W Polsce, do kwietnia 2023 roku, obowiązywała zasada lokalizacji turbin wiatrowych oparta na wymogach ujętych w ustawie o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych [1] zwanej potocznie ustawą 10H. Ustawa ta wprowadziła regułę zakazu budowy elektrowni wiatrowych w odległości mniejszej niż 10-krotność całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej liczonej od budynków mieszkalnych, budynków o funkcji mieszkalnej, a także od form ochrony przyrody i leśnych kompleksów promocyjnych. Ograniczyło to w znaczny sposób rozwój energetyki wiatrowej na lądzie. 23 kwietnia 2023 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw [2], zwana dalej ustawą zmieniającą. Ustawa ta złagodziła m.in. zapisy dotyczące lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz wprowadziła zapisy dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji elementów technicznych elektrowni wiatrowych.

Elementami technicznymi elektrowni wiatrowej są: 

• wirnik z zespołem łopat, 
• zespół przeniesienia napędu,
• generator prądotwórczy,
• układy sterowania,
• zespół gondoli wraz z mocowaniem i mechanizmem obrotu.

Zgodnie z zapisami ustawy zmieniającej [2] za bezpieczeństwo eksploatacji elementów technicznych elektrowni wiatrowych odpowiedzialni są eksploatujący elektrownię wiatrową. W celu zapewnienia bezpieczeństwa eksploatacji elementów technicznych elektrowni wiatrowych eksploatujący ma obowiązek przeprowadzania okresowych czynności i przeglądów serwisowych. 

Eksploatujący elektrownię wiatrową ma obowiązek poddawać jej elementy techniczne czynnościom i przeglądom serwisowym.

Dotyczy to elektrowni o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 metrów lub o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 100kW.

Serwisy mają być realizowane zgodnie z zaleceniami i częstotliwością określoną w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz instrukcji eksploatacji elektrowni wiatrowej.

(zgodnie z art. 8b ust. 1 ustawy zmieniającej [2])

Ustawa zmieniająca weszła w życie 23 kwietnia 2023 r.

Nie oznaczało to jednak natychmiastowej obowiązkowej certyfikacji serwisów wykonujących czynności i przeglądy serwisowe elementów technicznych elektrowni wiatrowych.

Ustawodawca przewidział okres przejściowy – 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej (art. 18). Przed upływem tego czasu czynności i przeglądy serwisowe mogły być realizowane przez przedsiębiorców, którzy nie byli wpisani do rejestru certyfikowanych serwisów prowadzonego przez Prezesa UDT. Okres przejściowy zakończył się 22 kwietnia 2024 r. i po tej dacie przedsiębiorcy, którzy nie znajdują się w rejestrze nie mogą już wykonywać tych zadań.


Postępowanie certyfikacyjne 

Certyfikacja polega na sprawdzeniu i potwierdzeniu, że serwis posiada uprawnienia do wykonywania czynności i przeglądów serwisowych elementów technicznych elektrowni wiatrowych, w tym dysponuje odpowiednio wykwalifikowanym personelem.

WYMAGANIA STAWIANE PERSONELOWI SERWISU WYKONUJĄCEMU CZYNNOŚCI I PRZEGLĄDY SERWISOWE

• Spełnia wymagania do pracy na wysokościach wynikające z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz inne wymagane przez wytwórcę elementów technicznych elektrowni wiatrowej.
• Ma uprawnienia w zakresie obsługi urządzeń transportu bliskiego.
• Posiada kwalifikacje potwierdzone odpowiednim świadectwem kwalifikacyjnym, o którym mowa w art. 54 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne [4].
• Ma udokumentowane co najmniej roczne doświadczenie zawodowe w zakresie wykonywania czynności i przeglądów serwisowych elementów technicznych elektrowni wiatrowych, instalacji mających na celu wytwarzanie, przesył lub dystrybucję energii elektrycznej lub instalacji przemysłowych.
• Przeszedł przeszkolenie w zakresie zasad funkcjonowania i eksploatacji określonego typu elektrowni wiatrowej, której elementy techniczne będą poddane czynnościom i przeglądom serwisowym.
• Odbył przeszkolenie w zakresie ewakuacji z elektrowni wiatrowych.

PROCEDURY JAKIMI POWINIEN DYSPONOWAĆ SERWISU WYKONUJĄCEMU CZYNNOŚCI I PRZEGLĄDY SERWISOWE

• BEZPIECZEŃSTWO PRZEPROWADZANIA CZYNNOŚCI I PRZEGLĄDÓW SERWISOWYCH

Zawiera ona w szczególności wymagania dotyczące dopuszczalnych prędkości wiatru, przy których mogą być realizowane czynności serwisowe, stosowania środków zabezpieczających, w tym sprzętu ochrony osobistej, nadzoru prowadzonych prac oraz wykaz prac wymagających pisemnego pozwolenia i asekuracji.

• EWAKUACJA Z WYSOKOŚCI PRACOWNIKÓW W SYTUACJACH ZAGROŻENIA
• BIEŻĄCA OBSŁUGA I OKRESOWE PRZEGLĄDY SERWISOWE

Procedura zawiera instrukcje przeprowadzanych czynności w podziale na elementy techniczne elektrowni wiatrowej, wraz z wykazem oprzyrządowania niezbędnego do prowadzenia prac, w tym przyrządów kontrolno-pomiarowych.

• USTALANIE I USUWANIE AWARII I USTEREK
• DOKUMENTOWANIE CZYNNOŚCI SERWISOWYCH I RAPORTOWANIE
• WYKONYWANIE POMIARÓW I SPRAWDZEŃ URZĄDZEŃ WYMAGAJĄCYCH REGULACJI NASTAW
• WYPOSAŻENIE POMIAROWO-BADAWCZE I SPRZĘT SERWISOWY

Wyposażenie pomiarowo-badawcze (WPB) musi być zgodne z listą przewidzianą w instrukcji konserwacji elektrowni wiatrowej. WPB objęte musi być nadzorem metrologicznym, jeśli taki jest wymagany, co też podlega sprawdzeniu podczas postępowania certyfikacyjnego.

Weryfikowany przez UDT jest też sprzęt i urządzenia niezbędne do wykonywania czynności serwisowych.


Wnioski o certyfikację


CERTYFIKACJĘ PRZEDSIĘBIORCY I WPISU DO REJESTRU UDT DOKONUJE NA WNIOSEK PRZEDSIĘBIORCY.

Wniosek składa się w postaci elektronicznej za pomocą środków komunikacji elektronicznej, o których mowa w ustawie z 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną [3]. Przedsiębiorca może dokonać tego poprzez portal klienta eUDT lub ePUAP.

Wniosek o certyfikację i wpis do rejestru udostępniony jest na stronie www.udt.gov.pl w zakładce Wnioski & Formularze oraz na portalu klienta eUDT w zakładce Obsługa spraw/Wnioski.

DANE UJĘTE WE WNIOSKU O CERTYFIKACJĘ I WPIS DO REJESTRU 

1. Firma przedsiębiorcy oraz jego siedziba i adres
2. Adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż określony w pkt 1
3. Informację o wpisie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym lub odpowiedną informację lub numer z rejestru w innym państwie, umożliwiające prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
4. Numer identyfikacji podatkowej (NIP) lub odpowiedni numer identyfikacji podatkowej w innym państwie umożliwiający prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
5. Podpis wnioskodawcy lub osoby upoważnionej

Załączniki do wniosku

Do wniosku załączone powinny być dokumenty wymienione w art. 8e ust. 4 ustawy zmieniającej tj.:

1. wykaz osób oraz kopie dokumentów potwierdzających posiadane kompetencje lub uprawnienia personelu;

Wykaz osób powinien zawierać dane osobowe personelu wykonującego czynności i przeglądy serwisowe elementów technicznych, w zakresie imienia, nazwiska oraz numeru PESEL, albo numeru i serii dokumentu potwierdzającego tożsamość w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL.

1. kopie albo kopie elektroniczne dokumentacji określającej procedury serwisu;
2. dowód wniesienia opłaty za dokonanie certyfikacji i wpis do rejestru;
3. oświadczenie wnioskodawcy będącego osobą fizyczną lub osób go reprezentujących, w przypadku wnioskodawcy niebędącego osobą fizyczną, o następującej treści: 

„Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, wynikającej z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, oświadczam, że posiadam pełną zdolność do czynności prawnych, korzystam z pełni praw publicznych i nie byłem skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów i obrotowi gospodarczemu.”. 

Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Po złożeniu wniosku

Postępowanie certyfikacyjne prowadzi komisja powołana przez Prezesa UDT. Komisja certyfikująca prowadzi postępowanie w składzie dwu osobowym.

Jeżeli wniosek nie spełnia wymagań, Prezes UDT wzywa wnioskodawcę do usunięcia braków w terminie 7 dni. Jednocześnie kierowane jest pouczenie, że ich nieusunięcie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Termin liczy się od dnia doręczenia wezwania wnioskodawcy. Wezwanie do usunięcia braków UDT przesyła za pomocą środków komunikacji elektronicznej, poprzez portal klienta eUDT lub ePUAP, w zależności od sposobu przesłania wniosku przez przedsiębiorcę. 

W przypadku negatywnego wyniku postępowania certyfikacyjnego wnioskujący zostaje powiadomiony przez UDT poprzez przesłanie „Zawiadomienia o odmowie dokonania wpisu do rejestru certyfikowanych serwisów”, które przesyłane jest do wnioskodawcy za pomocą środków komunikacji elektronicznej: odpowiednio portal klienta eUDT lub ePUAP w zależności od sposobu przesłania wniosku przez przedsiębiorcę.

UWAGA!

WPIS DO REJESTRU JEST WAŻNY PRZEZ 5 LAT OD DNIA JEGO DOKONANIA.

Certyfikowany serwis, w okresie ważności wpisu musi spełniać wymagania dotyczące dysponowania wymaganym przez zapisy ustawy zmieniającej personelem oraz dysponowania wdrożonymi właściwymi procedurami.

Opłaty

Za przeprowadzenie certyfikacji i wpis do rejestru przedsiębiorca wnosi opłatę. 

Wysokość opłaty wynosi 150% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, obowiązującego w dniu złożenia wniosku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie ustawy [5].

DODATKOWA WERYFIKACJA CERTYFIKOWANEGO SERWISU

W okresie ważności wpisu w rejestrze, Prezes UDT może przeprowadzić dodatkową weryfikację certyfikowanego serwisu. Dodatkowa weryfikacja przeprowadzana jest w celu potwierdzenia spełniania przez certyfikowany serwis wymagań dotyczących: dysponowania właściwym personelem oraz dysponowania wdrożonymi właściwymi procedurami.

Przeprowadzając dodatkową weryfikację UDT może wezwać certyfikowany serwis do złożenia wyjaśnień lub przedłożenia dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań dotyczących dysponowania personelem lub wdrożenia procedur.

PRZEDŁUŻENIE WAŻNOŚCI WPISU W REJESTRZE CERTYFIKOWANYCH SERWISÓW

Na 30 dni przed upływem ważności wpisu certyfikowany serwis zobowiązany jest do przesłania do UDT wniosku o certyfikację i przedłużenie wpisu do rejestru certyfikowanych serwisów. 

Jeśli wniosek nie zostanie złożony w terminie skutkować to będzie wykreśleniem certyfikowanego serwisu z rejestru z dniem upływu terminu ważności wpisu.

Urząd Dozoru Technicznego przedłuża ważność wpisu do rejestru na kolejne 5 lat jeśli wynik weryfikacji jest pozytywny. Gdy wynik jest negatywny serwis certyfikowany jest wykreślany z rejestru.

Odwołania

Przedsiębiorca może odwołać się do Komitetu Odwoławczego działającego przy Prezesie UDT. Można to zrobić w przypadku:

• odmowy dokonania wpisu do rejestru, 

• wykreślenia serwisu z rejestru,

• odmowy przedłużenia ważności wpisu do rejestru.

Odwołanie należy wieść do Komitetu, za pośrednictwem Prezesa UDT, w postaci papierowej lub elektronicznej za pomocą środków komunikacji elektronicznej [3]. Przedsiębiorca odwołuje się w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o odmowie dokonania wpisu do rejestru, wykreśleniu z rejestru lub odmowie przedłużenia ważności wpisu do rejestru. 

Komitet rozpatruje odwołania w składzie trzyosobowym, w terminie do 30 dni od dnia otrzymania odwołania.

WNIESIENIE ODWOŁANIA W TERMINIE WSTRZYMUJE WYKREŚLENIE Z REJESTRU.

Odwołanie może być zasadne i wtedy UDT rozpoznaje sprawę ponownie. Może ono być też oddalone. W drugim przypadku można złożyć skargę do sądu administracyjnego. Należy ją wnieść w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o oddaleniu odwołania.

Dla bezpieczeństwa

Prawidłowy stan techniczny turbiny wiatrowej jest nieodzowny dla zapewnienia bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska. Ma on również wpływ na efektywne i trwałe funkcjonowanie turbin. Regularne serwisowanie, realizowane przez przedsiębiorców dotrzymujących standardów bezpieczeństwa i zgodności z normami branżowymi jest zatem konieczne. Dzięki prowadzonej certyfikacji można mieć pewność, że serwis prowadzący prace spełnia te wymagania. Bezpieczeństwo pracy elektrowni wiatrowych jest wymagane nie tylko ze względu na minimalizację ryzyka awarii i utrzymanie optymalnej wydajności, czy uniknięcie zagrożenia dla otoczenia, ale też ze względu na ekonomikę inwestycji w energetykę wiatrową.

Autorzy opracowania:

mgr inż. Tomasz Ługowski, Dyrektor Oddziału UDT w Lublinie, Urząd Dozoru Technicznego
mgr inż. Adrian Najkowski, Specjalista Urządzeń Ciśnieniowych, Departament Techniki, Urząd Dozoru Technicznego

Literatura:

1. Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 724).
2. Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 553).
3. Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną ((Dz. U. z 2020 r. poz. 344).
4. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348).
5. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 20 pkt 1 lit. a (Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118).
6. Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2022 r. – ogłoszony w M. P. z 2023 r. poz. 171.