Nowelizacją ustawy OZE ustawodawca uregulował od dnia 1 października 2023 r. kwestię współdzielenia przyłącza. Zgodnie z art. 7 ust. 1f pr.en. do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, w jednym miejscu przyłączenia można przyłączyć dwie lub większą liczbę instalacji odnawialnego źródła energii należących do jednego lub większej liczby podmiotów. W przypadku gdy miejscem przyłączenia do sieci jest instalacja odbiorcy końcowego przepis ten nie znajdzie zastosowania. Z tak skonstruowanego przepisu należy przede wszystkim wyinterpretować, że ograniczeniami dla skorzystania z przyłączenia w systemie cable pooling’u będą jedynie konieczne napięcie znamionowe sieci większe niż 1kV, oraz chęć przyłączenia więcej niż jednego źródła energii w tym samym miejscu przyłączenia, przy czym źródłem tym może być jedynie instalacja OZE w rozumieniu art. 2 pkt 13) ustawy OZE, a więc również wyposażona w magazyn energii elektrycznej, o ile magazyn ten stanowić będzie część instalacji OZE. Ustawodawca nie ograniczył w żaden sposób maksymalnej ilości przyłączanych instalacji ani też nie wskazał, by przyłączane w systemie cable pooling’u instalacje OZE musiały różnić się między sobą rodzajem oraz charakterystyką dyspozycyjności wytwarzanej energii elektrycznej. Oznacza to, że w ramach cable pooling’u mogą być przyłączone dwie instalacje wytwarzające energię z tego samego rodzaju źródła np. PV w jednym miejscu przyłączenia.

Sytuacja wygląda natomiast inaczej w przypadku hybrydowych instalacji OZE. Zgodnie z definicją, zawartą w art. 2 pkt 11a) ustawy OZE hybrydową instalacją OZE określać będziemy wyodrębniony zespół urządzeń opisanych przez dane techniczne i handlowe, w którym stopień wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej w ciągu roku stanowi stosunek ilości MWh wytworzonej energii elektrycznej na każdy MW mocy przyłączeniowej, przyłączonych do sieci elektroenergetycznej w jednym miejscu przyłączenia, wytwarzający energię elektryczną w tych urządzeniach wyłącznie z odnawialnych źródeł energii różniących się rodzajem oraz charakterystyką dyspozycyjności wytwarzanej energii elektrycznej, oraz spełniający następujące warunki:

a) żadne z urządzeń wytwórczych nie ma mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 80% łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej tego zespołu,

b) wyprowadzenie mocy z urządzeń wchodzących w skład tego zespołu do sieci elektroenergetycznej następuje przez urządzenie łączące ten zespół z siecią elektroenergetyczną, służące do transformacji energii do warunków niezbędnych do jej wprowadzenia do tej sieci,

c) zespół ten obejmuje magazyn energii służący do magazynowania energii elektrycznej pochodzącej z urządzeń wytwórczych wchodzących w skład tego zespołu, przy czym udział energii pochodzącej z tych urządzeń wprowadzonej do sieci elektroenergetycznej za pośrednictwem magazynu energii elektrycznej w łącznym wolumenie energii wprowadzonej do sieci elektroenergetycznej wynosi nie mniej niż 5% na rok, do czego nie wlicza się energii elektrycznej pobranej z sieci. 

Dla hybrydowych instalacji OZE, których jednym z głównych celów była maksymalizacja wykorzystania mocy przyłączeniowej w danym punkcie przyłączenia, poprzez wykorzystanie energii pochodzącej z różnych źródeł energii OZE, optymalizując ją w sposób synergiczny w zależności od panujących warunków np. atmosferycznych umożliwiających wytwarzanie danego rodzaju energii, ustawodawca przygotował dodatkowe korzyści. Dla wytwórców, którzy zdecydują się na wytwarzanie energii w hybrydowej instalacji OZE istnieje możliwość zaproponowania innej ceny aukcyjnej wytwarzanej energii, odpowiadającej cenie referencyjnej przewidzianej dla hybrydowych instalacji OZE, konkurowanie w większej ilości koszyków aukcyjnych oraz, co oczywiste, następuje zmniejszenie poboru energii do obsługi hybrydowej instalacji OZE, co skutkuje zmniejszeniem kosztów produkcji energii.

Hybrydowe instalacje OZE po prostu się więc opłacają. Od zwykłego przyłączenia w systemie cable pooling’u do zakwalifikowania instalacji jako hybrydowej instalacji OZE konieczne będzie jednak przede wszystkim posiadanie magazynu energii elektrycznej oraz wytwarzanie energii elektrycznej pochodzącej z co najmniej dwóch różnych rodzajów źródeł odnawialnej energii, a żaden z tych rodzajów źródeł w zespole nie może mieć większej mocy zainstalowanej niż 80% mocy zainstalowanej całego zespołu. Ponieważ do zakwalifikowania zespołu jako hybrydowej instalacji OZE konieczne jest przyłączenie instalacji w jednym miejscu przyłączenia przepisy dotyczące cable pooling’u należy stosować odpowiednio przy ustalaniu ścieżki przyłączenia hybrydowej instalacji OZE. 

Wniosek o określenie warunków przyłączenia dla hybrydowej instalacji OZE 

Pierwszym, inicjującym etapem przyłączenia do sieci elektroenergetycznej jest złożenie przez podmiot przyłączany wniosku o określenie warunków przyłączenia. Zgodnie z art. 7 ust. 1g pr. en. dla wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii, przyłączonych do sieci zgodnie z ust. 1f [współdzielenie przyłącza – dop. aut.], wydaje się jedne warunki przyłączenia oraz zawiera się jedną umowę o przyłączenie do sieci. Taka treść przepisu może jednak budzić wątpliwości w przypadku, gdy do istniejącej już instalacji OZE - dla której to wytwórca uzyskał już warunki przyłączenia, zostało zrealizowane przyłączenie oraz została zawarta umowa o przyłączenie do sieci - planowane jest dołączenie nowej instalacji OZE, w tym samym miejscu przyłączenia. Odpowiedź na to pytanie została zawarta w opublikowanej w dn. 23 marca 2024 r Informacji Prezesa URE nr 15/2024 dotyczącej kwestii wywołujących najczęstsze wątpliwość w obszarze przyłączania do sieci . Zgodnie z jej treścią skorzystanie z cable pooling’u, choć co do zasady przeznaczone jest dla nowo przyłączanych instalacji OZE współdzielących przyłącze, znajdzie również zastosowanie w przypadku przyłączenia nowej instalacji w tym samym miejscu przyłączenia co istniejąca i przyłączona już instalacja OZE. Współdzielenie przyłącza może więc zostać zainicjowane poprzez złożenie wniosku o określenie warunków przyłączenia w trzech wariantach:

1. gdy wniosek o określenie warunków przyłączenia obejmuje pierwsze przyłączenie do sieci dwóch lub większej ilości instalacji OZE, lub
2. gdy wniosek jest składany w sytuacji, gdy zostały uprzednio wydane warunki przyłączenia dla „pierwszej” instalacji OZE i została zawarta umowa o przyłączenie, a podmiot przyłączany wnioskuje o przyłączenie drugiej lub kolejnej instalacji OZE, lub
3. gdy wniosek jest składany w sytuacji, gdy instalacja OZE jest przyłączona do sieci (instalacja istniejąca i wybudowane przyłącze), a podmiot przyłączony wnioskuje o przyłączenie drugiej lub kolejnej instalacji OZE.

Należy więc przyjąć, że w sytuacji, gdy podmiot wnioskujący zamierza przyłączyć jednocześnie dwa różne rodzaje instalacji OZE w ramach współdzielenia przyłącza powinien złożyć jeden wspólny wniosek o określenie warunków przyłączenia dla wszystkich instalacji OZE. Natomiast, jeżeli w danym miejscu przyłączenia do którego wytwórca planuje dołączyć kolejne instalacje OZE istnieje już wybudowane przyłączenie lub chociaż została zawarta umowa o przyłączenie, wytwórca składa nowy, jeden wniosek o określenie warunków przyłączenia dla wszystkich nowo przyłączanych instalacji OZE. Do tej pory zaledwie jeden z pięciu Operatorów Systemów Dystrybucyjnych przygotował dedykowany wzór wniosku o określenie warunków przyłączenia dla modułu wytwarzania energii typu D (powyżej 75 MW) OZE w systemie cable pooling’u. Pozostali operatorzy procedują wydawanie warunków przyłączenia dla instalacji OZE przyłączanych w systemie cable pooling’u na wzorach wniosków dla wytwórców, odpowiednio przystosowanych do wskazywania kolejnych instalacji wytwórczych przyłączanych w zespole. 

Wniosek o określenie warunków przyłączenia w przypadku, gdy przyłączenie dotyczyć będzie instalacji OZE w ramach współdzielenia przyłącza, poza klasycznymi elementami, wskazanymi w ustawie pr.en. (art. 7 ust. 3b-3d pr.en.) oraz Rozporządzeniu systemowym dla danego rodzaju instalacji OZE (§6 Rozporządzenia systemowego) powinien zawierać również: 

• informację dotyczącą mocy przyłączeniowej, określonej przez podmiot ubiegający się o przyłączenie łącznie dla wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii planowanych do przyłączenia w jednym miejscu przyłączenia oraz wskazanie miejsca przyłączenia (przy czym każda instalacja, pomimo przyłączenia w jednym miejscu przyłączenia powinna posiadać osobne punkty pomiarowe), 
• opis sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej (jeżeli moc przyłączeniowa jest niższa niż suma mocy zainstalowanej elektrycznej instalacji odnawialnego źródła energii), 
• dokumenty potwierdzające dopuszczalność lokalizacji danego źródła na terenie objętym planowaną inwestycją, o ile są one wymagane przepisami prawa dla każdej instalacji (wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub pozwolenie na wznoszenie i wykorzystanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich),
• dokumenty potwierdzające tytuły prawne do korzystania z nieruchomości, na których będą realizowane wszystkie instalacje odnawialnego źródła energii określone we wniosku,
• a w przypadku, gdy instalacje OZE przyłączane w jednym miejscu przyłączenia należeć będą do różnych podmiotów przyłączanych konieczne jest również dołączenie do wniosku zawartego porozumienia pomiędzy tymi podmiotami, określającego: strony porozumienia wraz z danymi umożliwiającymi ich identyfikację oraz przyporządkowanie przyłączanych instalacji do stron porozumienia; stronę porozumienia, która we własnym imieniu zawiera umowę o przyłączenie do sieci oraz umowę o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej dla wszystkich przyłączonych i planowanych do przyłączenia instalacji; zasady wspólnej realizacji uprawnień i obowiązków wynikających z warunków przyłączenia, umowy o przyłączenie do sieci oraz umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej; zasady współdzielenia zespołów urządzeń służących do wyprowadzania mocy do miejsca rozgraniczenia własności sieci przedsiębiorstwa energetycznego i instalacji podmiotów przyłączanych;
  zasady współpracy z podmiotem będącym stroną umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej w realizacji jego obowiązków dotyczących bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi określonych w ustawie oraz innych obowiązków wynikających z aktów wykonawczych do ustawy pr.en. oraz dokumentów; zasady rozdziału środków otrzymanych w ramach rekompensaty finansowej w przypadku zastosowania przez operatora redysponowania oraz określenie lokalizacji punktów pomiarowych właściwych dla poszczególnych instalacji
• oraz w przypadku, gdy zawarcie powyższego porozumienia jest wymagane przepisami prawa również zobowiązanie każdej ze stron porozumienia do montażu urządzeń uniemożliwiających przekroczenie mocy przyłączeniowej (jeżeli moc przyłączeniowa jest niższa niż suma mocy zainstalowanej elektrycznej instalacji odnawialnego źródła energii), upoważnienie wszystkich stron porozumienia dla jednego podmiotu do reprezentowania w sprawach przed Prezesem URE lub OSE, oświadczenie o odpowiedzialności solidarnej stron porozumienia z tytułu przekroczenia mocy przyłączeniowej, oraz złożenie oświadczeń o wyrażeniu zgody na weryfikację przez operatora systemu elektroenergetycznego parametrów technicznych instalacji odnawialnego źródła energii, o przestrzeganiu instrukcji oraz innych aktów prawnych i dokumentów wskazanych w art. 7 ust. 3 de pkt 7) pr. en. oraz o wyrażeniu zgody na weryfikację złożonych oświadczeń. 

Jak widać wnioski o przyłączenie instalacji OZE w ramach współdzielenia przyłącza są bardzo obszerne, w szczególności, gdy przyłączane instalacje OZE należą do różnych podmiotów. W przypadku, gdy wniosek został złożony kompletnie, kolejnym krokiem jest wpłacenie zaliczki. 

Zaliczka na poczet opłaty za przyłączenie

Choć art. 7 ust. 8a pr.en. wskazuje, że obowiązkiem zaliczkowania objęte są wnioski o przyłączenie źródła lub magazynu energii elektrycznej do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, obowiązek wnoszenia takiej zaliczki w przypadku hybrydowych instalacji OZE przyłączanych w ramach cable pooling’u nie powinien być kwestionowany. Samo pojęcie źródła nie zostało zdefiniowane w ustawie, jednak patrząc na wskazany przepis w ujęciu systemowym, bezspornym być powinno, że obowiązkiem uiszczenia zaliczki objęte jest również przyłączenie instalacji OZE w rozumieniu art. 2 pkt 13 ustawy OZE, co pokazuje również stosowana praktyka. W przypadku hybrydowej instalacji OZE taki obowiązek również nie powinien budzić wątpliwości, bowiem definicja hybrydowej instalacji OZE nawiązuje do definicji instalacji OZE oraz w istocie stanowi zespół takich instalacji. Wysokość wpłacanej zaliczki wnioskodawca powinien obliczyć sam, zgodnie z przelicznikiem 30 zł za każdy kilowat mocy przyłączeniowej określonej we wniosku o określenie warunków przyłączenia, przy czym wysokość zaliczki nie może być wyższa niż wysokość przewidywanej opłaty za przyłączenie do sieci i nie wyższa niż 3 000 000 zł. 

Problem natomiast pojawia się w sytuacji, gdy przyłączana instalacja OZE ma zostać przyłączona w miejscu przyłączenia już istniejącej instalacji OZE. Zaliczka pobierana jest na poczet opłaty za przyłączenie, której wartość ustalana jest na podstawie rzeczywiście poniesionych nakładów związanych z realizacją przyłącza. W przypadku gdy przyłącze jest już zrealizowane, oraz ze względu na zarządzanie projektowaną instalacją OZE w sposób uniemożlwiający przekroczenia maksymalnej mocy przyłączeniowej w danym miejscu przyłączenia (co oznacza, że do przyłączenia w ramach współdzielenia przyłącza kolejnej instalacji OZE nie będzie konieczna zmiana mocy przyłączeniowej, co mogłoby implikować konieczność uiszczenia opłaty za zmianę przyłączenia), realizacja przyłączenia kolejnej instalacji nie będzie generować istotnych nakładów na przyłączenie do sieci. Ustawodawca nie zdecydował się na uregulowanie powyższej kwestii, podobnie jak również Prezes URE nie odniósł się do tego problemu we wspomnianej już Informacji nr 15/2024. Na obecną chwilę pewnym rozwiązaniem, maskującym tę lukę w prawie na jakiś czas mogło by być skorzystanie w takiej sytuacji z rozwiązania wskazanego w zdaniu drugim art. 7 ust. 8b pr.en. zgodnie z którym, w przypadku gdy wysokość zaliczki przekroczy wysokość opłaty za przyłączenie do sieci, różnica między wysokością wniesionej zaliczki a wysokością tej opłaty podlega zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia zaliczki. W przypadku wniesienia zaliczki w wysokości obliczonej zgodnie z art. 7 ust. 8a pr.en. po podłączeniu nowej instalacji OZE do istniejącego już przyłącza, zaliczka byłaby podmiotowi zwracana w wysokości pomniejszonej jedynie o niewielkie koszty realizacji przyłączenia. Takie działanie wydaje się jednak zbędnym obciążeniem dla podmiotów chcących przyłączyć instalację OZE w ramach współdzielenia przyłącza.. Kwestia wniesienia zaliczki przez podmioty ubiegające się o przyłączenie w ramach cable pooling’u wymaga pilnego wypracowania stanowiska przez Prezesa URE bądź operatorów systemów, a w najlepszym scenariuszu, wprowadzenia odpowiednich zmian do ustawy Prawo energetyczne w tym zakresie. 

Wydanie warunków przyłączenia

W przypadku złożenia pełnego wniosku o określenie warunków przyłączenia oraz uiszczenia zaliczki, OSE zgodnie z art. 7 ust. 1 pr. en. wydaje warunki przyłączenia, gdy istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia. Wydaje się, że w sytuacji, gdy przyłączenie jest już zrealizowane oraz przyłączenie nowej instalacji do jednego miejsca przyłączenia odbędzie się w ramach mocy przyłączeniowej określonej dla tego miejsca należy uznać, że istnieją zarówno techniczne jak i ekonomiczne warunki przyłączenia. Do wydania warunków przyłączenia konieczna jest jednak weryfikacja dokumentów załączonych do wniosku, w szczególności w zakresie sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej. Zgodnie z art. 7 ust. 3dh pr.en. przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej w warunkach przyłączenia określa sposób zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej. Aspektem poprzedzającym wydanie warunków przyłączenia przy przyłączaniu do sieci elektroenergetycznej o napięciu wyższym niż 1kV jest sporządzenie ekspertyzy wpływu na system elektroenergetyczny przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci w przypadku m.in. przyłączanej jednostki wytwórczej o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 2 MW czy przyłączanej jednostki wytwórczej, której część będzie stanowił magazyn energii elektrycznej, pod warunkiem że łączna moc zainstalowana tego magazynu i jednostki wytwórczej jest większa niż 2 MW. Koszty sporządzenia takiej ekspertyzy przez OSE wliczane są do nakładów będących podstawą wyliczenia opłaty za przyłączenie. Sposoby sporządzania ekspertyzy oraz parametry w niej wykorzystywane są wciąż niejasne dla podmiotów przyłączanych, co po części znajduje swe uzasadnienie w konieczności ochrony danych o infrastrukturze krytycznej przez operatora. Otwarte pozostaje więc pytanie, czy zdaniem Operatorów konieczne będzie sporządzanie nowej ekspertyzy dla tego samego miejsca przyłączenia z istniejącym już przyłączem w sytuacji chęci przyłączenia kolejnych instalacji OZE, co jest istotnym aspektem dla podmiotów wnioskujących ze względu na zwiększenie opłaty przyłączeniowej o koszty sporządzenia takiej ekspertyzy. W przypadku przyłączania jedynie nowych dwóch lub więcej instalacji w jednym miejscu przyłączenia, gdy ich moc zainstalowana przekracza 2 MW obowiązek sporządzenia ekspertyzy pozostanie raczej bezdyskusyjny. 

Umowa o przyłączenie

Kolejnym i ostatnim już etapem przed faktyczną realizacją przyłączenia jest zawarcie umowy o przyłączenie. Jej podstawowe elementy, wspólne dla każdej umowy przyłączeniowej zostały wymienione w art. 7 ust. 2 pr.en. do których należą m.in. termin realizacji przyłączenia, wysokość opłaty za przyłączenie, harmonogram przyłączenia, czy zakres robót niezbędnych przy realizacji przyłączenia. Dodatkowo w przypadku przyłączenia jednostki wytwórczej OZE umowa zawiera termin dostarczenia po raz pierwszy do sieci energii elektrycznej wytworzonej w tej instalacji, oraz w zależności od rodzaju jednostki wytwórczej oraz tego czy magazyn energii elektrycznej będzie stanowił część instalacji umowa ta powinna również zawierać postanowienia, o których mowa w art. 7 ust. 2b, 2d-f. W przypadku natomiast przyłączenia realizowanego w systemie cable pooling’u ustawodawca zastrzegł dalsze wymogi dla umowy przyłączeniowej. Przede wszystkim, za stanowiskiem Prezesa URE należy zaznaczyć, że „zakończeniem formalnej procedury przyłączeniowej dwóch lub więcej instalacji oze w ramach współdzielenia infrastruktury przyłączeniowej jest ostatecznie zawarcie jednej umowy o przyłączenie do sieci, a następnie jednej umowy przesyłowej lub dystrybucyjnej dla wszystkich instalacji oze”. Umowa o przyłączenie do sieci w ramach współdzielenia przyłącza powinna zawierać zgodnie z art. 7 ust. 2¹ i 2² pr.en. również wymagania dotyczące lokalizacji oraz parametrów technicznych dla układów pomiarowo-rozliczeniowych umożliwiających pomiar ilości energii elektrycznej oddanej do sieci i pobranej z sieci przez każdą z instalacji odnawialnego źródła energii, przyłączoną w jednym miejscu przyłączenia na podstawie tej umowy oraz w przypadku gdy suma mocy elektrycznej zainstalowanej instalacji OZE jest wyższa niż moc przyłączeniowa - szczegółowy opis sposobu zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej, przy czym koszt zakupu i zainstalowania urządzeń służących do zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej ponoszą podmioty przyłączane do sieci a nadzór nad pracą urządzeń służących do zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej sprawuje przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej, które w szczególności jest odpowiedzialne za zabezpieczenie tych urządzeń w sposób uniemożliwiający zmianę ich ustawień.

Podsumowując, regulacje dotyczące cable pooling’u wciąż pozostają niepełne i rodzą szereg wątpliwości, w szczególności w przypadku przyłączania kolejnej instalacji OZE w miejscu już istniejącego przyłącza, w tym co do obowiązku uiszczania zaliczki, ewentualnej konieczności sporządzenia ekspertyzy przez OSE, której to koszty sporządzenia obciążałyby podmiot przyłączany czy niejasności wokół stwierdzania istnienia/nieistnienia technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia dla zrealizowanego przyłączenia. W tym momencie, biorąc pod uwagę ilość legislacyjnej nieścisłości, w pierwszej kolejności znaczenie będzie miała wypracowana przez Operatorów Systemów Elektroenergetycznych praktyka, którym jak się wydaje ustawodawca pozostawił sporo dowolności. Opublikowane przez Prezesa URE wyjaśnienia rozwiewają część wątpliwości, jednak branża zachęcona korzyściami przewidzianymi dla hybrydowych instalacji OZE potrzebuje więcej podobnych stanowisk Organu. 

Patrycja Wysocka – partner, Kubas, Kos, Gałkowski – Adwokaci

Joanna Kosiniak – junior associate, Kubas, Kos, Gałkowski – Adwokaci