Green Deal - zielona droga ku zmianom w gospodarce

UE nakłada na swoje własne instytucje oraz Państwa Członkowskie zobowiązanie polityczne i prawne, co ma na celu doprowadzenie do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Oznacza to zatem rewolucję, z którą łączą się nie tylko obowiązki, ale przede wszystkim zupełnie nowe szanse oraz możliwości inwestycyjne dla wielu sektorów gospodarki, w tym energetyki.

Czym jest Green Deal?
W dniu 11 grudnia 2019 r. Komisja Europejska (dalej KE) przedstawiła nowy, rozbudowany plan utworzenia zrównoważonej gospodarki unijnej o nazwie Green Deal. Od tego momentu stał się on jednym z najbardziej dominujących obszarów polityki wspólnotowej oraz nieodłączną częścią jej przyszłości na najbliższe kilkadziesiąt lat. Green Deal zakłada realizację nadrzędnego celu w postaci doprowadzenia do neutralności klimatycznej na terenie całej Unii. Z tego powodu całe przedsięwzięcie dzieli się zasadniczo na dwie fazy realizacyjne:

Dotychczasowe działania podejmowane w ramach polityki unijnej doprowadziły w latach 1990-2018 do zmniejszenia ilości emisji gazów cieplarnianych o 23% przy jednoczesnym łącznym wzroście gospodarczym wynoszącym 61%. Mimo tego, kontynuowanie tej polityki umożliwi zmniejszenie ilości gazów cieplarnianych jedynie o 60% do 2050 r., dlatego podjęto decyzję o uruchomieniu i wdrożeniu Green Deal'u, a tym samym przekazaniu na ten cel środków i funduszy, które mają wspomóc realizację zrównoważonej gospodarki unijnej.

Europejskie Prawo o Klimacie
Dążenia określone w strategii Green Deal nie mają charakteru wyłącznie politycznego i gospodarczego. Za sprawą Europejskiego Prawa o Klimacie (dalej EPK) cele neutralności klimatycznej zostaną włączone do systemu prawnego UE, ustanawiając tym samym formalne ramy na potrzeby osiągnięcia redukcji emisji gazów cieplarnianych.
EPK ma przyjąć formę rozporządzenia, co zdaniem KE będzie najskuteczniejszym instrumentem prawnym wspierającym wykonanie założeń Green Deal'u. Wynika to przede wszystkim z art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 9 maja 2008 r. (dalej TFUE), który stanowi, iż rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości oraz jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.
EPK będzie wprowadzało odpowiednie środki monitorowania zbiorowych postępów Państw Członkowskich zarówno na drodze do realizacji celu neutralności klimatycznej, jak i przystosowania się do zmiany klimatu. Ocena postępów będzie dokonywana co pięć lat, zgodnie z globalnym przeglądem określonym w art. 14 Porozumienia Paryskiego z 19.10.2016 r. Wykonanie Green Deal'u jest więc zagwarantowane i urzeczywistnione za pomocą opracowywanego zobowiązania prawnego.

Fundusze i finansowanie jako główny instrument zielonej transformacji
Realizacja celu neutralności emisyjnej będzie wspierana za pomocą szeregu funduszy unijnych. Na wsparcie finansowe mogą liczyć przedsiębiorstwa podejmujące inwestycje przyjazne dla środowiska, wdrażające innowacje energetyczne, wykorzystujące czysty transport oraz efektywność energetyczną budynków. W celu zagwarantowania równych szans gospodarczych dla wszystkich regionów w krajach europejskich, w ramach Green Deal'u powstał także Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji , który ma zapewnić odpowiednie wykonywanie projektów zarówno publicznych, jak i prywatnych. Sprawiedliwość odnosi się przede wszystkim do lokalnych rynków - szczególnie narażonych na trudności związane z redukcją stosowania paliw kopalnych.

W ramach wskazanego mechanizmu wyróżnia się w szczególności Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który jest ważnym instrumentem wsparcia dla Państw Członkowskich oraz osłony europejskich przedsiębiorców w poszczególnych etapach zielonej transformacji. Kwestia katalogu podmiotów odpowiedzialnych za dystrybucję środków pochodzących z funduszy napędzających Green Deal w Polsce nie jest jeszcze znana, ale można założyć, że w proces zaangażowane będą min. Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Jakie sektory mogą liczyć na wsparcie wynikające z Green Deal
Green Deal obejmie swoim wsparciem finansowym wiele obszarów gospodarki, a co za tym idzie, ułatwi oraz rozwinie istniejące lub przyszłe procesy inwestycyjne prowadzone przez polskie podmioty prywatne. W celu przeprowadzenia eko-transformacji na szczególną pomoc rozwojową mogą liczyć przedsiębiorcy sektora energetycznego, transportowego, środowiskowego, budowlanego, żywnościowego, a także medycznego. Przewidywany jest też wzrost zastosowania technologii cyfrowych i promocja sektora cyfrowego w celu osiągnięcia założeń zrównoważonego rozwoju.

Rozwój energetyki na polskim rynku zakłada min. zwiększenie udziału energii z morskich źródeł odnawialnych. Europejska strategia proponuje w tym zakresie przede wszystkim zwiększenie mocy morskiej energii wiatrowej z obecnego poziomu 12 GW do co najmniej 60 GW do 2030 r. i do 300 GW do 2050 r. oraz min. zwiększenie zastosowania pływających elektrowni wiatrowych i pływających instalacji fotowoltaicznych. Za przejaw tego należy uznać przede wszystkim nową ustawę o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych, która weszła w życie w lutym tego roku.
Sektor transportowy otrzyma natomiast dotacje mające na celu przyspieszenie rozwoju elektromobilności oraz niskoemisyjnego przewozu towarów. KE wyraziła potrzebę na wprowadzenie około 1 mln publicznych stacji ładowania oraz tankowania, w celu obsłużenia nawet 13 mln bezemisyjnych oraz niskoemisyjnych pojazdów, które będą sukcesywnie wprowadzane na drogi Państw Członkowskich.
W pozostałych sektorach warto nadmienić inwestowanie w renowację i budownictwo efektywnych energetycznie budynków, wspieranie transparentności łańcuchów dostaw żywnościowych oraz wzmocnienie infrastruktury ratownictwa medycznego i służby zdrowia.

Green Deal - i co dalej?
Na ten moment Green Deal to niewątpliwie terra incognita pod wieloma względami. Obserwując dotychczasowy rozwój tej inicjatywy można zauważyć, iż rok 2020 stanowił głównie okres formułowania ambitnych planów przez UE, rok 2021 będzie natomiast stanowił niewątpliwie okres ich konkretyzacji. Green Deal już wkrótce stanie się nową rzeczywistością w jakiej będą funkcjonowali przedsiębiorcy z różnych obszarów gospodarczych, w tym z sektora energetycznego. Niezależnie od pojawiających się wątpliwości, nowa unijna polityka klimatyczna to przede wszystkim ogromna szansa rozwoju dla prywatnego biznesu i inwestycyjna możliwość dla podmiotów branż wykorzystujących zielone rozwiązania.
Tym artykułem rozpoczynamy serię publikacji, w których będziemy chcieli przybliżyć najciekawsze zagadnienia związane z zieloną transformacją, w szczególności kładąc nacisk na praktyczny wymiar inwestycji i ich otoczenie regulacyjne. Zachęcamy do śledzenia, a w przypadku jakichkolwiek pytań także do kontaktu z naszym zespołem.

Autorzy artykułu: Dorota Zabłocka - lider zespołu Innovative Energy & Automotive, Maciej Pieńkowski - młodszy prawnik (kancelaria Maruta Wachta sp.j.).

ENERGETYKA - najpopularniejszy dział w naszym portalu

Czytelnicy komentują zmiany decydujące o przyszłości branży

Zostań nieco dłużej na CIRE - polecamy ciekawe analizy
Analiza - Sprawa kopalni Turów blamażem Trybunału Sprawiedliwości UE?
Analiza - niedobory litu i kobaltu w elektromobilności
Analiza - wodór i przyszłość energetyki