz (ii) wykonalności technicznej i ekonomicznej sieci transportowych dwutlenku węgla.

Istotnym elementem nowej regulacji jest wymóg przeprowadzenia CCS-Ready Assessment również w odniesieniu do instalacji do spalania paliw wytwarzających energię elektryczną, o elektrycznej mocy znamionowej nie mniejszej niż 300 MW, dla których pozwolenie na budowę wydano po dniu 25 czerwca 2009 roku a przed dniem 24 listopada 2013 roku, albo przed tą drugą datą wydano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach. Ustawa CCS stanowi bowiem, że w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie Ustawy CCS marszałek województwa zobowiąże prowadzącego wspomniane instalacje do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego, który będzie zawierał ocenę gotowości przystosowania instalacji do wychwytywania dwutlenku węgla. W przypadku, gdy taki przegląd będzie zawierał pozytywną ocenę gotowości przystosowania instalacji, marszałek województwa wyda decyzję, którą zobowiąże prowadzącego instalację do wskazania, w terminie nie dłuższym niż 3 lata, nieruchomości lub jej części, na której będą zainstalowane urządzenia niezbędne do wychwytywania dwutlenku węgla.

Ponadto, jeszcze przed wejściem w życie Ustawy CCS, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko⁵ zaliczyło podziemne składowanie dwutlenku węgla, do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, których realizacja w każdym przypadku będzie wymagać przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Z kolei do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla których decyzję o konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisku podejmuje organ administracji, zostało włączone poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla: (i) połączone z pilotażowym podziemnym zatłaczaniem dwutlenku węgla, (ii) dokonywane metodą otworową o głębokości większej niż 100 m lub (iii) na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast instalacje do wychwytywania dwutlenku węgla zaliczane są albo do instalacji mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko albo do instalacji mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w zależności od rodzaju instalacji, z której ma następować wychwyt. Warto przy tym zwrócić uwagę,że wyżej wymienione zmiany rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w zakresie CCS weszły w życie w tym samym dniu co Ustawa CCS.

Perspektywy i wątpliwości

Jak już zostało wyżej zasygnalizowane, Ustawa CCS dopuszcza podziemne składowanie dwutlenku węgla wyłącznie w ramach realizacji projektów demonstracyjnych technologii CCS. Decyzja w sprawie komercyjnego stosowania technologii CCS zapadnie najprawdopodobniej dopiero po 2024 roku, gdy zrealizowane projekty demonstracyjne dadzą odpowiedzi na pytania odnośnie zasadności stosowania technologii CCS.

Uzasadnienie projektu Ustawy CCS wskazuje, że na terenie Polski przewidywana jest realizacja jednego lub dwóch projektów demonstracyjnych. Powstaje jednak pytanie, czy znajdą się chętni do realizowania tych niezwykle kosztownych projektów, które w dodatku znacznie ograniczają sprawność instalacji. Warto w tym kontekście przypomnieć, że na początku bieżącego roku PGE GiEK S.A. wycofała się z realizacji projektu demonstracyjnego dla bloku 858 MW w Elektrowni Bełchatów motywując swoją decyzję kwestiami związanymi z finansowaniem projektu. Jakie są rzeczywiste koszty powstania kompleksowego projektu do wychwytu i składowania dwutlenku węgla pomaga nam zobrazować inicjatywa niemieckiego koncernu E.ON Benelux oraz francuskiego GDF SUEZ Energie Nederland pod nazwą „Rotterdam Capture and Storage Demonstration Project" (ROAD), której gotowość operacyjną zaplanowano na 2015 rok. W ramach wspomnianego przedsięwzięcia, dwutlenek węgla ma być przesyłany z położonej w pobliżu Rotterdamu elektrowni Maasvlakte 20 km rurociągiem do wyczerpanego złoża gazu ziemnego pod Morzem Północnym, w którym będzie składowany. Koszt inwestycji szacowany jest na ok. 1,2 mld euro.

Przypisy

¹Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1238).
²Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (Dz. U. L 140 z 2009 r., s. 114); "Dyrektywa CCS".
³Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011 r., Nr 163, poz. 981 ze zm.); "Prawo geologiczne i górnicze"
⁴Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 ze zm.); "Prawo energetyczne".
⁵Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. z 2013 r., poz. 817).