Nowe rozporządzenie w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego

30 października 2018 r. zostało podpisane rozporządzenie przez Ministra Przedsiębiorczości i Technologii w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego, które zostało opublikowane w dzienniku urzędowym 21 listopada 2018 r. Rozporządzenie weszło w życie dwa tygodnie po jego opublikowaniu, tj. 6 grudnia 2018 r. Podstawowym założeniem rozporządzenia była potrzeba ujednolicenia i scalenie w jeden dokument warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji urządzeń technicznych transportu bliskiego oraz dostosowanie ich do wymagań wynikających z obowiązujących w Unii Europejskiej zasad związanych z wprowadzaniem do obrotu oraz oddawaniem do użytku urządzeń technicznych transportu bliskiego. Zasady te związane są ze swobodą przepływu, które stanowią, że Państwa Członkowskie nie zakazują, nie ograniczają ani nie utrudniają wprowadzania do obrotu lub oddania do użytku na ich terytoriach maszyn, które są zgodne z dyrektywami (w tym przypadku Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE oraz Dyrektywa Dźwigowa 2014/33/UE). Pozwoli to na uproszczenie procedur administracyjnych oraz usprawni współpracę pomiędzy UDT i podmiotami eksploatującymi te urządzenia techniczne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej.

W związku z powyższym modyfikacja funkcjonującego dotychczas rozporządzenia¹ w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego polegała na objęciu swoim zakresem funkcjonujących rozporządzeń w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego dla dźwigników² oraz przenośników kabinowych i krzesełkowych³.

Kolejnym założeniem podczas opracowywania nowego rozporządzenia dla UTB była likwidacja barier w postaci wymagań do wytwarzania dla producentów dźwigników oraz dla producentów przenośników kabinowych i krzesełkowych o ruchu obrotowym, przeznaczonych do celów rekreacyjno-rozrywkowych. Unormowania nowego rozporządzenia dla UTB uwzględniają postęp technologiczny, jaki nastąpił w zakresie napraw, modernizacji i eksploatacji urządzeń transportu bliskiego na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat.

Cel zmiany
połączenie trzech aktów prawnych w jeden akt
uproszczenie prawa technicznego
poprawa - nieutrudnianie - prowadzenie działalności gospodarczej
dostosowanie do aktualnego otoczenia i poziomu technicznego
rezygnacja z definicji określonych w innych aktach pranych
korekta niejednoznacznych zapisów rozporządzeń

Nowe rozporządzenie dla UTB reguluje aspekty dotyczące eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego. Nie są natomiast regulowane pozostałe aspekty wymienione w art. 8 ust. 4 pkt 1-3 ustawy o dozorze technicznym (projektowanie, materiały i elementy oraz wytwarzanie) ponieważ w obecnie obowiązującym systemie prawa, w zakresie urządzeń transportu bliskiego, wymagania dotyczące projektowania, materiałów i elementów oraz wytwarzania określają przepisy unijne (dyrektywy nowego podejścia oraz decyzje), które zostały transponowane do prawodawstwa polskiego.

Zmiany zawarte w rozporządzeniu, w stosunku do obowiązujących obecnie trzech rozporządzeń związane są głównie z obniżeniem obciążeń nakładanych na eksploatujących urządzenia podlegające dozorowi technicznemu, które wynikają z wykonywania czynności dozoru technicznego.

W nowym rozporządzeniu dla UTB zrezygnowano z wymagań dotyczących wytwarzania dla producentów dźwigników zawartych w rozporządzeniu [2]. Tego rodzaju urządzenia są na etapie wytwarzania objęte wymaganiami dotyczącymi oceny zgodności określonymi w odrębnych przepisach, a mianowicie w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (wdrożenie dyrektywy maszynowej 2006/42/WE).
W nowym rozporządzeniu dla UTB zrezygnowano również z wymagań dotyczących wytwarzania dla producentów przenośników kabinowych i krzesełkowych o ruchu obrotowym, przeznaczonych do celów rekreacyjno-rozrywkowych, zawartych w rozporządzeniu [3]. W odniesieniu do tego rodzaju urządzeń UDT będzie uzgadniał dokumentację techniczną zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym, akceptując rozwiązania techniczne zapewniające poziom bezpieczeństwa nie niższy niż określony w normie PN-EN 13814 Urządzenia i konstrukcje wesołych miasteczek i parków rozrywki. Bezpieczeństwo.

W nowym rozporządzeniu dla UTB ujęte zostały "przeciągarki pojazdów szynowych", wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. poz. 1468), dla których dotychczas nie było warunków technicznych dotyczących eksploatacji, w związku z czym musiały być każdorazowo indywidulanie ustalane z organem jednostki dozoru technicznego na podstawie art. 8 ust. 6 ustawy o dozorze technicznym.

W nowym rozporządzeniu dla UTB zostały wprowadzone na potrzeby rozporządzenia definicje "wprowadzenie do obrotu" i "oddanie do użytku". W celu ich zdefiniowania skorzystano z definicji pochodzących w przepisów dotyczących oceny zgodności. Celem takiego działania było nie nakładanie w określonych przypadkach dodatkowych obowiązków na eksploatujących zgłaszających UTB do rejestracji w celu wydania decyzji zezwalającej na eksploatację. Powyższe definicje umożliwiają dla określonych przypadków nie przeprowadzanie prób i sprawdzeń dla nowo wyprodukowanych UTB i nie oddanych do użytku.

W nowym rozporządzeniu dla UTB doprecyzowano zakres dokumentacji wymaganej przy zgłaszaniu UTB do rejestracji. Z uwagi na fakt, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej w pierwszej kolejności musi stosować wymagania wynikające z obowiązujących w Unii Europejskiej zasad związanych z wprowadzaniem do obrotu oraz oddawaniem do użytku UTB. Zasady te związane są ze swobodą przepływu, które stanowią, że Państwa Członkowskie nie zakazują, nie ograniczają ani nie utrudniają wprowadzania do obrotu lub oddania do użytku na ich terytoriach maszyn, które są zgodne z dyrektywami (w tym przypadku Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE oraz Dyrektywa Dźwigowa 2014/33/UE). Dyrektywy te zostały wdrożone do prawodawstwa krajowego rozporządzeniami wydanymi na podstawie ustawy o systemie oceny zgodności. Wszystkie UTB, które podlegają ww. aktom prawnym muszą spełnić wymagania dotyczące m.in. zakresu dokumentacji. Natomiast, jeżeli UTB nie podlega ww. dyrektywom wówczas w odniesieniu do zakresu dokumentacji będą miały zastosowanie wymagania określone w § 4 ust. 2 pkt 1-7 nowego rozporządzenia dla UTB, który zawiera katalog otwarty wymagań odnośnie zakresu dokumentacji, bowiem będzie dotyczył m.in. urządzeń używanych, dla których mogą istnieć trudności w skompletowaniu dokumentacji.

Kolejnym doprecyzowaniem w nowym rozporządzeniu dla UTB jest obowiązek wykonywania corocznych pomiarów elektrycznych rezystancji izolacji we wszystkich urządzeniach do przemieszczania osób, a nie jak dotychczas tylko w dźwigach.

Bardzo ważnym zagadnieniem poruszonym w nowym rozporządzeniu dla UTB jest wymóg odtworzenia historii eksploatacji UTB w celu dokonania oceny jego stanu technicznego. Celem powyższego wymogu jest odniesienie się do tzw. resursu, który wyznacza graniczne parametry stosowane do oceny i identyfikacji stanu technicznego określone na podstawie liczby cykli pracy i stanu obciążenia UTB w założonym okresie eksploatacji z uwzględnieniem rzeczywistych warunków użytkowania. Zdarza się, że w obrocie pojawiają się UTB bez dziennika konserwacji i rejestru przebiegu eksploatacji. Powyższe ma na celu uregulowanie obszaru eksploatacji UTB o nieznanej historii eksploatacji i przebiegu z zachowaniem akceptowalnego stopnia bezpiecznego funkcjonowania tego typu urządzeń. W tym celu, do określenia resursu UTB należy posłużyć się aktualnym poziomem wiedzy technicznej i dobrą praktyką inżynierską. Co istotne, przepis przewiduje możliwość odtworzenia przebiegu rejestracji eksploatacji UTB tylko w przypadkach, kiedy brak rejestracji przebiegu wynikał z przyczyn niezależnych od eksploatującego. Najczęstszymi przyczynami w tym przypadku są sytuacje nabycia UTB, które nie posiadało urządzeń umożliwiających rejestrację przebiegu, albo nabycia urządzenia, którego producent nie przewidział wymogu rejestracji przebiegu eksploatacji. W nowym rozporządzeniu dla UTB zwrócono również uwagę na obowiązek przechowywania dziennika konserwacji i rejestracji przebiegu eksploatacji UTB przez eksploatującego.

Kolejne doprecyzowanie w nowym rozporządzeniu dla UTB dotyczy odnotowywania wykonania przeglądu konserwacyjnego oraz wyniku wykonanych czynności w dzienniku konserwacji. Ponieważ samo odnotowanie wykonania przeglądu z punktu widzenia ewentualnych postępowań było niewystarczające, a odnotowanie wyniku takiego przeglądu jest istotne podczas badań technicznych, dlatego wprowadzono konieczność podania imienia, nazwiska oraz numeru zaświadczenia kwalifikacyjnego uprawniającego do konserwacji osoby, która dokonała takiego przeglądu. Ponadto wprowadzono wymaganie dotyczące ścisłego dokumentowania wykonywanych czynności konserwacyjnych z podaniem stanu licznika roboczogodzin lub cykli pracy, dla tych urządzeń które są wyposażone w tego rodzaju urządzenie. Umożliwi to właściwe podejście do oceny stanu technicznego UTB w stosunku do wymagań zawartych w instrukcjach producentów UTB, jak również pozwoli dokonywać oceny zasobu eksploatacyjnego urządzeń, które są eksploatowane przez długie okresy czasu. Ponadto umożliwia się w nowym rozporządzeniu dla UTB prowadzenie dziennika konserwacji w formie elektronicznej, co w obliczu dostępnych na rynku systemów nadzorujących pracę UTB, stanowi duże ułatwienie dla eksploatujących i zapewnia dokładniejszy nadzór nad zapisami w dzienniku konserwacji. Dookreślono również, że stan licznika roboczogodzin lub cykli pracy UTB są to dane, które konserwujący musi odnotować w dzienniku konserwacji.

Kolejnym ułatwieniem dla przedsiębiorców w nowym rozporządzeniu dla UTB jest dopuszczenie możliwości wykonania badania UTB pod nieobecność konserwującego lub obsługującego, o ile zostanie to uzgodnione z organem właściwej jednostki dozoru technicznego, nie później niż dzień przed terminem badania oraz wykonanie badania nie wymaga przeprowadzania takich czynności, dla których udział konserwującego lub obsługującego jest konieczny (np. podczas wykonywania czynności poprzedzających wydanie pierwszej decyzji zezwalającej na eksploatację dźwigu lub czynności dozoru technicznego po zmianie eksploatującego), a wymagane uprzednio czynności konserwacyjne były wykonywane zgodnie z wymaganiami określonymi dla konserwującego i zostały odnotowane w dzienniku konserwacji przez konserwującego. Takie podejście do wykonywania badań technicznych uprości w znaczny sposób ich prowadzenie oraz zmniejszy obciążenie eksploatujących i pozwoli na bardziej efektywne prowadzenie działalności gospodarczej. Powyższe nowe podejście jest uwarunkowane przeprowadzaniem przeglądów konserwacyjnych oraz ich odnotowywanie w dzienniku konserwacji.

Nowe rozporządzenie dla UTB przewiduje, że nie przeprowadza się niektórych prób z obciążeniem dla UTB gotowych do eksploatacji w momencie ich wprowadzenia do obrotu i przed oddaniem ich do użytku (nie wymagających montażu w miejscu eksploatacji), tj. żurawie samojezdne, podesty ruchome przejezdne, dźwigniki przenośne, żurawie przewoźne szybkomontujące, wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia, wyciągi towarowe przewoźne i przenośne. Takie podejście, tzn. odstąpienie od wykonywania prób z obciążeniem przed oddaniem ich do eksploatacji, gdzie nie mamy do czynienia z montażem w miejscu eksploatacji, jest zgodne z zasadami techniki opisanymi np. w normach zharmonizowanych. Stosownie do zasad dotyczących wytwarzania tego rodzaju urządzeń, są one poddawane przez wytwórcę odpowiednim próbom przeciążeniowym. Powtarzanie tych prób w odniesieniu do urządzeń, które nie są montowane w miejscu eksploatacji, pozwoli na zachowanie (nie naruszanie) ich zasobu eksploatacyjnego założonego przez wytwórcę. Dodatkowo obniży koszty jakie musi ponosić eksploatujący związane z czynnościami poprzedzającymi wydanie decyzji zezwalającej na eksploatację wykonywanymi przez organ dozoru technicznego.

Kolejną zmianą wprowadzoną w nowym rozporządzeniu dla UTB dodanie do katalogu UTB wymagających przeprowadzenia badań doraźnych eksploatacyjnych po zmianie miejsca pracy UTB związanej z jego demontażem i ponownym montażem przenośników kabinowych i krzesełkowych o ruchu obrotowym, przeznaczonych do celów rekreacyjno-rozrywkowych. Praktyka oraz wnioski wynikające z analizy nieszczęśliwych wypadków i niebezpiecznych uszkodzeń oraz stan techniczny takich urządzeń, wskazały na jednoznaczną konieczność wprowadzenia ww. wymogu.

Kolejną istotną zmianą w nowym rozporządzeniu dla UTB jest określenie w załączniku do rozporządzenia formy dozoru uproszczonego dla urządzeń transportu bliskiego o udźwigu do 250 kg, z wyłączeniem dźwigów oraz urządzeń służących do przemieszczania osób. W praktyce oznacza to, że:

UTB objęte formą dozoru uproszczonego nie wymagają przeprowadzenia badań technicznych (za wyjątkiem badań doraźnych powypadkowych lub poawaryjnych)
UTB objęte formą dozoru technicznego uproszczonego nie wymagają konieczności uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację

Należy jednak pamiętać, że forma dozoru uproszczonego nie zwalnia eksploatujących od przestrzegania pozostałych przepisów o dozorze technicznym, które mają zastosowanie (uprawniona obsługa i konserwacja, uzgadnianie napraw i modernizacji).

Przypisy:

¹ rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. poz. 1890)

² rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać dźwigniki (Dz. U. z 2002 r. poz. 43)

³ rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać przenośniki kabinowe i krzesełkowe (Dz. U. poz. 827)