Podstawa działania Funduszu Innowacyjnego

Ustanowienie Funduszu Innowacyjnego przewidziano w art. 10a ust. 8 dyrektywy EU ETS w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2018 roku. W akcie tym określono jednak jedynie ogólne założenia działania Funduszu Innowacyjnego, a kwestie szczegółowe miał określić akt delegowany wydany przez Komisję. Komisja opublikowała ostateczną wersję projektu tego rozporządzenia 26 lutego 2019 roku. 28 maja 2019 roku rozporządzenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w brzmieniu przyjętym przez Komisję i w takim kształcie wkrótce wejdzie w życie. Data wejścia w życie została wyznaczona na dwudziesty dzień po dacie publikacji rozporządzenia i przypada na 17 czerwca 2019 roku.

Na co wsparcie z Funduszu Innowacyjnego?

Celem Funduszu Innowacyjnego jest wsparcie we wszystkich państwach członkowskich innowacji w dziedzinie niskoemisyjnych technologii i procesów. Fundusz Innowacyjny zastępuje nieefektywny program NER300 dotyczący wytwarzania energii, ale w przeciwieństwie do niego zapewni wsparcie finansowe także dla innowacyjnych technologii i procesów niskoemisyjnych w energochłonnych gałęziach przemysłu wymienionych w załączniku I do dyrektywy EU ETS. W szczególności wsparcie może dotyczyć bezpiecznego dla środowiska wychwytywania i utylizacji dwutlenku węgla (CCU), produktów zastępujących produkty wysokoemisyjne wyprodukowanych w sektorach wymienionych w załączniku I, pomocy w pobudzaniu budowy i eksploatacji projektów dotyczących bezpiecznego dla środowiska wychwytywania i geologicznego składowania dwutlenku węgla (CCS) oraz dotyczących innowacyjnych technologii w zakresie energii odnawialnej i magazynowania energii. Technologie otrzymujące wsparcie nie mogą być jeszcze dostępne na rynku, ale mają obejmować przełomowe rozwiązania i być na tyle rozwinięte, by były gotowe do wykorzystania w projektach demonstracyjnych w fazie przed wprowadzeniem na rynek.

Finansowe aspekty działania Funduszu

Fundusz Inwestycyjny finansowany będzie z co najmniej 450 mln uprawnień do emisji, a wartość dostępnych środków szacuje się na od 6 do 11 mld EUR, w zależności od ceny uprawnień. Zgodnie z uzasadnieniem rozporządzenia, przewiduje się, że zainteresowanie finansowaniem z Funduszu Inwestycyjnego przekroczy jego budżet, dlatego takie wsparcie może być łączone z innymi programami unijnymi (pod warunkiem, że wkłady nie będą pokrywać tych samych kosztów). Wsparcie w ramach Funduszu Inwestycyjnego ma być udzielane przede wszystkim w formie dotacji. Dopuszczalne są też wkłady w działania łączone w ramach unijnego instrumentu wsparcia inwestycji bądź także w innych formach, jak przykładowo nagrody i zamówienia.

Zasadniczo udzielane wsparcie ma być związane z kosztami inwestycji oraz kosztami operacyjnymi. Fundusz pokryje do 60% odnośnych kosztów projektów. Kosztami odnośnymi w rozumieniu rozporządzenia są koszty dodatkowe, ponoszone przez wnioskodawcę projektu w wyniku stosowania technologii innowacyjnej związanej z redukcją lub unikaniem emisji gazów cieplarnianych. Oblicza się je, jako różnicę pomiędzy całkowitymi kosztami kwalifikowalnego projektu a całkowitymi kosztami równoważnego projektu wykorzystującego technologię konwencjonalną. W przypadku projektów na małą skalę, czyli projektów, których łączne wydatki kapitałowe nie przekraczają 7 500 000 euro, kosztami odnośnymi są łączne koszty wydatków kapitałowych tego projektu.

Kto i jak może uzyskać wsparcie?

Zgodnie z rozporządzeniem, Komisja w formie decyzji opublikuje otwarte zaproszenia do składania wniosków. Decyzja Komisji określi każdorazowo szczegółowe warunki postępowania o udzielenie wsparcia takie jak: budżet dostępny w ramach danego zaproszenia, maksymalną kwotę wsparcia dla projektu, czy szczegółową procedurę składania wniosków w danym postępowaniu. W zaproszeniu mają być także wskazane rodzaje projektów lub sektorów, których dotyczy zaproszenie. W tym miejscu warto podkreślić, że sama dyrektywa EU ETS jak i omawiane rozporządzenie określają dość ogólnie rodzaje projektów uprawnionych do uzyskania wsparcia z funduszu. W uzupełnieniu brzmienia dyrektywy EU ETS w uzasadnieniu rozporządzenia wskazano jednak jako przykładowe rodzaje innowacyjnych projektów innowacyjne technologie w zakresie produkcji papieru, cementu, metali, szkła, chemikaliów i w innych sektorach energochłonnych.

Procedura składania wniosków o udzielenie wsparcia ma obejmować dwa etapy. Pierwszy etap to wyrażenie zainteresowania i polega na tym, że wnioskodawca przedkłada opis głównych cech projektu zgodnie z danym zaproszeniem. Natomiast w drugim etapie wnioskodawca przedkłada pełny wniosek, gdzie trzeba zawrzeć szczegółowy opis projektu oraz kompletną dokumentację. W rozporządzeniu określono też kryteria wyboru projektów do otrzymania wsparcia. Są nimi: skuteczność pod względem unikania emisji gazów cieplarnianych, stopień innowacyjności projektu, potencjał techniczny i rynkowy projektu i skuteczność w zakresie odnośnych kosztów projektu.

Za wdrażanie Funduszu Innowacyjnego odpowiedzialna jest Komisja, która może przekazać niektóre zadania wyznaczonemu organowi wykonawczemu. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniem, Komisja zapewnia żeby uprawnienia do emisji przeznaczone dla Funduszu były sprzedawane na aukcjach zgodnie z dyrektywą Eu ETS oraz zarządza jego dochodami. Komisja konsultuje się z państwami członkowskimi, w szczególności w zakresie wstępnie wybranych projektów. Państwa członkowskie na wniosek Komisji są zobowiązane do jej wspierania, między innymi w zakresie wyznaczania ogólnego kierunku rozwoju Funduszu Innowacyjnego.

Co dalej?

17 czerwca 2019 roku rozporządzenie wejdzie w życie. Pierwsze ogłoszenie przez Komisję zaproszeń do składnia wniosków o udzielenie wsparcia z Funduszu Innowacyjnego ma nastąpić najpóźniej do końca roku 2020. Kolejne regularne nabory ogłaszane będą z kolei do 2030 roku. Pozostaje zatem z uwagą śledzić dalsze działania Komisji dotyczące możliwości korzystania z wsparcia Funduszu Innowacyjnego.