Produkcja biometanu jako alternatywa wspierania działalności gospodarczej

Są one szczególności kojarzone są z kogeneracyjną działalnością biogazowni rolniczych, które zasilane biogazem wytwarzają ciepło oraz energię elektryczną. Wśród korzystnych rozwiązań dla tej części branży biogazu rolniczego należy wyróżnić chociażby odrębne ceny referencyjne dla tak wytwarzanej energii elektrycznej, a także możliwość organizowania odrębnych aukcji OZE, dedykowanych jedynie biogazowniom rolniczym. Niemniej ustawodawca, tworząc system wsparcia OZE, nie ograniczył się jedynie do wspierania instalacji OZE wytwarzających energię elektryczną. Warto podkreślić, że zdecydował się również na wprowadzenie odrębnych instrumentów prawnych wspierających biogazownie rolnicze, które swoją działalność opierają wyłącznie na produkcji samego biometanu, który po osiągnięciu odpowiednich parametrów może być zatłoczony do gazowej sieci dystrybucyjnej. Mając na uwadze fakt związany z przedłużającym się pełnym wdrożeniem systemu aukcji OZE, produkcja biometanu może być alternatywą dla przedsiębiorców zamierzających inwestować w biogazownie rolnicze. W tym zakresie warto zatem wskazać na potencjalne instrumenty wsparcia, które mają zachęcić poszczególnych przedsiębiorców do inwestycji w instalacje OZE nastawionych wyłącznie na produkcję biogazu rolniczego. Na samym wstępie niniejszych rozważań należy wskazać, że zgodnie z art. 2 pkt 13 lit. b Ustawy z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (1) (dalej u.o.z.e.), instalacją OZE jest również wyodrębniony zespół obiektów budowlanych i urządzeń stanowiących całość techniczno-użytkową, służących jedynie do wytwarzania biogazu rolniczego. W tym zakresie aktualne stają się ustalenia poczynione w innym artykule, a wskazujące, że w przypadku biogazowni rolniczych możemy mieć do czynienia z instalacją OZE produkującą jedynie biogaz rolniczy albo też taką, która oprócz produkcji biogazu rolniczego na jego bazie może również wytwarzać energię elektryczną oraz ciepło użytkowe (2). W związku z tym przedmiotem odpowiednich mechanizmów i instrumentów wsparcia zawartych w u.o.z.e. nie są jedynie instalacje OZE wytwarzające energię elektryczną z biogazu rolniczego, ale również takie instalacje OZE, które swoją działalność opierają wyłącznie na produkcji biogazu zatłaczanego następnie do sieci gazowej.

Przechodząc zatem do meritum, należy wskazać, że instalacje OZE produkujące biogaz rolniczy mogą uzyskiwać świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, o których mowa w art. 48 ust. 1 u.o.z.e. Instrument ten stanowi zatem podstawowy mechanizm operacyjnego wspierania działalności biogazowni rolniczych, które oprócz sprzedaży biogazu zatłaczanego do sieci gazowej mogą również uzyskiwać przychody ze sprzedaży praw majątkowych, wynikających ze świadectw pochodzenia biogazu rolniczego (tzw. certyfikat brązowy). Aby biogaz rolniczy mógł być zatłaczany do gazowej sieci dystrybucyjnej, musi spełniać szczegółowe parametry jakościowe, określone w §3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 24 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku potwierdzania danych dotyczących wytwarzanego biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej3 (dalej: rozporządzenie).

Świadectwa dla biogazu rolniczego

Przed rozpoczęciem przedmiotowej działalności przedsiębiorca musi uzyskać urzędowo potwierdzony efekt zachęty, w którym prezes URE na podstawie opisu techniczno-ekonomicznego projektowanej inwestycji stwierdza, czy projektowane przedsięwzięcie zostałoby zrealizowane w przypadku, gdy przedsiębiorcy nie przysługiwałyby świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, determinujące dodatkowe przychody związane z ich sprzedażą. Ponadto, przedsiębiorca może otrzymać świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego jedynie w przypadku, gdy do produkcji biogazu rolniczego użyto wyłącznie substratów rolniczych, opisanych w art. 2 pkt 2 u.o.z.e.
Warto też jednoznacznie podkreślić, że świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego nie przysługują danemu przedsiębiorcy w przypadku, gdy z produkowanego w tej instalacji OZE biogazu rolniczego wytwarzana jest następnie energia elektryczna. W w takim przypadku przedsiębiorca może liczyć na wydanie świadectwa pochodzenia, o którym mowa w art. 44 ust. 1 u.o.z.e, potwierdzającego wytworzenie energii elektrycznej z biogazu rolniczego.
Ostatnim już warunkiem natury formalnej, prowadzącym do uzyskania świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, jest konieczność wystąpienia z odpowiednio skonstruowanym wnioskiem do prezesa URE, który można złożyć jedynie za pośrednictwem odpowiedniego gazowego operatora systemu dystrybucyjnego, na obszarze działalności którego znajduje się dana biogazownia rolnicza. Świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego przysługują przez okres kolejnych 15 lat, licząc od dnia wytworzenia po raz pierwszy biogazu rolniczego, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2035 r. W tym zakresie należy pamiętać, że pierwsze wytworzenie biogazu rolniczego może nastąpić już w takcie rozruchu technologicznego danej biogazowni rolniczej. W dalszej części niniejszego artykułu warto zastanowić się nad zasadami funkcjonowania mechanizmu zapewniającego popyt na zakup praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia biogazu rolniczego. Podstawą tego mechanizmu jest obowiązek uregulowany w art. 52 ust. 1 u.o.z.e., nakazujący określonym podmiotom uzyskiwać i przedstawiać do umorzenia prezesowi URE świadectwa pochodzenia lub świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego lub uiścić odpowiednio skalkulowaną opłatę zastępczą. Obowiązek ten wypełniają podmioty szczegółowo opisane w art. 52 ust. 2 u.o.z.e., które w dalszej części niniejszego opracowania nazywane będą podmiotami zobowiązanymi. Wskazany obowiązek uznaje się za wykonany, jeżeli za dany rok suma energii wynikająca z umorzonych świadectw pochodzenia, ekwiwalentnej ilości energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia biogazu rolniczego lub uiszczenia opłaty zastępczej odpowiada określonym limitom, wskazanym w art. 59 pkt 1 lit. a-e oraz pkt 2 lit. a-e u.o.z.e. Zatem mechanizm handlu świadectwami pochodzenia biogazu rolniczego jest częścią funkcjonującego oraz powszechnie znanego w branży OZE systemu wsparcia OZE, opartego na obrocie tzw. zielonych certyfikatach. Niemniej wprowadzone w tym zakresie zmiany przepisów prawa dotyczą w szczególności zakresu obowiązku umarzania wskazanych świadectw oraz jego szczegółowego podziału na procentowy udział realizujących go poszczególnych instrumentów prawnych.

Zmiany od 1 lipca, błękitny obowiązek

Kluczową zmianą wprowadzoną od 1 lipca 2016 r. jest wydzielenie z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia prezesowi URE świadectw pochodzenia odrębnego podziału na tzw. "obowiązek zielony" tradycyjnie realizowany przez świadectwa pochodzenia (zielone certyfikaty), o czym mowa w art. 59 ust. 1 u.o.z.e. oraz tzw. obowiązek błękitny, nakazujący oddzielny zakupu energii elektrycznej pochodzącej wyłącznie z biogazowni rolniczych, o czym mowa w art. 59 ust. 2 u.o.z.e. Jednocześnie ustawodawca jednoznacznie określił proporcje między oboma obowiązkami, wskazując, że obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia uznaje się za spełniony, jeżeli udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikający z umorzonych świadectw wynosi odpowiednio 19,35% w stosunku do "obowiązku zielonego" oraz 0,65% w stosunku do "obowiązku błękitnego".

Konsekwencją wyodrębnienia szczególnego obowiązku wyłącznie dla biogazowni rolniczych jest nowelizacja art. 44 ust. 1a u.o.z.e., wprowadzająca wymóg oddzielnego wydawania świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego oraz innych niż biogaz rolniczy odnawialnych źródeł energii, Nie zagłębiając się zbytnio w przepisy intertemporalne (które same w sobie mogłyby stać się przedmiotem odrębnego opracowania), należy stwierdzić, że począwszy od 1 lipca 2016 r., podmioty zobowiązane powinny realizować tzw. błękitny obowiązek we wskazanym wcześniej zakresie przez instrumenty prawne, jakimi są świadectwa pochodzenia, potwierdzające wytworzenie po 30 czerwca 2016 r. energii elektrycznej z biogazu rolniczego (PMOZE-BIO, tzw. niebieskie certyfikaty) (4) lub przez ekwiwalentną ilość energii elektrycznej, wynikającą ze świadectw pochodzenia biogazu rolniczego (PMBG) (5), o których mowa w art. 48 u.o.z.e., lub też ewentualnie poprzez wpłatę odpowiednio skalkulowanej opłaty zastępczej. Z punktu widzenia niniejszego opracowania najbardziej interesującą kwestią jest możliwość realizacji "obowiązku błękitnego" przez przedstawienie do umorzenia prezesowi URE świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, wydawanych biogazowniom rolniczym zatłaczającym biogaz do sieci gazowej. Zgodnie z art. 59 pkt 2 u.o.z.e., biogazownie wytwarzające wyłącznie biogaz rolniczy realizują "błękitny obowiązek" w ekwiwalentnej ilości energii elektrycznej wynikającej ze świadectw pochodzenia biogazu rolniczego. Oznacza to, że wydane certyfikaty przeliczane są na ekwiwalent energii elektrycznej możliwej do wytworzenia w odnawialnych źródłach energii, zgodnie ze wzorem opisanym w §7 rozporządzenia. W tym zakresie pod uwagę bierze się ilość biogazu wprowadzonego do sieci gazowej, wartość opałową tego biogazu oraz referencyjną wartość sprawności określoną na poziomie 52,5%. Zatem uzyskiwanie świadectw pochodzenia biogazu rolniczego umarzanych na potrzeby "obowiązku błękitnego" odpowiada ekwiwalentnej ilości energii elektrycznej, obliczanej zgodnie ze wzorem dla biogazu rolniczego, z którego nie wytwarza się energii elektrycznej, a zatłacza do gazowej sieci dystrybucyjnej.

Kiedy i jakie świadectwo

W tym zakresie należy jeszcze podkreślić, że świadectwa pochodzenia potwierdzające wytworzenie energii elektrycznej z biogazu rolniczego (PMOZE-BIO tzw. niebieskie certyfikaty) mogą uzyskiwać jedynie wytwórcy eksploatujący takie biogazownie rolnicze przed 1 lipca 2016 r., a więc przed dniem wejścia w życie odpowiednich przepisów rozdziału 4 u.o.z.e., wdrażających nowy model aukcyjnego wsparcia energii elektrycznej wytwarzanej z OZE. Natomiast świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego mogą uzyskiwać także nowo projektowane biogazownie rolnicze, zatłaczające biogaz do sieci gazowej, dla których maksymalny okres wsparcia ograniczono do 31 grudnia 2035 r. Oznacza to, że perspektywa inwestycji w nowo projektowane biogazownie rolnicze, które w maksymalnym zakresie chcą wykorzystać okres przysługujących im świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, kończy się 1 stycznia 2020 r. W przypadku, gdy rozruch technologiczny (tj. pierwsze wytworzenie biogazu rolniczego) projektowanej biogazowni rozpocznie się po tym terminie, instalacja taka będzie mogła uzyskiwać świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, jednak w odpowiednio krótszym okresie, ograniczonym datą 31 grudnia 2035 r. W związku z tym, biorąc pod uwagę ograniczoną ilość aktualnie funkcjonujących biogazowni rolniczych wytwarzających energię elektryczną oraz możliwość zorganizowania dla nich odrębnych "migracyjnych", aukcji OZE (6) wraz odrębną ceną referencyjną należy wskazać, że realizacja "błękitnego obowiązku" w zasadniczej części będzie opierać się na obrocie świadectwami pochodzenia biogazu rolniczego (PMBG), o którym mowa w art. 48 u.o.z.e.

Ponadto, analizując zagadnienie popytu na świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, należy wskazać na bardzo korzystne uregulowania z art. 47 ust. 2 u.o.z.e. Przepis ten wskazuje, że podmioty zobowiązane do realizacji zarówno "obowiązku zielonego", jak i "obowiązku błękitnego" w pierwszej kolejności zobligowane są do uzyskania i przedstawienia do umorzenia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego. Zatem zgodnie z tym przepisem, podmiot zobowiązany w pierwszej kolejności wykonuje obowiązki przez uzyskanie i przedstawienie do umorzenia odpowiednich świadectw, gdy którakolwiek ze średnioważonych cen praw majątkowych wynikających z tych świadectw będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 u.o.z.e. W związku z tym podmioty zobowiązane mogą uiścić opłatę zastępczą, realizując tym samym obowiązki wynikające z art. 52 ust. 1 w zw. z art. 59 pkt 1 i 2 u.o.z.e. jedynie w przypadku, gdy średnioważona cena praw majątkowych, wynikająca np. ze świadectw pochodzenia z biogazu rolniczego, będzie wyższa niż jednostkowa opłata zastępcza, tj. 300,03 zł/MWh. Dalej, art. 47 ust. 7 u.o.z.e. wskazuje, że podmiot zobowiązany, mimo zaistnienia podstaw do realizacji obowiązku przez umorzenie świadectw pochodzenia biogazu rolniczego (PMBG) lub odpowiednich świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej w biogazowni rolniczej (PMOZE-BIO, tzw. niebieskich certyfikatów), może uiścić opłatę zastępczą także w przypadku, gdy wykaże, że składał w transakcjach sesyjnych zlecenia kupna praw majątkowych wynikających z tych świadectw, ale z uwagi na brak ofert sprzedaży nie nabył żadnych praw na sześciu sesjach od początku roku kalendarzowego do 31 maja roku następnego, w odpowiedniej ilości określanej na dany rok (aktualnie 0,65%), co oznacza brak wystarczającej podaży danych świadectw. Zatem co do zasady, gdy cena dostępnych na rynku świadectw pochodzenia biogazu rolniczego będzie się utrzymywać poniżej jednostkowej ceny opłaty zastępczej (300,03 zł/MWh), podmioty zobowiązane nie będą mogły realizować owego obowiązku przez uiszczenie opłaty zastępczej, a w związku z tym będą utrzymywać popyt m.in. na świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego na dość stabilnym poziomie.

Podsumowanie

Podsumowując niniejsze rozważania, należy wskazać, że biogazownie rolnicze niewytwarzające energii elektrycznej, a zatłaczające biogaz do sieci gazowej, nie tylko mogą uzyskiwać świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego (PMBG), o którym mowa w art. 48 u.o.z.e., ale nadto świadectwa te będą stanowić podstawę realizacji tzw. błękitnego obowiązku, o którym mowa w art. 59 pkt 2 u.o.z.e. w zw. z art. 52 ust. 1 u.o.z.e. Ponadto ze względu na treść powoływanego art. 47 u.o.z.e. należy podkreślić, że - co do zasady - realizacja "obowiązku błękitnego" za II półrocze 2016 r. i kolejnych lat powinna nastąpić w pierwszej kolejności przez uzyskanie i umorzenie odpowiednich świadectw pochodzenia, a nie za pomocą uiszczenia odpowiedniej opłaty zastępczej. Zrealizowanie tego obowiązku przez uiszczenie owej opłaty możliwe będzie jedynie w przypadku zaistnienia określonych w ustawie - wcześniej wskazanych - przesłanek. W tym zakresie warto jednak podkreślić, że minister właściwy do spraw energii w drodze rozporządzenia może zmienić wielkość procentowych udziałów w zakresie obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 w zw. z art. 59 pkt 1 i 2 u.o.z.e. Oznacza to znaczący udział ministra w kształtowaniu regulacyjnego otoczenia prowadzenia tego typu działalności gospodarczej. Udostępniony do konsultacji społecznych projekt rozporządzenia w tej sprawie modyfikuje zakres przedmiotowego obowiązku wskazując, że udział "zielonego obowiązku" realizowanego za pomocą świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów) może wynieść 15,50%, a poziom tzw. błękitnego obowiązku dedykowanego wyłącznie biogazowniom rolniczym, dla których wydawane są świadectwa pochodzenia potwierdzające wytworzenie energii elektrycznej z biogazu rolniczego (PMOZE-BIO, niebieski certyfikat) albo świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego (PMBG, brązowy certyfikat) może wynieść 0,50%. Biorąc jednak pod uwagę pozostałe korzystne rozwiązana dla biogazowni rolniczych zatłaczających biogaz do sieci gazowej, należy stwierdzić, że instalacje te mogą stanowić skuteczną alternatywę inwestycyjną dla budowy biogazowni wytwarzających energię elektryczną, dla których docelowym modelem wsparcia jest system aukcji OZE. Zakładając zatem, że wszystkie nowe biogazownie rolnicze wytwarzające energię elektryczną obligatoryjnie są włączane do nowego systemu aukcji OZE, a także że większość funkcjonujących przed 1 lipca 2016 r. takich biogazowni rolniczych "przejdzie" do systemu aukcji OZE, realizacja "błękitnego obowiązku" będzie oparta w znaczącej mierze na świadectwach pochodzenia biogazu rolniczego, wydawanych dla biogazowi rolniczych produkujących wyłącznie biogaz zatłaczany do gazowej sieci dystrybucyjnej.

Źródła

1. Ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (DzU z 2015 r. poz. 478).
2. Trupkiewicz M., Tarka M.: Problematyka rozbudowy istniejącej instalacji OZE wykorzystującej biogaz rolniczy. "Czysta Energia" 9/2016.
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 24 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku potwierdzania danych dotyczących wytwarzanego biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej (DzU z 2011 r. nr 187, poz. 1117).
4. Oznaczenie instrumentu wg: Szczegółowych zasad obrotu i rozliczeń dla Praw Majątkowych do Świadectw Pochodzenia dla energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii, obowiązujących na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Stan prawny z 6 września 2016 r.
5. Oznaczenie instrumentu wg: Szczegółowych zasad obrotu i rozliczeń dla Praw Majątkowych do Świadectw Pochodzenia Biogazu obowiązujących na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Stan prawny z 7 stycznia 2016 r.
6. Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 października 2016 r. w sprawie maksymalnej ilości i wartości energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, która może zostać sprzedana w drodze aukcji w 2016 r. (DzU z 2016 r. poz. 1846).

Produkcja biometanu jako alternatywa wspierania działalności gospodarczej

Dynamiczny rozwój biogazowni rolniczych jako jednego z podsektorów branży OZE związany jest z wprowadzaniem przez ustawodawcę korzystnych rozwiązań prawnych.