Wprowadzenie uwolnienia cen na rynku energii elektrycznej nie było do tej pory jasno zapowiedziane przez centrum rządowe. Niemniej zgodnie z dyrektywą elektryczną uwolnienie cen sprzedaży prądu dla gospodarstw domowych to kierunek, w którym powinniśmy zmierzać i tworzyć warunki do odejścia od administracyjnego ich ustalania. Jednak aby uwolnić ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych, model rynku wymaga jeszcze pewnych zmian. Mariusz Swora, były szef URE w rozmowie z portalem WNP wskazuje, że kierunek uwolnienia cen sprzedaży prądu dla gospodarstw domowych (detaryfikacja) jest jasny, ale dyrektywa elektryczna daje czas, aby to pełne uwolnienie cen przygotować.

Dyrektywa w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, zwana też dyrektywą elektryczną, w kluczowym w sprawie uwolnienia cen sprzedaży prądu artykule piątym wytycza w sposób jasny kierunek zmian, stanowiąc, iż dostawcom przysługuje swoboda w ustalaniu ceny, po jakiej dostarczają energię elektryczną odbiorcom. Dopełnia jednocześnie dyspozycję tego przepisu zastrzeżeniem, iż państwa członkowskie mają podjąć odpowiednie działania w celu zapewnienia skutecznej konkurencji między dostawcami. Uwolnienie cen sprzedaży prądu jest zatem w dyrektywie powiązane z konkurencyjnością rynku. Inną ważną zasadą jest wskazanie, aby objąć ochroną wrażliwych odbiorców energii, czyli najuboższych. Przy czym ochrona ta ma mieć charakter pozataryfowy, sprowadzający się do wykorzystania materialnych i niematerialnych form pomocy znanych systemowi pomocy społecznej - wyjaśnia na łamach portalu WNP dr hab. Mariusz Swora, adwokat, m.in. członek Rady Odwoławczej ACER i Europejskiego Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego, były prezes URE.

Jednocześnie rozmówca portalu WNP podkreśla, że jeżeli przed wejściem w życie dyrektywy państwo wspierało odbiorców poprzez system taryfowy, może to czynić nadal, jeżeli spełnia określone w jej przepisach warunki. Podobnie z zatwierdzaniem cen przez regulatora, co jako interwencja publiczna może być stosowane w okresie przejściowym, służącym wprowadzeniu skutecznej konkurencji między dostawcami w odniesieniu do umów na dostawy energii elektrycznej, a także aby osiągnąć w pełni skuteczne ustalanie cen detalicznych energii elektrycznej na zasadach rynkowych. Dotyczy to taryf dla gospodarstw domowych i mikroprzedsiębiorców. Tutaj też państwa utrzymujące taryfikację muszą spełnić szereg warunków wymienionych w dyrektywie. W szczególności muszą wdrożyć zestaw środków służących wprowadzeniu skutecznej konkurencji, a także metody oceny postępów w odniesieniu do tych środków. Biorąc pod uwagę brzmienie dyrektywy, kierunek w postaci detaryfikacji jest jasny, ale dyrektywa daje państwom członkowskim czas, aby mogły pełne uwolnienie przygotować.

W rozmowie pojawiły się kwestie terminu uwolnienia cen prądu. Zdaniem Swory jeżeli ustawodawca uzna, że istnieją podstawy do takiego uwolnienia, może to oczywiście uczynić wcześniej w drodze ustawy. Tak się stało w przypadku taryf dla gospodarstw domowych na rynku gazu ziemnego, które będą wolne od 2024 roku. W ich przypadku obowiązek uwolnienia jest konsekwencją wyroku TSUE z 2015 roku, ale ustawodawca ustalił moment jego realizacji dopiero na 2024 rok, kierując się potrzebą adaptacji odbiorców do nowych warunków. Okres dostosowawczy jest ważny, bo uwolnienie cen to nie jest decyzja, którą wprowadza się z dnia na dzień.

Wprowadzenie uwolnienia cen na rynku energii elektrycznej nie było do tej pory jasno i wyraźnie zapowiedziane przez centrum rządowe, więc trudno się spodziewać jakiejś bardzo szybkiej decyzji, która wymagałaby wcześniejszych konsultacji i podjęcia kroków ustawodawczych. Do tej pory ustawodawca nie zdecydował się tutaj na powielenie w zakresie taryfikacji energii elektrycznej wzorca uwolnienia zastosowanego na rynku gazu, mimo kilku nowelizacji prawa energetycznego, które miały miejsce od 2019 roku. Niemniej zgodnie z dyrektywą elektryczną uwolnienie cen sprzedaży prądu dla gospodarstw domowych to jednak kierunek, w którym powinniśmy zmierzać i tworzyć warunki do odejścia od administracyjnego ich ustalania.

cała rozmowa na łamach portalu WNP

Przypomnijmy, że o likwidację pozornej tylko ochrony gospodarstw domowych i o uwolnienie cen prądu dla gospodarstw domowych apeluje Grupa PGE. Wojciech Dąbrowski, prezes PGE, proponuje uwolnienie cen dla gospodarstw domowych połączone z zadbaniem o najuboższych. 

"Jako PGE opowiadamy się za uwolnieniem cen prądu dla gospodarstw domowych w naszym kraju - powiedział w wywiadzie dla portalu wnp.pl prezes PGE Wojciech Dąbrowski. Z naszych analiz wynika, że nie doprowadziłoby to do nienaturalnego, zawierającego nieuzasadnione zyski wzrostu cen prądu dla gospodarstw domowych. Równolegle powinien powstać także system ochrony tzw. odbiorców wrażliwych, zagrożonych ubóstwem energetycznym, dla których pokrycie kosztów energii elektrycznej i ciepła stanowi co miesiąc duży wysiłek finansowy" - dodał.

Do kwestii ubóstwa energetycznego w swoim stanowisku odniósł się również Poski Komitet Energii Elektrycznej. W swojej analizie wskazuje, że Polska nie uniknie uwolnienia taryf energii elektrycznej. W opinii organizacji, by ochronić mniej zamożnych odbiorców przed ubóstwem energetycznym, trzeba wprowadzić dla nich dodatek energetyczny. 

Organizacja zwraca uwagę, że wzrost cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (wynikający z zaostrzającej się polityki klimatycznej Unii Europejskiej) powoduje wzrost kosztów wytwarzania energii elektrycznej, a co za tym idzie – wzrost rachunków za energię w państwach członkowskich UE, w tym – w Polsce. Równolegle, ze względu na rosnące ceny gazu i węgla, rosną koszty ogrzewania, co łącznie może nieść za sobą wzrost skali ubóstwa energetycznego.

"Biorąc pod uwagę nowe deklaracje i plany Komisji Europejskiej w zakresie legislacji, należy spodziewać się dalszego wzrostu cen energii w UE. Analizy dowodzą, że uwolnienie taryf, powiązane z odpowiednimi narzędziami polityki socjalnej (np. dodatkiem energetycznym) może przyczynić się do bardziej sprawiedliwego i stabilnego rozłożenia kosztów energii tak, aby realną pomoc uzyskiwały osoby najbardziej potrzebujące" - napisano w oświadczeniu PKEE.

W ocenie PKEE obecny system taryf energii elektrycznej dla gospodarstw domowych wspiera finansowo wszystkich odbiorców energii elektrycznej, bez względu na ich dochody, także tych najbogatszych.

"Zmiana modelu taryfowania w Polsce poprzez zniesienie taryf dla gospodarstw domowych (tzw. grupa taryfowa G) powinna być powiązana z wprowadzeniem dodatku energetycznego dla najbardziej wrażliwych odbiorców energii, dla których pokrycie kosztów energii elektrycznej i ciepła stanowi wyzwanie i duży wysiłek finansowy. W ten sposób osoby najbardziej potrzebujące i najbardziej narażone na ubóstwo energetyczne otrzymałyby realną pomoc" - przekonuje organizacja.

"Taryfowanie ogranicza konkurencyjność ofert na rynku energii. Im większa część odbiorców jest objęta regulowaniem cen energii, tym dla wszystkich spółek obrotu energią mniejsza jest możliwość przedstawienia atrakcyjnych ofert, konkurujących ze sobą cenowo. Niemal jednolite stawki dla odbiorców końcowych w regulowanych grupach taryfowych G1X, praktycznie eliminują zasadność zmiany sprzedawcy pomiędzy spółkami obrotu i hamują aktywność klientów w dobieraniu najlepszych dla siebie ofert" - uważają analitycy PKEE.