Lektura ponadobowiązkowa ... Wojna o prąd

Krytycy filmowi nie pozostawiają cienia wątpliwości, że "Wojna o prąd" (The Current War) nie jest dziełem do końca udanym. Przyznają jednocześnie, że doceniają kunszt zdjęć i wiele interesujących scen<sup>1)</sup>. Elektrykom i energetykom można jednak śmiało polecić ten gospodarczy obraz życia końca XIX wieku, gdyż pod pewnymi względami przypomina początek XXI wieku - walki o wybór źródeł dostawy, przesyłu prądu i sposobów jego finansowania.

Omawiany film to biograficzny dramat historyczny, który wyreżyserował Alfonso Gomez Rejon. W filmie główne role zagrali: jako Edison - Benedict Cumberbatch, jako Westinghouse - Michael Shannon oraz jako Tesla - Nicholas Hoult, kontrowersyjni wielcy biznesmeni: Samuel Insull - Tom Holland i prominentny Morgan - Matthew Macfadyen. Role kobiece Katherine Waterston jako Marguerite Erskine Walker Westinghouse i Tuppence Middleton jako (pierwsza) żona Edisona²⁾.

Film opowiada o słynnej rywalizacji dwóch pionierów elektryczności - Thomasa Edisona (1847-1931) i George'a Westinghouse'a (1846-1914). Dla Edisona prąd stały jest najlepszym, najbardziej wydajnym i najbezpieczniejszym rozwiązaniem. Westinghouse z kolei (nie bez pewnych obaw) uważa, że przyszłość to prąd zmienny. Wspierani wybitnym umysłem Nikoli Tesli (1856-1943) najpierw Edison, później Westinghouse osiągają swoje cele w sposób budzący z dzisiejszego punktu widzenia kontrowersje. Dotyczą one zarówno relacji między nimi jak i w stosunku do Tesli, z dość znanymi perypetiami finansowymi, niedotrzymywania obietnic.

Edison oskarża wysiłki Westinhouse'a związane z wielofazowymi prądami jako grożące człowiekowi porażeniami, a nie znajdując dowodów przeprowadza wiele eksperymentów z uśmiercaniem zwierząt. Ostatecznie wbrew jego woli, ale z biznesowym przyzwoleniem dochodzi do zastosowania krzesła elektrycznego (1890). Filmowcy wybrali to na kulminacyjny efekt filmu, dotyczący konfrontacji humanitarnego, ale i niebezpiecznego zastosowania prądu przemiennego z dopuszczeniem go do szerszego zastosowania w ówczesnej gospodarce.

Potwierdzeniem tego jest sukces zaangażowania Westinghouse'a w organizację i na światowej wystawie (części elektrycznej - oświetlenia) w Chicago w 1893 roku (od 1 maja do 30 października - 27 mln gości z 46 krajów).

Mimo epickiego rozmachu filmu w historii wyścigu wielkich umysłów wynalazczych, inżynierskich, nie pominięto problemów finansowania inwestycji, a handel uprawnieniami wynikającymi z praw z patentowania wynalazków dodaje kolorytu, którego nie pozbawiona jest także współczesność.

Koniec lat XIX wieku to także powolne wypieranie ery pary i oświetlenia gazowego na rzecz elektryczności. Edison prezentuje żarówkę elektryczną (1880) oraz możliwości prądu stałego, który ma być tańszą i czystszą alternatywą dla oświetlenia gazowego. Jego zagorzałym konkurentem (pod wpływem idei Tesli) staje się biznesmen i wynalazca Westinghouse, który jest przekonany, że lepszą technologią będzie prąd zmienny, który można przesyłać na duże odległości przy niskich kosztach.

Jak do tego przekonać inwestorów, wywołać odpowiednie społeczne nastroje i zrozumienie u polityków. W filmie te nurty nie zostały zaniedbane - rola prasy, wykłady i spotkania biznesowe odgrywają wówczas ważną rolę.

Dialogi w filmie nie nastręczają trudności w rozumieniu treści, zakładając wiedzę widza na poziomie rozróżniania akumulatora od silnika prądu przemiennego. Podobno aktorzy jednak mieli problemy w sprawnym używaniu określeń technicznych.

Opóźnieniami realizacji filmu oskarżono ówczesnego producenta H. Weinsteina, który rzekomo brutalnie okaleczył film w montażowni, ale także dołożył się w przypisywany mu skandal obyczajowy. Po uporaniu się z problemami pierwszej ekranizacji - producentem został M. Scorsese. Nie wpłynęło to jednak znacząco na jakość obrazu i zwłaszcza elektrycy będą uważać to dziełko za powierzchowne i pozostawiające uczucie niedosytu. Jednak niewątpliwym walorem jest ukazanie kreacji wizji gospodarczej świata, z którą i współcześnie musimy się uporać.

Po epoce bursztynowych doświadczeń, miedziowych zachłyśnień, nadchodzą czasy zieleni z próbą prometejską ujarzmienia słonecznej energii. Kierunek rozwoju energetyki to wysiłek wielu ludzi, którym jak nigdy dotąd potrzebni są wizjonerzy i specjaliści z wiedzą i pasją (jak przed laty).

Przypisy:

¹⁾ Bogata historia produkcji filmu obejmuje lata 2008-2016, główne zdjęcia rozpoczęły się 18 grudnia 2016 roku. Kręcono je głównie w Londynie i jego okolicach oraz w Rothbury. Film z roku 2017 w Polsce ukazuje się z dwuletnim opóźnieniem, ciągle jednak dostępny.

²⁾ Edison miał dwie żony: pierwsza Mary Stilwell (1855-1884), druga Mina Miller (1865-1947); z każdą miał po trójce dzieci.

Czytaj również:

Lektura ponadobowiązkowa ... Poszukiwania teorii wszystkiego