Raport IBS: Rozwój subregionu Konińskiego jest zagrożony w związku z przewidywanym ograniczaniem działalności ZE PAK

Rozwój subregionu Konińskiego jest zagrożony w związku z przewidywanym ograniczaniem działalności jego głównego podmiotu gospodarczego - Grupy Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów Konin (ZE PAK) ocenił Instytut Badań Strukturalnych, który przygotował raport "Transformacja węglowa w subregionie konińskim - konkluzje i implikacje dla polityki publicznej".

Jak czytamy w raporcie zagrożenie rozwoju subregionu Konińskiego wynika z nieuchronnego wyczerpywania się zasobów węgla brunatnego, a w konsekwencji zmniejszania się możliwości produkcji energii, stanowiącej główne źródło zysków Grup ZE PAK. Autorzy opracowania oceniają, że bez względu na zabezpieczenie dostępu do nowych złóż, działalność ZE PAK w oparciu o węgiel brunatny będzie spadać i zakończy się około roku 2035.

W raporcie czytamy, że zasoby obydwu kopalni należących do Grupy ZE PAK na koniec 2017 roku szacowano na 54,4 mln ton. W opracowaniu zwrócono uwagę, że ZE PAK podjął starania o zagospodarowanie nowych złóż, wśród których dwa są szczególnie dyskutowane. Pierwsze z nich - Dęby Szlacheckie, szacowane jest na 56,1 mln ton, a drugie Ościsłowo, na 41,8 mln ton (PIG, 2018). Ich otwarcie pozwoliłoby przeszło trzykrotnie powiększyć aktualne zasoby ZE PAK, jednak jak przyznają autorzy raportu prawdopodobieństwo otwarcia odkrywki Dęby Szlacheckie jest bardzo niewielkie, ze względu na sprzeciw społeczności lokalnej. Bez otwarcia odkrywki Ościsłowo w 2022 roku nastąpi niemal dwukrotny spadek wydobycia do poziomu 3,5 mln ton, a kolejny spadek tej skali (do poziomu 1,7mln ton) nastąpi w roku 2029. Otwarcie nowej odkrywki złagodzi spadek wydobycia - w 2023 spadnie ono do 5,8 mln ton a w 2029 do 4,7 mln ton.

W raporcie podkreślono, że Grupa Kapitałowa ZE PAK to największy pracodawca w regionie konińskim. Na koniec 2017 roku zatrudniała ona blisko 6 tys. osób, z czego prawie 1,5 tys. w segmencie wydobycia. Jednocześnie Grupa jest jednym z największych płatników podatków i opłat w subregionie konińskim. W 2017 roku spółki z Grupy odprowadziły z tego tytuł niemal 248 mln zł, z czego prawie 171 mln zł zasiliło budżety samorządów. W 2017 roku organy administracji samorządowej w subregionie konińskim otrzymały od Grupy blisko 90 mln zł, co stanowiło ok. 7,1 proc. dochodów własnych gmin zlokalizowanych subregionie. Jednak jak przyznają autorzy raportu z funkcjonowaniem kompleksu energetyczno-wydobywczego wiążą się również ogromne koszty zewnętrzne wynikające z negatywnego wpływu na zdrowie, uprawy rolne, a także związane z obniżeniem bilansu wód pitnych czy utratę bioróżnorodności.

Autorzy raportu są zdania, że tej w sytuacji alternatywną drogą transformacji węglowej w subregionie konińskim mogą być inwestycje w nowe moce wytwórcze w innych technologiach. W ich ocenie dla zapewnienia pracy w podstawie atrakcyjne wydaje się zastosowanie takich źródeł jak gaz i biomasa, oraz uzupełnienie ich o źródła niestabilne np. wiatr i słońce przy dodatkowym zabezpieczaniu technologiami magazynowania energii. Jak przyznają jednak wdrożenie tych rozwiązań może nastręczać trudności i będzie zależeć od rozwiązań regulacyjnych przyjętych dla poszczególnych technologii.

Jak napisano w raporcie spadek zatrudnienia w segmencie wydobycia węgla brunatnego będzie jednym z kluczowych wyzwań dla subregionu konińskiego, biorąc pod uwagę jego obecną sytuacje społecznoekonomiczną, ale jednocześnie zaznaczono, że redukcję zatrudnienia w kopalniach można osiągnąć poprzez naturalny ubytek liczby pracowników, tj. poprzez odejścia pracowników do innych sektorów gospodarki, odejścia na emeryturę oraz zatrzymanie napływu nowych pracowników.

Jednocześnie autorzy opracowania uważają, że aby zapobiec negatywnemu scenariuszowi transformacji w regionie, konieczne są działania na rzecz dialogu społecznego i wsparcia pracowników odchodzących z sektora wydobywczo-energetycznego. Przywołują oni doświadczenia zagraniczne, które wskazują, że reindustrializacja może być bardziej skuteczna niż całkowite odejście od przemysłu (przykład Niemieckich Łużyc) oraz ,że koncepcja sprawiedliwej transformacji może być podstawą strategii dla regionów górniczych (przykład Hiszpanii). Zaznaczają również, że pogłębiona i systematyczna analiza czynników wpływających na transformację może pomóc w zarządzaniu tym procesem (przykład Kanady)

W raporcie wskazano między innymi, że tworzenie nowych miejsc pracy w branżach pokrewnych do górnictwa oraz wsparcie procesu przekwalifikowywania może ułatwić zmiany struktury gospodarczej regionu. Jednocześnie autorzy podkreślają, że dążenie do zachowania możliwie wysokich zdolności wytwórczych w ramach Grupy ZE PAK w oparciu o inne źródła energii jest pożądane zarówno z ekonomicznego jak i społecznego punktu widzenia.