Pięćdziesięciolecie Elektrowni Wodnej Dębe

Okrągłe pół wieku istnienia to piękny jubileusz, który obchodzi dziś Elektrownia Wodna Dębe. Na przestrzeni 50 lat sprostała nie jednym wyzwaniom stawianym przez ustroje kraju, ekologów czy wymagania Regionalnej Gospodarki Wodnej i Urzędu Energetyki. Doświadczenia, jakie przyniosły te piękne lata dają nadzieję i gwarancję na lepsze energetyczne wykorzystanie wody.

W roku 2013 obchodzimy 50- lecie Jeziora Zegrzyńskiego, którego powstanie było możliwe dzięki budowie Stopnia Wodnego Dębe i Elektrowni Wodnej Dębe. Chociaż obchody jeziora rozpoczęły się już w dniu 24 maja 2013 roku uroczystą konferencją, która odbyła się w Serocku przy udziale organizatorów oraz Sponsora PGE Obrót S.A., to 22 lipca 1963 r jest oficjalnie uznawany za dzień uruchomienia Elektrowni Wodnej Dębe.

„Ogólną lokalizację Zalewu Zegrzyńskiego ustalono 13 lutego 1951 roku, a Stopnia Wodnego Dębe 20 września 1955 roku. Dla ówczesnych władz ważne było rozwijanie transportu wodnego. Zrodził się pomysł utworzenia drogi wodnej wschód - zachód rzekami Bug, środkowym odcinkiem Wisły i Notecią. Na Bugu zaplanowano budowę 5 stopni tworzących kaskadę. Stopień Wodny w Dębem na Narwi wybudowano jako pierwszy, do dzisiaj pozostał jedynym. W momencie powstawania był też pierwszym w Polsce obiektem tego typu na rzece nizinnej. Powstały jaz, elektrownia, pompownie. Zaprojektowano także śluzę, której ostatecznie nie wybudowano. Miejsce na nią jest przy stopniu do dzisiaj” - pisze Pani Halina Kolibacka ze Związku Gmin Zalewu Zegrzyńskiego.

Pomysł budowy stopnia wodnego Dębe narodził się w Centralnym Urzędzie Gospodarki Wodnej. Inwestorem była Bugobudowa Budowę obiektu rozpoczęto w 1958 roku, a zakończono dokładnie 22 lipca 1963 roku. Początkowo miał to być jeden ze stopni kaskady Bugu, ale pozostał niestety stopniem jedynym. Dokumentację techniczną opracowało Centralne Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego „Hydroprojekt” w Warszawie. Generalnymi wykonawcami były przedsiębiorstwa: Warszawskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Wodnego-Inżynieryjnego „Hydrobudowa 1” i „Hydrobudowa 6”. Jednocześnie ze stopniem został wykonany kanał Żerań i Zegrze ze śluzą na Żeraniu.

Stopień piętrzący wybudowano w dwóch etapach. W I etapie pod osłoną grodzy ze ścianki larsenowskiej wybudowano jaz i elektrownię z przepławką dla ryb, z ubezpieczeniami na górnym i dolnym stanowisku oraz inne obiekty zlokalizowane na lewym brzegu – poza naturalnym korytem rzeki.

W II etapie po przegrodzeniu rzeki i skierowaniu wody na jaz, wykonano zaporę ziemną łączącą jaz z prawym brzegiem.
Ze względu na niewielką pojemność użytkową zbiornika w stosunku do dobowego dopływu elektrownia należy do grupy elektrowni zbiornikowych o wyrównaniu dobowym. Może pracować przepływowo lub w trybie podszczytowym z zachowaniem minimalnego odpływu stałego do dolnego stanowiska. Budynek elektrowni usytuowany jest w osi stopnia i stanowi element piętrzący stopnia. Część podziemna składa się z dwóch bloków żelbetowych, a w każdym z nich zamontowane zostały dwie turbiny. Część nadziemną stanowi hala maszyn z pomieszczeniami technologicznymi, nastawnią, rozdzielnią niskiego napięcia oraz halą montażową. Podstawowe wyposażenie elektrowni stanowią cztery turbozespoły z turbinami Kaplana o średnicy wirnika 4,8 m sprzężone z generatorami o mocy 6,25 MVA każdy. Moc instalowana elektrowni wynosi 20 MW, a średnia produkcja roczna to 91 GWh. Elektrownia podłączona jest z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym pięcioma liniami o napięciu 110 kV poprzez dwa transformatory blokowe o mocy 16 MVA każdy.
„Podczas 50 letniej pracy elektrownia wyprodukowała ok. 4 696 GWh energii elektrycznej. Dłuższe wyłączenia pracy turbozespołów dla przeprowadzenia awaryjnych remontów zdarzyły się dwukrotnie: pierwsze po trzydziestu latach pracy elektrowni w 1993 r. gdzie urwała się jedna z łopat turbozespołu nr 2 i stwierdzono drgania odczuwalne w całej elektrowni, drugie awaryjne wyłączenie wystąpiło po kolejnych 20 latach, gdzie stwierdzono uszkodzenie chłodnicy turbiny i niewielki wyciek oleju w turbozespole nr 4.

To dzięki ludziom i zaangażowaniu pracowników możemy po 50 latach oglądać i podziwiać jak pięknie funkcjonuje Elektrownia Wodna Dębe. To perełka wśród elektrowni, choć niewielka, to dostarcza czystą i zdrową energię elektryczną z której mogą korzystać klienci PGE” - mówi Prezes Zarządu PGE Obrót S.A. Paweł Prządka.

Po ukończeniu budowy Stopnia Wodnego w Dębe samą Elektrownię Wodną przekazano poprzez Ministerstwo Energetyki do Zakładu Energetycznego Warszawa- Teren, który w roku 1993 przekształcił się z przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa.

Od 1 lipca 2007 roku w związku z uwolnieniem rynku energii na podstawie przepisów ustawy Prawo Energetyczne rozdzielona została prawnie i organizacyjnie działalność obrotowa i dystrybucyjna. Obrót energią elektryczną i jej wytwarzaniem pozostał w gestii PGE Zakładu Energetycznego Warszawa – Teren S.A.

Z dniem 1 września 2010 r. Spółka PGE Zakład Energetyczny Warszawa - Teren S.A. przestała istnieć jako samodzielny podmiot prawa i stała się ważnym ogniwem nowej Spółki PGE Obrót S.A. z siedzibą w Rzeszowie. W strukturze PGE Obrót S.A. dotychczasowa Spółka PGE Zakład Energetyczny Warszawa - Teren S.A. uzyskała status Oddziału, w pełnym brzmieniu - PGE Obrót S.A. Oddział z siedzibą w Warszawie, która obecnie jest właścicielem Elektrowni Wodnej Dębe.