7 rzeczy, które warto wiedzieć o Krajowym Planie w dziedzinie Energii i Klimatu

1. Skąd się w ogóle wziął Plan, jaka jest geneza tego dokumentu?

KPEiK to strategiczny dokument opracowywany przez państwa członkowskie Unii Europejskiej, w którym określają one założenia i cele oraz polityki i działania mające na celu osiągnięcie unijnych celów klimatyczno-energetycznych, w szczególności kontrybucji do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Są one realizowane w ramach pięciu wymiarów unii energetycznej, tj.: bezpieczeństwa energetycznego, wewnętrznego rynku energii, efektywności energetycznej, redukcji emisyjności oraz badań naukowych, innowacji i konkurencyjności.

W 2018 r. przyjęto rozporządzenie (UE) 2018/1999 o zarządzaniu unią energetyczną, które stało się podstawą do opracowania przez państwa członkowskie UE krajowych planów klimatyczno-energetycznych i ich regularnej aktualizacji. Dokumenty mają przedstawiać krajowe wkłady w unię energetyczną i mają stanowić odpowiedź na wyzwania zmian klimatu, zależności energetycznej i starzejącej się infrastruktury. Stworzenie w pełni funkcjonującej unii energetycznej ma pobudzić unijną gospodarkę, zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne UE i intensyfikować walkę ze zmianą klimatu i jej skutkami.

Rozporządzenie (UE) 2018/1999 bardzo szczegółowo określa zakres krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu. Art. 3 precyzuje zakres głównej części (dokumentu zasadniczego), a załącznik 1 do rozporządzenia wskazuje zakres analityczny w obszarze energii i klimatu.

Dokument integruje bardzo szeroki zakres zagadnień – od zużycia surowców i energii oraz emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych sektorach gospodarki, po skutki makroekonomiczne. Prognozy energetyczne opracowywane są w oparciu o metodyki i kategorie wystandaryzowane na poziomie międzynarodowym. Prognozy emisji gazów cieplarnianych opracowuje się zgodnie z klasyfikacją IPCC.

Dokumenty opracowane przez poszczególne państwa członkowskie zamieszczone są na stronie Komisji Europejskiej w językach państw członkowskich, a tłumaczenia dokumentów na język angielski dokonywane są przez państwa członkowskie lub przez Komisję Europejską - przy użyciu narzędzia automatycznego tłumaczenia.

2. Jaka jest podstawa prawna tworzenia Planu?

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne

3. Czy to jest zupełnie nowy dokument?

Dotychczas Polska opracowała:

- Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030, który przekazano Komisji Europejskiej w grudniu 2019 r.

- wstępną wersję projektu aktualizacji Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030, pod nazwą Krajowy Plan w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r., który przekazano Komisji Europejskiej w marcu 2024 r.

4. Dlaczego pojawiła się konieczność dokonania aktualizacj Planu?

Nowe cele klimatyczno-energetyczne na poziomie Unii Europejskiej oraz postęp technologiczny wymagają dostosowania krajowych planów do zmieniających się warunków. Aktualizacja KPEiK pozwoli Polsce nie tylko lepiej dostosować się do tych wyzwań, ale również uwzględnić specyfikę polskiego sektora energetycznego, możliwości przemysłowe, rolnicze, a także potrzeby związane z transportem. Działania te mają kluczowe znaczenie dla redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii odnawialnej i poprawy efektywności energetycznej.

Główne założenia nowej wersji planu obejmują wyznaczenie bardziej ambitnych celów klimatyczno-energetycznych Polski do 2030 roku. Aktualizacja wskazuje na konieczność transformacji sektorów paliwowo-energetycznych oraz innych gałęzi gospodarki, w taki sposób, aby zredukować negatywny wpływ na środowisko, wzmocnić bezpieczeństwo energetyczne kraju, efektywnie wykorzystać krajowe zasoby energetyczne oraz zwiększyć konkurencyjność gospodarki.

5. Co jest najważniejsze w aktualizacji KPEiK?

Proszę otworzyć teraz na ekranie → Streszczenie aktualizacji - szybki przegląd nowych ambicji Polski

6. W dokumencie pojawia się oczywiście temat elektrowni jądrowej w Polsce

„W polskim systemie energetycznym nie występują elektrownie jądrowe, ale po uruchomieniu pierwszej wielkoskalowej elektrowni jądrowej realizowanej w ramach Programu Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) na Pomorzu oraz pierwszego bloku drugiej siłowni planowanej w ramach programu, wraz z inwestycją realizowaną w partnerstwie prywatnym, łączna moc zainstalowana wielkoskalowych jednostek jądrowych może wynieść w 2040 r. ok. 6,2 GW (netto), a po 2040 r. ok. 10 GW (dwa kolejne bloki drugiej elektrowni jądrowej w ramach PPEJ)” – czytamy w projekcie „Planu”.

Ponadto kilka przedsiębiorstw deklaruje także chęć budowy małych reaktorów jądrowych (SMR, ang. small modular reactors). Z tego względu w tej części określone zostało podejście do zapewniania bezpiecznych dostaw paliwa jądrowego, ale także odniesienie do krajowych zasobów złóż uranu, podkreślono również.

„Polska wyznacza na 2030 r. cel w postaci zawarcia umowy na dostawę paliwa na potrzeby pierwszego bloku pierwszej polskiej elektrowni jądrowej. Mając na względzie bezpieczeństwo energetyczne będzie się dążyć do tworzenia wieloletnich zapasów paliwa jądrowego. Gromadzenie kilkuletniego zapasu tego paliwa jest stosunkowe łatwe do realizacji, ze względu na jego specyfikę” – czytamy dalej.

Zakup usług fabrykacji (produkcji gotowych kaset paliwowych) do elektrowni jądrowych w pierwszej fazie funkcjonowania polskiej energetyki jądrowej (np. dla pierwszego i drugiego wsadu paliwa) będzie związany z zakupem konkretnej technologii. Stosowaną na świecie praktyką jest zapewnianie przez dostawcę technologii również dostawy usług fabrykacji w ciągu pierwszych kilku lat pracy reaktora (i potencjalnie w ciągu kolejnych lat) oraz dostęp do danych w celu fabrykacji paliwa przez strony trzecie (w celu uniknięcia praktyk monopolistycznych), wskazano też w dokumencie.

„Polska będzie dążyła do zapewnienia możliwości dostaw uranu i paliwa z krajów bezpiecznych, a w szczególności z krajów UE bądź szerzej OECD” – zadeklarowano również.

Z dotychczasowych analiz wynika, że Polska nie posiada przemysłowych ilości uranu ze złóż konwencjonalnych, jednakże istnieje potencjał złóż niekonwencjonalnych. Zalicza się do nich m.in. uran współwystępujący w popiołach, fosforytach, czy w złożach miedzi, który traktowany jest jako odpad przemysłu miedziowego (w rejonie Lubina – Sieroszowic), zaznaczono także w projekcie.

„Polska posiada złoża uranu, zarówno konwencjonalne, jak i niekonwencjonalne. Obecnie wydobycie w Polsce uranu ze względu m.in. na jego nierównomierne rozłożenie w złożach i wielkość złóż byłoby nieopłacalne. Natomiast krajowe złoża (zasoby) uranu stanowią potencjał, który może być w przyszłości wykorzystywany. Do 2030 r. przeprowadzone zostanie rozpoznanie wielkości potencjalnych złóż uranu, szczególnie niekonwencjonalnych oraz ocenę możliwości jego pozyskania, w tym możliwość komercjalizacji wykorzystania uranu do produkcji paliwa jądrowego dla polskich elektrowni jądrowych” – czytamy dalej.

7. Co się wydarzy w najbliższych dniach?

Do 15 listopada 2024 r. trwają konsultacje publiczne aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska liczy, że Rada Ministrów przyjmie projekt „Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu” – z wybranym jednym z dwóch konsultowanych scenariuszy – na przełomie roku.