Polskie LNG w pierwszym kwartale 2022 r.

Ponad 100 lat temu, na początku I wojny światowej, świat dysponował (wtedy) teoretycznie nieograniczonymi złożami ropy naftowej, a Polska była jednym z potentatów wydobycia. Wiązało się to głównie z technologią, gdyż nie istniało przecież wiele praktycznych zastosowań dla ropy naftowej, poza naftą do oświetlenia – swój udział miał w tym polski farmaceuta Ignacy Łukasiewicz (już w 1853 r. we Lwowie). I wojna światowa wprowadziła XIX-wieczny świat do „nowoczesnych” pomysłów i technologii, w wielu przypadkach korzystając ze stosunkowo niedrogiej oraz praktycznie ogólnodostępnej ropy naftowej.

Zacznijmy od historii

Świat po II wojnie światowej radykalnie się zmienił. To czas gwałtownego wzrostu udziału ropy naftowej w ogólnym zużyciu energii pierwotnej. Wszystko to dzięki „obfitym” dostawom produktów naftowych postrzeganych jako kluczowy element tzw. „złotego wieku” rozwoju gospodarczego (a jeszcze w XIX w. rolę tę pełnił przecież węgiel).
„Złoty wiek”, to czas ropy naftowej, to trwały okres stabilnego wzrostu gospodarczego, wzrostu dobrobytu oraz wzrostu masowej konsumpcji w USA i Europie. Okres trwający praktycznie nieprzerwanie do czasu kryzysu naftowego od wojny Jom Kippur w 1973 r.

I wojna światowa stała się fundamentem dla rozwoju medycyny (głównie urazowej). II wojna światowa to etap tzw. mechanizacji wojny. To zmiana podejścia do strategii oraz całego systemu zarządzania walką. Natomiast III wojny nikt nie powinien wywołać, miejmy nadzieje, że zbrodnicza agresja Rosji, napaść na Ukrainę w nią się nie przerodzi, a o IV wspominał już sto lat temu Albert Einstein.

Przejście od pierwszego silnika parowego do reaktorów jądrowych i silników rakietowych, stało się dziś logicznym skutkiem światowej rewolucji naukowej, technicznej i przemysłowej. Głęboko wierzymy, że bezsensowna rosyjska agresja i wywołana tym wojna, cierpienie oraz konflikt humanitarny, pozwoli światu odnaleźć taki kierunek, który będzie prowadził ku technologicznej wolności.

Według wyliczeń Instytutu Studiów Energetycznych (ISE) w pierwszym kwartale 2022 r. PGNiG odebrał w terminalu w Świnoujściu 10 transportów LNG (rekordowe 5 w marcu!), o łącznym wolumenie ok. 0,72 mln ton LNG (ok. 1 mld m sześc.). W porównaniu z pierwszym kwartałem 2021 r. to wzrost o 0,16 mln ton LNG (ok. 0,2 mld m sześc.).

Rys. 1
Odbiór LNG w Terminalu Świnoujście

Opracowanie: Analiza Instytut Studiów Energetycznych na podstawie publicznie dostępnych danych

Warto dodać, że w pierwszym kwartale 2020 r.¹ było również transportów 10 i dało to podobny wolumen, na poziomie ok. 0,73 mln ton LNG (1,1 mld m sześc.), natomiast w pierwszym kwartale 2021 r.² transportów było 7, a wolumen wyniósł ok. 0,56 mln ton LNG (ok. 0,78 mld m sześc.). Należy również podkreślić, że do tradycyjnie odbieranego skroplonego gazu ziemnego (LNG) z Kataru (3 dostawy) i USA (5 dostaw) dołączyły zakupione w formule spot dwie dostawy – najprawdopodobniej z Nigerii (obie w marcu) (Rys. 1). Jedna z lutowych dostaw LNG z USA (z Corpus Christi w Ingleside, Teksas) dostarczona na metanowcu Castillo de Caldelas była zamówiona przez PGNiG dla Ukrainy³. Nie można również nie wspomnieć o nowym rekordzie terminala w Świnoujściu, pierwszy raz w historii terminal pozwolił odebrać 5 dostaw w trakcie jednego miesiąca⁴, co pozwoliło zatłoczyć do polskiego systemu gazowego ok. 0,45 mld m sześc.).

Jak sytuacja LNG wyglądała w regionie?

Litewski terminal FSRU Independence również pozwolił na regularne odbiory LNG (Rys. 2) o łącznym wolumenie ok. 0,24 mln ton LNG (ok. 0,33 mld m sześc.).

Rys. 2
Odbiór LNG w Terminalu Independence na Litwie

Opracowanie: Analiza Instytut Studiów Energetycznych na podstawie publicznie dostępnych danych

Dostawy w pierwszym kwartale 2022 r. były realizowane z terminali w USA, a już komunikowano, że do 30 września 2022 r. moce regazyfikacyjne są na Litwie w pełni zarezerwowane (rok gazowy na Litwie rozpoczyna sią 1 października każdego roku)⁵. Dodatkowo operator litewskiego terminala ogłosił, że od 3 marca 2022 r. przyjmowanie ładunków od rosyjskiego Novatek jest zawieszone.

Chorwacki terminal FSRU LNG na wyspie Krk odebrał już w tym roku 7 dostaw, wszystkie pochodziły z amerykańskich terminali. USA stały się więc kluczowym partnerem chorwackiego terminala dostarczając od początku jego działalności 15 z 25 ładunków LNG. 6 dostaw dostarczono z terminala Freeport, 3 z Sabine Pass, 3 z Corpus Christi i po jednym z Cove Point, Cameron i Elba Island, natomiast 10 pozostałych dostaw to, 2 z Nigerii i 2 Kataru, a pojedyncze ładunki sprowadzono z Egiptu i Trynidadu. Miały również miejsce cztery przeładunki – dwa z Grecji i po jednym z Belgii i Francji (Rys. 3)

Rys. 3
Kierunki dostaw do chorwackiego terminala LNG na wyspie Krk od momentu rozpoczęcia regazyfikacji
[w mld m sześc. *przeładunki]

Źródło: S&P Global

Wojna w Ukrainie, wstrzymanie odbiorów gazociągu Nord Stream 2 oraz wstępnie deklarowane obniżenia zależności od rosyjskiego gazu ziemnego w Europie, przyspieszyło dyskusję w zakresie budowy terminali LNG w Niemczech. Rozważa się trzy projekty:
• Brunsbuettel – instalacja o planowanej mocy regazyfikacyjnej na poziomie 8 mld m sześc. w okolicach ujścia Kanału Kilońskiego łączącego Bałtyk z Morzem Północnym mogłaby rozpocząć pierwsze operacje w 2026 r. Shell już informował, że jest zainteresowany rezerwacjami dużej części mocy⁶.
• Wilhelmshaven – instalacja FSRU o planowanej mocy regazyfikacyjnej nawet na poziomie 10 mld m sześc. w okolicach Dolnej Saksonii na Morzu Północnym mogłaby rozpocząć pierwsze operacje w 2023-2024 r. Przed wojną Uniper informował nawet o małym zainteresowaniu mocami i budową w tym miejscu instalacji amoniakowo/wodorowej.
• Stade – instalacja o planowanej mocy regazyfikacyjnej na poziomie 12 mld m sześc. w śródlądowym porcie rzecznym Stade na Łabie w Dolnej Saksonii pod Hamburgiem mogłaby rozpocząć pierwsze operacje w 2026 r. Co ważne, Hanseatic Energy Hub, inwestor terminala, otrzymał zgodę władz lokalnych, na dalsze procedowanie projektu⁷.

Niemcy w 2021 r. zużyły ok. 100 mld m sześc. gazu ziemnego, jednocześnie importując ok. 142 mld m sześc. głownie ze względu na znaczący udział w przesyle i dystrybucji gazu ziemnego w tej części Europy⁸.

Jako ciekawostkę przywołujemy jeszcze, że belgijski terminal w Zeebrugge przeprowadził w 2021 r. rekordowe 181 operacji⁹. Rok wcześniej również pobito rekord dokonując 172 operacji. Operator Fluxys nie precyzuje jednak, ile dokładnie było rozładunków i co najważniejsze przeładunków (np. rosyjskiego LNG). Terminal w Zeebrugge składa się obecnie z pięciu zbiorników o pojemności magazynowej 566 000 m sześc. i zdolności regazyfikacyjnej ok. 6,6 mln ton LNG/r.

Jak kształtuje się cena?

Rok rozpoczął się ze świadomością niskich poziom zapasów w europejskich podziemnych magazynach gazu ziemnego, przy jednocześnie zwiększonym popycie wynikającym ze stosunkowo niskich temperatur w Europie. Całej sytuacji nie pomagało również obniżanie zatłaczania gazu ziemnego z Rosji oraz szeroko dyskutowana kwestia ukończenia gazociągu Nord Stream 2. Napięcie budowało także rosnące zaniepokojenie konfrontacją Rosji z Ukrainą, której apogeum był atak Rosji pod koniec lutego. Wszystkie te zdarzenia stały się czynnikami dla potencjalnie wyższych cen gazu w pierwszym kwartale 2022 r. (Rys. 1).

Rys. 4
Ceny LNG oraz ceny gazu ziemnego spot na wybranych rynkach

Źródło: JOGMEC

Od początku roku cena gazu ziemnego w punkcie Henry Hub wzrastała od średnio 3,5 do 5,2 dol./mmBtu na koniec marca. EIA prognozuje średnio 3,83 dol./mmBtu w drugim kwartale 2022 r. i średnio 3,95 dol./mmBtu w całym 2022 r. średnio 3,59 dol./mmBtu w 2023 r.

Brak dostaw spot z Rosji, wytłaczanie magazynów zachodnich dla wypełnienia rosyjskiego kontraktu z PGNiG, zimna zima w Europie Zachodniej podniosła cenę holenderskiego TTF Gas Futures do ok. 32 dol./mmBtu na początku roku, lecz dodatkowe dostawy LNG, w tym te przekierowane z Azji, doprowadziły do spadków ceny do poziomu ok. 20 dol./mmBtu na początku lutego. W raz z wybuchem wojny cena skoczyła do ok. 44 dol./mmBtu po czym spadła do ok. 30 dol./mmBtu. W pierwszym tygodniu marca, razem z obawami dotyczącymi zakłóceń w dostawach gazu ziemnego z Rosji skoczyła nawet do poziomu ok. 72 dol./mmBtu. Według różnych szacunków, na koniec marca 2022 r. kontrakt TTF z dostawą majową został wyceniony na 34,07 dol./mmBtu.

W styczniu i lutym 2022 r. cena spot JKM oscylowała na poziomie ok. 20 dol./mmBtu, po czym 24 lutego skoczyła do 36 dol./mmBtu. Obawy o zakłócenia dostaw z Rosji wywindowały chwilowo cenę w marcu nawet do poziomu ok. 85 dol./mmBtu. Można stwierdzić, że JKM porusza się zgodnie z europejskimi trendami cenami gazu, a cena JKM pod koniec marca z dostawą majową została wyceniona na 30,33 dol./MMBtu.

USA, nowa fala LNG?

Od kilku lat nieustannie i regularnie powtarzamy, że inwestycje w złoża oraz infrastrukturę amerykańską (a także kanadyjską) powinny być dla polskich firm rozwiązaniem interesującym biznesowo, jako tzw. inwestycja perspektywiczna. Według wyliczeń ISE w 2021 r. USA wyeksportowały 21,7 mld m sześc. do krajów Unii Europejskiej (UE). Głównymi odbiorcami były Hiszpania (5,3 mld m sześc.), Holandia (4,6 mld m sześc.) i Francja (4,2 mld m sześc.). Kolejne 8,7 mld m sześc. amerykańskiego LNG trafiło w zeszłym roku do państw spoza UE, tj. Turcji i Wielkiej Brytanii (Rys. 5).

Rys. 5
Eksport LNG z USA do Europy w 2021 r. [w mld m sześc.]

Źródło: S&P Global

Jak pokazują dane ICIS, łączna liczba amerykańskich ładunków wysłanych do Europy i Turcji w pierwszych dwóch miesiącach 2022 r. osiągnęła rekordową liczbę 164 (Rys. 6). Poprzedni rekord to 125 ładunków w pierwszym kwartale 2020 r. Według prognoz ISE, liczba ta może przekroczyć 200 ładunków w pierwszym kwartale 2022 r.

Według danych komunikowanych przez amerykańską Agencję Informacji Energetycznej (EIA) można spodziewać się, że zwiększona zdolność eksportowa LNG z USA przyczyni się do wzrostu łącznego eksportu do ok. 86 mln ton LNG w 2022 r. Będzie to stanowiło wzrost nawet o ok. 16 proc. w stosunku do 2021 r.

Rys. 6
Metanowce z amerykańskim LNG z dostawami do Europy i Turcji

Źródło: ICIS

Według prognoz ISE, 6,4 mln ton LNG wyeksportowanego z USA w lutym 2022 r., mogło być byłoby warte nawet ok. 17 mld dol. w Europie przy cenie ok. 56 dol./mmBtu lub 13,5 mld dolarów w Azji przy cenie ok. 44 dol./mmBtu.

Co dalej z Rosją?

Rosja była największym dostawcą gazu do UE, wysyłając łącznie 155 mld m sześc. gazu w 2021 r., większość z nich zatłaczano gazociągami, natomiast ok. 15 mld m sześc. to LNG.

Rys. 7
Eksport LNG z Rosji

Źródło: Bloomberg

Śledząc ostatnie dane stwierdzamy, że eksport rosyjskiego LNG utrzymuje się na wysokim poziomie od czasu inwazji na Ukrainę, a odbiorcy od Francji po Japonię niechętnie lub wcale nie wstrzymują dostaw. Eksport LNG z Rosji w marcu jest mniej więcej równy dziennym dostawom w lutym i wzrósł o 10 proc. w porównaniu z 2021 r. (Rys. 7). Z danych wynika nawet, że w marcu Rosja ma być czwartym co do wielkości eksporterem LNG na świecie.
W marcu do Wielkiej Brytanii nie dostarczono w ogóle rosyjskiego LNG. Brytyjski rząd zakazał portom obsługi rosyjskich statków, a metanowce pod banderą innych krajów transportujące rosyjski LNG dobrowolnie wypłynęły poza Wielką Brytanię. Szacuje się, że ok. jedna trzecia rosyjskich dostaw LNG jest nadal w tranzycie i nie jest obecnie pewne, gdzie zostanie odebrana. Należy również zauważyć, że Rosja sprzedaje tylko niewielki procent LNG na rynku spot i mimo, że wielu importerów LNG unika dodatkowych zakupów spotowych z Rosji to nadal oczekuje zakontraktowanych dostaw. Można także zakładać, że Indie i Chiny będą nadal kupować spotowe ładunki LNG z Rosji.

Wydaje się, że rosyjskie LNG również czekają znaczne utrudnienia. Rządy na całym świecie potępiają rosyjską wojnę w Ukrainie. Firmy z całego świata, w tym firmy energetyczne np. Shell, ExxonMobil itd. ogłosiły zamiar wyjścia ze wspólnych przedsięwzięć z Gazpromem i podmiotami powiązanym (np. LNG Sachalin).

3 marca, International Group of Liquefied Natural Gas Importers (GIIGNL) oświadczył, że ułatwianie długoterminowych umów, inwestycji i wszelkich możliwych środków w zakresie LNG ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego, stabilności gospodarczej i dekarbonizacji. W komunikacie wspomniano również, że GIIGNL i jego członkowie są w pełni zmobilizowani do współpracy z rządami, producentami LNG i innymi zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia stabilnych dostaw LNG i zachowania przystępności cenowej LNG¹⁰.

10 marca, we wspólnym oświadczeniu Ministrów ds. Energii G7, Ministrowie Energetyki Kanady, Francji, Niemiec, Włoch, Japonii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Komisarz UE ds. Energii podkreślili ważną rolę, jaką LNG może odegrać w celu złagodzenia potencjalnych zakłóceń dostaw gazu zatłaczanego gazociągami, zwłaszcza na rynki europejskie. Ministrowie uznali rolę, jaką odgrywa LNG i uznają, że inwestycje w tym sektorze są konieczne ze względu na obecny kryzys¹¹.

Pod koniec marca administracja Prezydenta Bidena powiedziała, że USA zamierzają w 2022 r. dostarczyć europejskim odbiorcom dodatkowe 15 mld m sześc. LNG, a do 2030 r. 50 mld m sześc., w celu zastąpienia importu rosyjskiego gazu ziemnego¹²

• Z uwagi na nieistotne w skali globalnej wielkości złóż i wydobycia węglowodorów, państwa UE są i będą długoterminowo zależne od dostaw z krajów pozaunijnych. W Europie Środkowo-Wschodniej naturalnym źródłem surowca jest/była Rosja, a w Europie Zachodniej–Środkowy Wschód i Afryka.
• W przypadku gazu ziemnego jest podobnie: mimo stosunkowo dużych zasobów M. Północnego większość gazu wpływa do UE gazociągami z Rosji i Afryki Pn., oraz w postaci LNG ze Środkowego Wschodu i Afryki. Rosnąca rolę odgrywają dostawy gazu ze Stanów Zjednoczonych (choć ciągle głównym rynkiem dla LNG z USA pozostaje Daleki Wschód).

Musimy być przygotowani. Ale bez nowych technologii energetycznych, przełomu na miarę przewrotu kopernikańskiego dobrych wiadomości nie mamy, a scenariusze dziś rysowane nie wydają się być optymistyczne.

Andrzej Sikora, Mateusz Sikora
Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o. o.

¹ Sikora A., Sikora M., „Polskie LNG w pierwszym kwartale 2020″, CIRE, 31.03.2020
https://www.cire.pl/item,195902,13,0,0,0,0,0,polskie-lng-w-pierwszym-kwartale-2020.html
² Sikora A., Sikora M., „Polskie LNG w pierwszym kwartale 2021”, CIRE, 2.04.2021
https://www.cire.pl/item,214905,13,0,0,0,0,0,polskie-lng-w-pierwszym-kwartale-2021.html
³ https://twojeradio.fm/swinoujscie-przyjmie-gaz-dla-ukrainy-statek-doplynie-w-ten-piatek.html
⁴ https://www.wnp.pl/gazownictwo/pgnig-zapowiada-rekordowe-dostawy-lng-w-marcu,549784.html
⁵ https://www.offshore-energy.biz/lithuanias-klaipeda-lng-terminal-fully-booked-for-the-gas-year/
⁶ https://www.reuters.com/business/energy/shell-signs-deal-receive-lng-future-german-brunsbuettel-terminal-2022-03-23/
⁷ https://lngprime.com/europe/germanys-heh-gets-local-government-backing-for-stade-lng-import-terminal/47119/
⁸ https://www.reuters.com/business/energy/how-dependent-is-germany-russian-gas-2022-03-08/
⁹ https://lngprime.com/europe/belgiums-zeebrugge-lng-terminal-hits-new-record/47382/
¹⁰ https://giignl.org/giignl-publishes-a-press-release-on-the-need-to-facilitate-long-term-agreements-investments-and-all-possible-measures-in-lng-to-safeguard-energy-security-economic-stability-and-decarbonization/
¹¹ https://www.bundesregierung.de/resource/blob/997532/2014234/39e142fa878dce9e420ef4d29c17969d/2022-03-11-g7-leader-eng-data.pdf?download=1
¹² https://financialpost.com/pmn/business-pmn/europes-appetite-for-u-s-gas-fast-tracks-two-new-lng-projects