Produkcja energii elektrycznej z OZE w maju w Polsce i w UE. Wyraźny wzrost udziału energii OZE ale zbyt wolne tempo rozwoju OZE w perspektywie średniookresowej

Jak corocznie, w maju został opublikowany "Rynek fotowoltaiki w Polsce", który podsumował rozwój ten branży z 2020 r. i nakreślił perspektywy na lata 2021-2025. W 2020 r. 1,5 proc. energii elektrycznej wyprodukowanej w kraju pochodziło ze źródeł fotowoltaicznych. W 2021 r. będzie to już 3,5 proc., a w 2025 r. energia słoneczna zapewni ok. 10 proc. energii elektrycznej.

Fotowoltaika staje się trwałym elementem krajowego systemu energetycznego. W szczytach dziennych i letnich podnosi rezerwę mocy i obniża koszty energii w całym systemie energetycznym dla wszystkich odbiorców energii, nie tylko prosumentów. Według prognozy IEO w 2021 r. przybędzie ponad 2 GW nowych mocy, na koniec 2022 r. moc zainstalowana w fotowoltaice w 2022 r. podwoi swoją wartość w stosunku do mocy z końca 2020 r. (4 GW), a na koniec 2025 r. może wynieść nawet 15 GW.

Jednocześnie jednak dane IEO wskazują na coraz poważniejszy problem nierealizowaniem przez Polskę celów OZE na 2020 r. i dalszym odchylaniem się ścieżki zwiększają udziałów energii elektryczne OZE w stosunku co planów na 2030 r. - rysunek.

Rys. 1
Przewidywana ścieżka wzrostu wykorzystania energii z OZE w elektroenergetyce w latach 2010-2030 wg KPD, a od 2020r. KPEiK oraz wykonanie planu na podstawie danych EUROSTAT

Źródło: KPEiK, EUROSTAT. Oprac. IEO

Na tym tle warto analizować bieżące, miesięczne dane ENTSO-E dotyczące produkcji energii w Polsce. Dane za maj wskazują, że przy podobnym do kwietniowego zapotrzebowanie na energię elektryczną, elektrownie na węgiel kamienny i brunatny "zaliczyły" lekki spadek względem kwietnia (odpowiednio ok. 5 proc. i 8 proc.), co - poza generalnym trendem - mogło być spowodowane kłopotami w funkcjonowaniu w KSE największej węglowej (wyłączenie 10 bloków elektrowni w Bełchatowie w efekcie awaria Rozdzielni Rogowiec). Wzrost udziałów - zgodnie z ogólnym trendem - zanotowały elektrownie gazowe (o blisko 11 proc. m/m). Liderem jednak z ponad 35-proc. przyrostem wolumenu produkcji, pozostała fotowoltaika, co nie dziwi zarówno z uwagi na wzrost inwestycji jak i wzrost w pierwszym półroczu sum promieniowania słonecznego m/m (nawet jak tegoroczny maj nie należał do najbardziej słonecznych) .

Bieżące dane nie zaskakują. Niezwykle wysokie ceny uprawnień do emisji CO2 powodują, że spada konkurencyjności krajowej energetyki, źródła gazowe wchodzą do systemu energetycznego tylko jako źródła szczytowe, a wzrosty mocy słonecznych i wiatrowych. Całkowity udział energii wyprodukowanej z OZE w maju 2021 r. wyniósł 20,1 proc. W maju energia elektryczna wyprodukowana przez PV stanowiła 26 proc. energii z OZE, a fotowoltaika odpowiadała jedynie za 4 proc. całkowitej produkcji energii - rysunek.

Rys. 2
Miesięczne udziały energii z zeroemisyjnych źródeł pogodowozależnych w KSE

Dane ENTSO-E i symulacji. Oprac. IEO

Wg histerycznych trendów i planów włączania źródeł do sieci udział energii z PV w produkcji energii w czerwcu - lipcu może wynieść 5-6 proc., co lokalnie wyraźnie zwiększy rezerwę mocy w newralgicznym okresie, ale jeszcze nie zmieni obrazu polskiej energetyki. Niewielki spadek produkcji energii w maju miały elektrownie wodne z których produkcja wyniosła 203 GWh (i ten trend będzie się pogłębiał w kolejnych miesiącach. Natomiast nastąpił duży wzrost elektrowni szczytowo-pompowych (o ponad 32 proc. m/m i blisko 46 proc. r/r).

Fluktuacje miesięczne podaży energii z OZE są jednak duże, a jej udziały w cyklach rocznych ciągle niskie. Spada udział biomasy i spadać będą udziały energetyki wodnej w generacji energii w Polsce nie tylko w kolejnych miesiącach i latach. Co prawda nowe farmy wiatrowe z wygranymi kontraktami z aukcji 2018 r. w końcu zaczynają dostarczać energię i utrzymuje się wysoki udziale źródeł pogodowozależnych w produkcji energii ze wszystkich OZE - 83 proc. w marcu 2021. Ale sama fotowoltaika po boomie 2020, choć w cyklach rocznych uzupełnia się z energetyką wiatrową (tej przybywa za wolno w systemie), nie jest jednak w stanie zmienić zasadniczo udziału OZE w zużyciu energii elektrycznej.

Warto popatrzeć na całość produkcji energii z OZE (i stan mocy wytwórczych) w szerszym kontekście, w szczególności międzynarodowym i historycznym. Także w Niemczech w maju nastąpił wzrost produkcji energii elektrycznej z fotowoltaiki jedynie o 8 proc. (m/m). Produkcja energii z PV w Polsce faktycznie istotnie wzrosła w porównaniu z Niemcami jak i z UE. W stosunku do kwietnia wzrosła o 36 proc. (m/m) podczas gdy w UE o 13 proc. i odgrywa coraz większą rolę w statystykach miesięcznych. Energia z elektrowni wiatrowych wzrosła w Niemczech o 12 proc. (m/m) z 31,0 TWh do 34,7 TWh. Na koniec miesiąca maja udział OZE w finalnym zużyciu energii elektrycznej wyniósł w Niemczech 50,3 proc. (to ciągle niemal 2,5x więcej niż w Polsce). Pomimo spadku w ostatnim miesiącu wykorzystania węgla w Niemczech i całej UE to porównując maj 2020 (r/r) nastąpił wzrost o 36 proc. w Niemczech i aż o 115 proc. w UE. Widoczny jest też spadek fotowoltaiki w Niemczech w porównaniu do maja zeszłego roku, który wyniósł 5 proc., co potwierdza tezę, że maj w br. nie należało do najbardziej słonecznych miesięcy. W UE nastąpił wzrost generacji fotowoltaicznej jedynie o 2 proc. Jedynie w Polsce widać największe tempo wzrostu, w całej UE, które wynosi 168 proc. r/r.

Miarodajnym wskaźnikiem do analizy krajowych rynków energii, w tym w szczególności energii z OZE są porównania w obrębie całej UE. Zmiany m/m i r/r w produkcji energii elektrycznej w maju 2021 r. w Polsce w Niemczech na tle UE zestawiono w tabeli poniżej.

Dane potwierdzają, że wzrost udziałów energii z OZE w całej UE (i spadek emisji CO2) w I połowie ub. roku nie były oparte na fundamentalnym wzroście zdolności wytwórczych OZE, tylko na spadku zapotrzebowania na energie i na "wypchaniu" z systemów energetycznych źródeł droższych. Wzrost zapotrzebowania na energię w 2021 r. pokazuje konieczność realnego wzmocnienia tempa i skali inwestycji w OZE, o ile cele klimatyczne i środowiskowe mają być realizowane, a ceny energii pozostać na akceptowalnym dla odbiorców poziomie.