Życie po węglu - problemy zapomnianej Wirginii Zachodniej

Węgiel był błogosławieństwem Wirginii Zachodniej - dawał pracę i pieniądze. Globalizacja zwiększyła konkurencję, przesunęła miejsca pracy, a stan mierzy się z problemami powszechnej biedy, narkotyków i otyłości. Jesteśmy "zapomnianym plemieniem" USA - mówią o sobie mieszkańcy.

"Sprzedaje to co mam, to co znalazłem w garażu. Jak sprzedam, to może wieczorem będę miał na posiłek" - mówi PAP Andrew, który przy szosie do górniczego miasta Welch rozstawił wraz z kolegą stragan. Można tu kupić narzędzia i noże, ale także i pluszaki. Andrew był kiedyś kierowcą i rozwoził węgiel. Teraz na takie usługi nie ma dużego zapotrzebowania - w całym hrabstwie McDowell funkcjonuje jedynie kilkanaście małych kopalni, ułamek tego co jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Hrabstwo należy do najbiedniejszych w całym USA. Według szacunków 35 proc. jego mieszkańców żyje poniżej granicy ubóstwa. Średnia oczekiwana długość życia mężczyzn jest tu najniższa w kraju i wynosi 64 lata - to statystyki na poziomie Birmy czy Madagaskaru. Przyczynia się do tego powszechne zażywanie opioidów (np. kodeina, morfina, heroina), palenie papierosów, niskiej jakości żywność, pylica u byłych górników oraz alkoholizm. Hrabstwo McDowell miało swoje lata świetności o czym przypominają wielkie ceglane pustostany. W latach 50-tych mieszkało tu blisko 100 tys. osób, były pieniądze, szkoły, trzy kina, w 1941 roku wybudowano pierwszy w USA podziemny parking. Teraz nie mieszka tu nawet 20 tys. osób. Wielu nie widzi w tym regionie przeszłości - wyjeżdża i nigdy nie wraca. Przemysł w okolicach Welch upadał stopniowo, a od lat 80-tych - mimo wysokiej jakości węgla - nie wytrzymywał konkurencji wymuszonej przez globalizację i otwieranie rynków. "Największe wyzwanie to do dziś zapewnienie dobrze płatnych miejsc pracy dla ludzi, którzy kiedyś pracowali w górnictwie lub ich praca była od niego uzależniona" - tłumaczy PAP Jim, który mieszka na północy Wirginii Zachodniej i określa się jako "stanowy patriota". Mieszkańcy McDowell w latach 90-tych głosowali na Billa Clintona i wiązali nadzieję z Demokratami, ale srogo się na nich zawiedli. "Cel Demokratów to zniszczenie przemysłu węglowego. Ciężko jest patrzeć biernie i akceptować to, że własny rząd chce zrujnować twoje życie" - opowiada Jim, który jest zaangażowanym Republikaninem. Za prezydentury Baracka Obamy produkcja węgla w Wirginii Zachodniej spadła ze 166 milionów ton w 2008 roku do 85 w 2016. Dziś trudno tu spotkać Demokratę - w 2016 roku Wirginia Zachodnia była jedynym stanem obok Oklahomy, w którym we wszystkich hrabstwach zwyciężył prezydent Donald Trump. Na wiecu w Charleston, stolicy stanu, cztery lata temu obecny przywódca USA przy owacjach nałożył na siebie górniczy kask i udawał, że kopie łopatą węgiel. W tym roku - sądząc po liczbie banerów w ogródkach i na domach - zwycięstwa może być tu pewien. Od 2016 roku, częściowo dzięki poluzowaniu przez rząd przepisów, produkcja węgla w Wirginii Zachodniej poszła lekko do góry, do 99 milionów ton w 2019 roku. W hrabstwie McDowell dominuje poczucie bycia zapomnianym przez resztę kraju. Ci którzy zdecydowali się tu pozostać nie tracą zarazem nadziei i dystansu, nazywając siebie "zapomnianym plemieniem" USA lub "małym Haiti". Wielu nie czeka na władze i bierze sprawy w swoje ręce, organizując się we wspólnotach kościelnych czy bankach żywości. "Kochamy miejsce, w którym żyjemy" - brzmią napisy na tabliczkach przed niektórymi domami. W próbie restrukturyzacji gospodarki lokalne władze stawiają na rozwój turystyki. W Beckley w hrabstwie Raleigh otwarto pokazową kopalnie węgla. Można zejść pod ziemię, są odwzorowane górnicze domy, muzeum i pamiątkowy sklepik, gdzie sprzedawane są m.in. kaski i naklejki na samochód z napisem "Jestem przyjacielem węgla".

"W ubiegłym roku odwiedziło nas 55 tys. turystów, nasz dzienny rekord to 468" - mówi PAP Gerald, były górnik z Beckley, który po przejściu na emeryturę trzy lata temu dorabia oprowadzając po pokazowej kopalni. Pytany o ruch w tym roku macha zrezygnowany ręką. Do kopalni w trakcie epidemii wejść nie można - podobno przepływy powietrza pod ziemią znacznie zwiększają ryzyko zakażenia koronawirusem. "Teraz jak odwiedzi nas 50 gości dziennie to jest dobrze" - ocenia swoim mocnym lokalnym akcentem Gerald. Położona w Appalachach Wirginia Zachodnia to miejsce gdzie krzyżują się wpływy kulturowo-historycznego amerykańskiego Południa z Północną. "Jesteśmy dobrymi ludźmi, wdzięcznymi za to wszystko, co otrzymaliśmy od Boga. Nikogo nie oceniamy, nie traktujemy inaczej osób uzależnionych, wiemy jak łatwo jest stracić nadzieję" - zapewnia PAP Bob McKinney, który przez lata był sztygarem. Mężczyzna zachwala walory turystyczne regionu - góry i pagórki w okolicach Welch są podobno wyjątkowe piękne jesienią, gdy lasy przybierają złoty kolor. McKinney pojechał kiedyś do Kalifornii i twierdzi, że jak wrócił pod Welch to "uświadomił sobie, że mieszka w najpiękniejszym miejscu na Ziemi".