Raport CIRE: Zarobki i praca w energetyce

Jedna z najlepiej opłacanych branż

Energetyka, z medianą wynagrodzenia na poziomie 4 100 zł, znalazła się w czołowej piątce branż o najwyższych płacach. Wyprzedzają ją jedynie technologie informatyczne (mediana na poziomie 5 100 zł) oraz telekomunikacja, ubezpieczenia i bankowość. Zarobki w energetyce są o 400 zł wyższe, niż w branży budowlanej (3 700 zł) i o 1 200 zł wyższe od mediany wynagrodzeń w sektorze publicznym (2 900 zł), wynika z badań firmy doradztwa personalnego Sedlak & Sedlak.

Mediana wynagrodzeń w pięciu najlepiej opłacanych branżach w 2010 roku [brutto w zł]

Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2010 roku

W branży energetycznej najlepiej płacono w województwie mazowieckim (5 500 zł), a przede wszystkim w Warszawie, gdzie mediana wyniosła 6 300 zł. Wysokie wynagrodzenia otrzymywali również mieszkańcy województwa pomorskiego (4 975 zł) oraz dolnośląskiego (4 480 zł).

Wyższy poziom płac w energetyce, w stosunku do mediany wszystkich branż, różni się na poszczególnych szczeblach. Największa różnica, sięgająca 27 proc., występuje u pracowników szeregowych. Im wyższy pozycja, tym różnica ta jest mniejsza. W przypadku specjalistów sięga 14 proc., kierowników 13 proc., natomiast naczelne kierownictwo zarabia na tym samym poziomie (11 000 zł).

Mediana wynagrodzeń na poszczególnych stanowiskach w 2010 roku [brutto w zł]

Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2010 roku

Na wysokość wynagrodzenia w branży energetycznej miał wpływ typ pochodzenia kapitału przedsiębiorstwa. Pracownicy rodzimych zakładów zarabiali na poziomie 3 900 zł. Natomiast przedsiębiorstwa zagraniczne oferowały 5 000 zł.

Również wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwie miała odzwierciedlenie w poziomie zarobków. W mikroprzedsiębiorstwach mediana była na poziomie 3 200 zł. W małych średnich i dużych firmach płacono na porównywalnym poziomie 3 800 zł – 4 000 zł. Najwięcej oferowano w największych, zatrudniających ponad 1000 osób, zakładach. Mediana była tam na poziomie 4 500 zł.

Mediana wynagrodzeń w różnej wielkości przedsiębiorstwach branży energetycznej w 2010 roku [brutto w zł]

Źródło: Ogólnopolskie Badanie Wynagrodzeń przeprowadzone przez Sedlak & Sedlak w 2010 roku

W przeciwieństwie do mediany, która pokazuje zarobki takiego pracownika, od którego dokładnie połowa załogi zarabia lepiej i połowa gorzej, średnia wynagrodzeń kształtuje się znacznie wyżej. Z danych Agencji Rynku Energii za trzeci kwartał 2010 roku, wynika, że przeciętne wynagrodzenie w sektorze paliwowo-energetycznym wyniosło 5 151 zł, w stosunku do 3 686 zł w całym przemyśle. Przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem, przesyłaniem, dystrybucją i handlem energią elektryczną płaciły swoim pracownikom średnio 5 511 zł. Zdecydowanie więcej zarabiali jednak pracownicy zajmujący się przetwórstwem ropy naftowej - głównie pracownicy Orlenu i Lotosu. Przeciętne wynagrodzenia w tym podsektorze wyniosły 7 604 zł.

Dane z raportu Sedlak & Sedlak potwierdzają informacje o wysokościach płac w grupie kapitałowej Energa. Jak podała spółka, w 2009 roku 53 proc. pracowników grupy zarabiała ponad 4 000 zł brutto. Natomiast średnia płaca wyniosła 4 715 zł. Pracownicy odpowiedzialni za dystrybucję zarabiali 4 819 zł, a elektromonterzy, brygadziści 3 969 zł.

Poziom zatrudnienia

Bezpośrednio w sektorze paliwowo-energetycznym zatrudnionych jest 293,5 tys. osób, wynika z danych ARE opublikowanych w kwartalniku „Wyniki finansowe sektora paliwowo-energetycznego”. Wielkość ta uwzględnia jedynie pracowników przedsiębiorstw będących w łańcuchu od wydobycia węgla, produkcję energii do jej sprzedaży i dystrybucji. Nie zawiera zatem osób zatrudnionych w spółkach-córkach holdingów energetycznych zajmujących się świadczeniem usług turystycznych, transportowych, informatycznych itp. Spośród pracowników sektora, niecałe 125 tys. osób zajmuje się wydobyciem węgla a prawie 150 tys. osób zajmuje się wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną i gaz.

Polska elektroenergetyka ma duży potencjał ograniczania zatrudnienia. W spółkach produkcyjnych zatrudnionych jest nawet czterokrotnie więcej pracowników, w przeliczeniu na 1 MW, w stosunku do poziomu zachodnioeuropejskiego. Przykładowo, w należącej do RWE, elektrowni Niederaussem koło Kolonii, zatrudnionych jest 100 pracowników obsługujących 1000 MW elektrownię na węgiel brunatny. Natomiast w dwukrotnie większej elektrowni Turów, zatrudniona jest aż osiemnastokrotnie większa załoga.

Zatrudnienie w przeliczeniu na megawatogodzinę w wybranych polskich i zagranicznych elektrowniach węglowych

Źródło: CIRE, dane ze spółek

Na możliwość zdecydowanej redukcji zatrudnienia w Polsce wskazuje przykład Vattenfalla, który w nowej elektrowni o mocy 1600 MW w Opaleniu na Pomorzu, planował zatrudnić jedynie 250-osobową załogę i dać pracę dodatkowym 200 osobom w spółkach obsługujących zakład. Jak zauważa Kamil Kliszcz, analityk Domu Inwestycyjnego BRE Banku, większa pracochłonność w przeliczeniu na megawatogodzinę, nie oznacza jedynie przerostu zatrudnienia. – Jest to też chociażby kwestia jakości aktywów. Obsługa starych bloków wymaga większej załogi. Rozdrobnione elektrownie także wymagają większego zatrudnienia – tłumaczy. Warto jednak zaznaczyć, że bloki, największej brytyjskiej elektrowni, Drax oddane zostały w latach 70. i 80. a liczba zatrudnionych tam pracowników i tak jest ponad pięciokrotnie mniejsza od porównywalnej Elektrowni Bełchatów.

Siła związków zawodowych - podwyżki

Wysoki poziom płac i przerost zatrudnienia są odzwierciedleniem wyjątkowo silnej pozycji związków zawodowych branży paliwowo-energetycznej. W całym kraju średnio co siódmy pracownik należy do związku zawodowego. W dużych koncernach energetycznych jest to zazwyczaj ponad połowa załogi. Natomiast w kopalniach wskaźnik ten niekiedy przekracza 100 proc., gdyż górnicy zapisywali się do dwóch związków na raz.

Uzwiązkowienie największych spółek energetycznych (2010 rok)

Firma	liczba związków zawodowych	zatrudnienie	uzwiąz- kowienie [%]	liczba oddele- gowanych związ- kowców	liczba chronio- nych związ- kowców
Orlen	11	4 560	60	11	b.d.
PGE	100 org. zakł	46 000	59	100	pow. 1 000
PGNiG	5	8 900	60	10	ok. 190
Lotos	6	1 310	39	6	21
Tauron	98 org. zakł.	28 500	70	71	946
Energa	20	12 451	68	25	pow. 100
Vattenfall	4	2811	39	7	86

Źródło: Rzeczpospolita

W obszarze płac związki zawodowe silną ręką utrzymują coroczny wzrost wynagrodzeń. W 2009 roku, gdy płace w całej gospodarce stanęły w miejscu, pracownicy PGNiG otrzymali średnio 3,5 proc. podwyżki. W tym samym czasie płace pracowników grupy Energa wzrosły o 4,2 proc., z czego w centrali o 3,17 proc., w dystrybucji o 4,6 proc. a w EC Elbląg o 11, 16 proc. W ubiegłym roku płace w Enei wzrosły nieco mniej - o ok. 2 proc. W tym roku związki zawodowe przystępują właśnie do negocjacji płacowych. Wyjściowym żądaniem jest podwyżka płac o 10 proc.

Siła związków zawodowych – gwarancje zatrudnienia

Drugim osiągnięciem związkowców było otrzymanie gwarancji zatrudnienia. Podczas przekształceń własnościowych polskiej elektroenergetyki udało im się wywalczyć układy zbiorowe pracy z gwarancjami do 2013 czy 2017 roku (PGE i Energa). Gwarancje tworzą jednak problemy strukturalne w energetyce. – Problemem może być zapewnienie wystarczającej ilości pracowników z odpowiednimi kompetencjami. Średni wiek pracowników tego sektora, to ok. 45-50 lat. We Wrocławiu jest to 48 lat, w Krakowie było to 46 lat. Potrzebujemy „świeżej krwi” aby przygotować się do odejścia obecnych pracowników na emeryturę – mówi Philippe Gagneux, prezes Kogeneracji i były członek zarządów Elektrowni Rybnik i EC Kraków. Do czasu przejścia na emeryturę obecnych pracowników, spółki energetyczne mają ograniczone możliwości pozyskiwania nowych pracowników, tak by następowała naturalna rotacja pokoleń i wymiana wiedzy.

Zmiany w strukturze zatrudnienia

Przekształcenia rynku elektroenergetycznego, a wkrótce także gazowego, wymuszają zmiany w strukturze zatrudnienia w branży. Mechanizmy rynkowe wymuszają na energetyce dobór odpowiednio wykwalifikowanych kadr. Wśród najczęściej poszukiwanych w energetyce pracowników znaleźli się specjaliści od sprzedaży oraz obsługi klienta i call center. Spośród ponad 1 900 ofert pracy, jakie pojawiły się na portalu Pracuj.pl od stycznia 2010 roku do lutego 2011 roku, niemal jedną trzecią stanowiły oferty pracy w tych właśnie specjalnościach. Są to symptomy tego, że rywalizacja o klientów nabiera tempa, a grupom energetycznym brakuje fachowców w tej dziedzinie.

Oferty pracy w branży energetycznej zamieszczone na portalu Pracuj.pl od stycznia 2010 do lutego 2011 roku

Specjalizacje	liczba ofert
Sprzedaż	376
Energetyka	288
Obsługa klienta / Call Center	266
Inżynieria / Konstrukcje / Technologia	254
Finanse / Ekonomia	240
Księgowość / Audyt / Podatki	154
Budownictwo / Geodezja	148
Instalacja / Utrzymanie / Serwis	115
Administracja biurowa	91

Źródło: Pracuj.pl

Analiza podziału terytorialnego ofert wskazuje na dwa kolejne trendy. Największa liczba ofert z województwa mazowieckiego ma związek z jednej strony, z rozwojem działalności sprzedażowej większości spółek energetycznych w Warszawie, z drugiej zaś z rozwojem energetyki wiatrowej w województwie. Podobnie jak, w drugim pod względem liczby ofert, województwie małopolskim, często pojawiającymi się ofertami są stanowiska „kierownika budowy farm wiatrowych” czy „regional service manager - wind turbines”.

Oferty pracy w branży energetycznej zamieszczone na portalu Pracuj.pl od stycznia 2010 do lutego 2011 roku w podziale na województwa

Źródło: Pracuj.pl

Firma doradcza Sedlak & Sedlak posługuje się w swoich raportach płacowych medianą zamiast średniej (arytmetycznej). Zdaniem firmy miara ta, lepiej niż średnia, charakteryzuje badaną populację. Z badań GUS wynika bowiem, iż 2/3 Polaków zarabia poniżej średniej, co może być przyczyną błędów interpretacyjnych. Natomiast mediana jest wartością dzielącą badaną populację na pół. Podana wartość oznacza zatem, że dokładnie połowa populacji zarabia mniej od niej a druga połowa więcej.