Klastry energii - nowy początek

Zdecydowanie najbardziej oczekiwana przez rynek wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii część nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii z 7 czerwca 2018 r. ("Nowelizacja") dotyczyła aukcji, które mają zostać rozstrzygnięte w tym roku. Zmiany dotychczasowej regulacji nie dotyczą jednak jedynie bezpośrednio systemu wsparcia. Równocześnie zmodyfikowano także postanowienia dotyczące klastrów energii, które rozstrzygają wątpliwości dotyczące tej instytucji.

Dla przypomnienia, klastry energii to nie odrębne podmioty, lecz - zgodnie z niezmienioną przez Nowelizację definicją - porozumienia cywilnoprawne dotyczące wytwarzania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z odnawialnych źródeł energii lub z innych źródeł lub paliw, w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV, swych zasięgiem ograniczone do pewnego obszaru - jednego powiatu lub 5 gmin. Tym samym klastry wykazują pewne podobieństwo do spółki cywilnej, która nie ma osobowości prawnej, a jest szczególnym rodzajem umowy uregulowanym w przepisach kodeksu cywilnego. Przy czym klaster energii (a właściwie podmioty współpracujące w oparciu o porozumienie konstytuujące klaster) reprezentuje jego koordynator - podmiot wskazany w porozumieniu (w spółce cywilnej, w braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw).

Choć mogą pojawiać się pewne wątpliwości co do obszaru działalności klastra energii (ustawa nie mówi o sąsiadujących ze sobą gminach, tym samym można teoretycznie zawrzeć porozumienie konstytuujące klaster energii, którego strony będą z dwóch różnych krańców Polski), to jednak funkcjonalna wykładnia tego przepisu, w kontekście pozostałych elementów definicji powinna jednak prowadzić do wniosku, że chodzi o gminy sąsiadujące.

Jeżeli natomiast chodzi o to, czym tak naprawdę taki klaster (a właściwie jego członkowie) miałby się zajmować, to definicja z ustawy o odnawialnych źródłach energii jest na tyle szeroka, że umożliwia de facto każdą działalność związaną z energetyką pod warunkiem, że wykonywana byłaby ona w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.

Przechodząc do zmian wprowadzonych Nowelizacją, pierwsza z nich dotyczy kwestii wykonywania w ramach klastra energii działalności gospodarczej, do której konieczne jest posiadanie koncesji wydanej zgodnie z przepisami Prawa energetycznego lub wpis do odpowiedniego rejestru (regulowanego ustawą o odnawialnych źródłach energii). Dotychczas przepis ten zakładał, że działalność taka ma być wykonywana "w ramach koncesji wydanej dla koordynatora klastra energii lub w ramach wpisu koordynatora klastra energii do rejestru". Został on uchylony Nowelizacją i zmianę tę należy ocenić zdecydowanie pozytywnie. Na jego podstawie nie było bowiem jasne, czy koncesja koordynatora miałaby się rozciągać na instalacje, do których nie miał on tytułu prawnego (np. w przypadku gdyby w skład klastra wchodzili jedynie wytwórcy energii elektrycznej) - a posiadanie go jest konieczne do uzyskania koncesji zgodnie z Prawem energetycznym. Równie niewiadome były ewentualne konsekwencje dla takiego koordynatora w razie zakończenia przez członków klastra wykonywania działalności - wszak koncesjonariusz nie może dowolnie kończyć działalności objętej koncesją, lecz musi o tym poinformować Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z odpowiednim wyprzedzeniem. To jednak tylko niektóre z wątpliwości, z którymi wskutek Nowelizacji nie będzie trzeba się w praktyce mierzyć.

Uchylenie kolejnego przepisu, zgodnie z którym "do koordynatora klastra energii stosuje się przepis art. 9d ustawy - Prawo energetyczne w zakresie dotyczącym przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo w rozumieniu przepisów prawa energetycznego" także należy przyjąć pozytywnie. Przepis art. 9d Prawa energetycznego dotyczy kwestii niezależności operatorów systemów dystrybucyjnych i przesyłowych od działalności niezwiązanej z dystrybucją i przesyłem. W szczególności operatorzy systemów nie mogą wykonywać działalności polegającej na wytwarzaniu lub obrocie energią lub paliwami. Uchylenie tego przepisu powoduje usunięcie niepotrzebnego, jak się wydaje, powielenia regulacji z Prawa energetycznego. Jeżeli bowiem dany koordynator będzie przedsiębiorstwem energetycznym wykonującym działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji, to znajdą do niego zastosowanie odpowiednie przepisy dotyczące jego niezależności.

Ostatnią zmianą dotyczącą klastrów jest ich usunięcie z koszyków aukcyjnych, które Nowelizacja zmieniła w sposób zasadniczy. Nie będzie zatem dedykowanego klastrom energii wsparcia, którego nie musiałyby dzielić z innymi podmiotami.

Jednocześnie, niezależnie od zmian w ustawie o odnawialnych źródłach energii, Ministerstwo Energii w przeddzień publikacji Nowelizacji w Dzienniku Ustaw ogłosiło II Konkurs dla Klastrów Energii. Jego celem jest, zgodnie z informacją ze strony ministerialnej, wyróżnienie klastrów energii o lokalnym zasięgu, które realizują swoje strategie w oparciu o miejscowe potrzeby przy wykorzystaniu synergii ze współpracy pomiędzy lokalnymi podmiotami. W poprzedniej edycji konkursu zwyciężyły 33 klastry, które zostały wybrane spośród 115 zgłoszonych inicjatyw. Z pewnością identyfikacja wdrażanych w życie projektów, jak również poznanie stanowisk członków klastrów co do ewentualnych zmian w prawie, które pomogłoby im rozwinąć działalność, może być podstawą do dalszych zmian w ustawie o odnawialnych źródłach energii w odniesieniu do klastrów energii.

Formuła działania klastrów energii po wejściu w życie Nowelizacji znajduje wsparcie raczej w działaniach pozaustawowych (np. konkursy). Sama ustawa o odnawialnych źródłach energii nie tworzy bowiem mechanizmów przyznawania klastrom pomocy publicznej, a jedynie wyznacza ramy prawne ich funkcjonowania.