Raport tygodnia - rynek urządzeń grzewczych w Polsce (edycja 2020)

Rynek indywidualnych urządzeń grzewczych w Polsce należy do grupy jednego z większych rynków w tej branży w Europie, a posiadający w dalszym ciągu po dynamicznym rozwoju w 2018 i 2019 roku duże możliwości rozwoju, szczególnie w zakresie wymian starych urządzeń na nowe, zgodne z wymogami ekoprojektu i emitujące mocno zredukowane ilości zanieczyszczeń do atmosfery, lub wręcz na bezemisyjne urządzenia grzewcze. Ze względu na specyfikę rynku indywidualnych urządzeń grzewczych jak też możliwości dostępnych wiarygodnych danych wyjściowych, raport zawiera informacje na temat rozwoju rynku urządzeń grzewczych o mocy do 200 kW.

Raport w części dotyczącej urządzeń grzewczych oparty jest na analizach własnych Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych oraz informacji zebranych bezpośrednio z rynku od instalatorów, producentów i dystrybutorów. Podobnie jak w poprzedniej edycji, raport nie zawiera niektórych grup produktowych należących do urządzeń grzewczych, co jest spowodowane brakiem wiarygodnych danych wyjściowych do oszacowania wielkości rynku i trendów rozwojowych dla tych grup produktowych.

Panująca w 2020 roku koniunktura sprzyjająca inwestycjom mającym na celu poprawę jakości powietrza na poziomie lokalnym i nastroje w branży miały widoczny wpływ na poziom zakupów nowych urządzeń grzewczych. Wzrost konsumpcji pomimo początkowych obaw związanych z ekonomicznymi skutkami pandemii, a także możliwość wykorzystania funduszy unijnych pochodzących z Regionalnych Programów Operacyjnych oraz zmiany dokonane w zasadach programu priorytetowego Czyste Powietrze, z pewnością także rzutowały na sytuację w branży instalacyjno-grzewczej w 2020 roku.

Analizując rozwój rynku urządzeń grzewczych w 2020 roku, można stwierdzić, że w większości grup produktowych poza pompami ciepła nie było już tak spektakularnych wzrostów, jak w latach poprzednich, ale także nie było jakichś istotnych spadków poza grupa produktową obejmującą kotły na paliwa stałe zasilane węglem i jego pochodnymi, chociaż także w tym wypadku dynamika spadków uległa osłabieniu.

Czynnikiem, który nakręcał trend popytowy był niski koszt pieniądza (co przy rosnącej inflacji i spadku wartości złotówki wobec innych walut, powoduje stratę przy lokowaniu w instrumenty finansowe. Inwestycje oszczędności w nieruchomość wydają się być dodatkowo bardzo bezpieczną lokatą, nawet w sytuacji, gdy wiele wykupionych mieszkań pozostaje niewykończonych, co jest spowodowane także zmniejszonym w 2020 roku popytem na wynajem mieszkań, pomimo konsekwentnego lansowania takiego modelu inwestycji przez deweloperów. Mniejsza migracja ludzi spowodowana przez Covid-19 spowodowała ograniczenie zapotrzebowania na wynajmowanie mieszkań.

Rynek rozproszony (budownictwo jednorodzinne/remonty) był w 2020 roku ograniczony przez ograniczoną dostępność fachowców zajmujących się usługami budowlanymi i instalacyjnymi. Nadal obserwowany był wzrost cen usług oraz duże problemy z dostępnością wykwalifikowanej kadry w firmach budowlano-instalacyjnych, czemu nie sprzyjały ograniczenia w przemieszczaniu się pracowników z Ukrainy i Białorusi do Polski. Ta sytuacja powoduje , że wynagrodzenia pracowników rosną i powoduje to konieczność poszukiwania oszczędności przez generalnych inwestorów realizujących budowę obiektów Ogólnie, barierą rozwojową jest rynek pracy , który oferuje ograniczoną ilość wykwalifikowanej kadry. I tak kadra ta coraz częściej tworzona jest z obcokrajowców często nie znających nowych technologii . Cena robocizna wzrastała bardzo szybko wraz ze zwiększeniem obciążeń podatkowych i ZUS.

W 2020 nastąpił niewielki spadek koniunktury w budownictwie, szczególnie na rynku dużych deweloperów. Szczególnie w II kwartale widać było niechęć deweloperów do rozpoczynania zaplanowanych budów. Później w trakcie roku, sytuacja się zmieniła pod wpływem zwiększonego popytu na mieszkania, będącego skutkiem ograniczonego zaufania obywateli do banków, jako bezpiecznego miejsca przechowywania oszczędności, oraz obawą przed rosnącą inflacją. Zmniejszyła się także dynamika wzrostów ilości rozpoczynanych budów i wydawanych pozwoleń na budowę, jak także zgłoszeń o rozpoczęciu budowy. W przypadku budownictwa, w okresie styczeń-grudzień 2020 r. produkcja budowlano-montażowa spadła o 2,2 % w odniesieniu do 2019 roku, kiedy notowany wzrost osiagnął poziom 2,6 % co jest potwierdzeniem kontynuacji obserwowanego od poczatku zeszłego roku zmniejszenia dynamiki wzrostów w branży budowlanej i przechodzenia powoli w okres pewnej stabilizacji pogłebionego przez efekt niepewnosci spowodowanej wpływem koronawirusa. Sytuacja finansowa firm, zwłaszcza instalacyjnych, była stosunkowo dobra.

Inwestorzy prywatni stali się bardzo wrażliwi na programy dotacji, czego częstym efektem było wstrzymywanie inwestycji w oczekiwaniu na nowy program dotacyjny, co było widać szczególnie w pierwszej połowie roku, kiedy oczekiwano na nowe zasady programu wymian strych kotłów węglowych w ramach programu Czyste Powietrze. Dotyczyło to także nowych . instalacji kolektorów słonecznych, gdzie kończące się regionalne programy wsparcia oparte funduszach UE miały wpływ na zmniejszenie sprzedaży tych instalacji. Programy wsparcia wpływały na wybór przez inwestorów nowych systemów modernizacyjnych, a także stały się bodźcem do zakupu i montażu lepszych i droższych urządzeń. Dzięki podejmowanym akcjom informacyjnym na rzecz ograniczenia niskiej emisji umocniło się zainteresowanie nowoczesnymi technologiami grzewczymi, w tym OZE, w tej grupie urządzeń - szczególnie pompami ciepła gdzie jest widoczna duża akcja promocyjna na rzecz stosowania tej technologii na każdym szczeblu począwszy od Komisji Europejskiej.

Podsumowując ogólne trendy rynkowe: w roku 2020, klienci i inwestorzy byli skłoni do inwestycji, gdyż cena pieniądza jest bardzo niska, co było bodźcem do rozpoczynania inwestycji jako lokaty kapitału w celu osiągniecia zysku. Na szczęście lock-down nie dotknął w skali roku bezpośrednio branży instalacyjno-grzewczej. Rynek raczej się ustabilizował jednak na różnych poziomach w zależności od grupy produktowej. Utrzymał się trend od początku roku, że ogólna skala wzrostów obrotów w branży spadała z kwartału na kwartał i IV kwartał 2020 roku miał raczej najsłabszy wynik wzrostowy w odniesieniu do 2019 roku. Pandemia COVID-19 spowodowała, ze pomimo w dalszym ciągu dobrych wyników w branży, sytuacja rynkowa nie jest taka sama jak wcześniej. Większość firm odnotowuje dobre wyniki sprzedaży, chociaż pojawiły się już pierwsze spadki sygnalizowane zarówno wśród producentów jak również w hurtowniach i u instalatorów. W 2020 roku była widoczna trudność w planowaniu, pogłębiająca się niepewność kondycji rynku związana ze zdolnością nabywczą klientów i nastrojami związanymi z pandemią.

Wzrosty w budownictwie, intensywna termomodernizacja, bardzo łagodna zima do końca roku pozwoliła nie wstrzymywać prac instalacyjnych. W trakcie roku zmieniała się struktura sprzedaży powoli stabilizował się rynek kotła średniej mocy , a rynek kotła powyżej 300 kW wykazywał niewielkie spadki , natomiast w pompach ciepła i kotłach małej mocy odnotowano znaczne przyrosty, szczególnie w wypadku powietrznych pomp ciepła. Pandemia spowodowała , że praktycznie ustały inwestycje w modernizacje pensjonatów i hoteli , a także firmy z poza branży hotelarskiej znacznie zatrzymały swoje inwestycje . Pandemia dała się odczuć firmom instalacyjnym operujących w zakresie wymian instalacji wewnętrznych . Do wielu inwestycji nie doszło z uwagi przed obawą zainfekowania się wirusem. Instalator zajmujący się małymi instalacjami są praktycznie rozchwytywani i mają pełne pakiety zamówień na cały 2021 rok.

Gorzej było w firmach zajmujących się budową sieci zewnętrznych i modernizacjami. Również fala zapowiedzianych podwyżek cen surowców i produktów będących półfabrykatami takich jak rury stalowe , blacha, granulat tworzyw sztucznych, co pociągnęło za sobą wzrost cen grzejników lub armatury, spowodowała nacisk generalnych wykonawców i developerów na poszukiwanie oszczędności , których nie można szukać w płacowych warunkach kontraktów. W efekcie oszczędności dotyczyły często zubożaniu instalacji , bądź zastępowaniu materiałów tańszymi zamiennikami co może skutkować skróconym bezawaryjnym okresem późniejszej eksploatacji.

W wypadku inwestorów indywidualnych, skala takiego zjawiska była dużo mniejsza, ponieważ w tym wypadku inwestor buduje dla siebie i niechętnie zmienia zaplanowane wcześniej urządzenie na inne. Podobnie jak w poprzednich trzech latach, trzonem rozwoju rynku urządzeń grzewczych były w dalszym ciągu wymiany starych urządzeń na nowe w ramach walki z niską emisją na poziomie lokalnym. Widać coraz większe znaczenie wsparcia dla wymian urządzeń grzewczych w ramach programu Czyste Powietrze NFOŚiGW po jego usprawnieniu co nastąpiło w maju.

W dalszym ciągu duże znaczenie dla rynku wymian miały programy unijne zarządzane przez lokalne samorządy. Negatywnym skutkiem ubocznym programów dotacyjnych jest fakt, że inwestorzy prywatni stali się bardzo wrażliwi na programy dotacji. Widać to szczególnie w wypadku kolektorów słonecznych i kotłów na biomasę, ale także widać to coraz częściej w wypadku pomp ciepła które do tej pory rozwijały się stabilnie i konsekwentnie bez spektakularnych programów wsparcia, jak to miało miejsce w pierwszych wymienionych grupach produktowych, co jest obecnie atutem do rozwoju sprzedaży w wypadku tej grupy produktowej.

Z punktu widzenia producenta kotła , czy pomp ciepła, perspektywy rozwojowe są duże i nic nie zapowiada regresu sprzedaży w następnym roku i w następnych latach , chyba , że nastąpi załamanie rynku pracy i znikną potencjalni klienci na nowe instalacje i modernizacje. Należy się jednak liczyć z tym, że w 2021 wiele inwestycji się nie rozpocznie z powodu problemów z procedurami i pracą zdalną urzędników, bardzo długo czeka się na zezwolenia na budowę oraz z powodu powstrzymania się inwestorów przed inwestycjami. Potwierdziły się informacje dochodzące z rynku urządzeń o większych mocach. Pojawiły się opinie o wstrzymywaniu zamówień urządzenia o większej mocy, co by wskazywało na przesuniecie w czasie takich zamówień. Dość ciekawie wygląda sytuacja w zakresie płatności. Pod koniec roku można mówić o dobrej sytuacji branży instalacyjnej i budowlanej oraz ich przezorności i dobrym zarządzaniem zyskami z ostatnich lat dobrej koniunktury.

Reasumując: ogólnie można stwierdzić, ze rynek instalacyjno- grzewczy w 2020 roku ma w dalszym ciągu tendencję wzrostową, chociaż wzrost ma już dużo mniejsza dynamikę jak jeszcze rok temu.

Rok 2020, przebiegał z pewnymi wyjątkami pozytywnie jeśli chodzi o sprzedaż w głównych grupach produktowych urządzeń grzewczych i elementów instalacyjnych. Można było zauważyć dalszy wzrost sprzedaży w kondensacyjnych kotłach gazowych i bardzo dużych wzrost sprzedaży w grupie produktowej pomp ciepła. W przypadku gazowych konwencjonalnych kotłów wiszących spadek sprzedaży w 2020 roku osiągnął poziom ok 12%. W wypadku wiszących kotów kondensacyjnych wzrost osiągnięty w 2020 wyniósł 11% co w odniesieniu do wysokiej bazy odniesienia w 2019 roku jest bardzo dobrym wynikiem. Taki poziom sprzedaży można tłumaczyć bardzo dobrymi wynikami sprzedaży w tej grupie produktowej praktycznie w całym 2020 roku.

Z pozostałych grup produktowych, zauważalne było także konsekwentnie bardzo duże zainteresowanie powietrznymi pompami ciepła, gdzie dynamika wzrostu sprzedaży wyniosła ponad 50% dla pomp nierewersyjnych, w wypadku pomp powietrznych rewersyjnych, szczególnie typu monoblock wzrost był ponad dwukrotny. Rośnie coraz bardziej zainteresowanie ogólnie wykorzystaniem OZE na cele grzewcze. Zmniejszała się w ciągu roku dynamika spadku w grupie kolektorów słonecznych spowodowana specyficzną strukturą rynku spowodowana uzależnienia od instrumentów wsparcia, który wyniósł 44%, ale w dalszym ciągu punktem odniesienia był rekordowy pod względem sprzedaży 2019 rok. Także producenci kotłów na paliwa stałe chwalili się dwucyfrowymi wzrostami na poziomie od 10 do 25%, dzięki wzrostom sprzedaży kotłów na pelet, ponieważ w grupie kotłów na węgiel nastąpiły dalsze spadki, choć nie tak spektakularne jak wcześniej.

Trendy sprzedaży w 2020 odpowiadały z pewnymi wyjątkami trendom spadek/wzrost z 2019 roku jeśli chodzi o sprzedaż praktycznie w większości grup produktowych urządzeń grzewczych i elementów instalacyjnych. Wzrosty dotyczyły przede wszystkim nowoczesnych urządzeń grzewczych spełniających warunki ekoprojektu i niskoemisyjności. Klienci przed podjęciem decyzji porównują komponenty, parametry techniczne oraz dostępne w urządzeniu funkcje. Sprawia to że rynek kotłów kondensacyjnych rozwija się bardzo dynamicznie. Widać w dalszym zwiększenie zainteresowania fotowoltaiką jako technologią pozyskiwania energii słonecznej na cele prosumenckie w tym zasilanie urządzeń grzewczych w energię elektryczną w układach hybrydowych, ale także stricte na cele grzewcze.

Innym zjawiskiem, które dało się zaobserwować ma rynku instalacyjno-grzewczym na początku 2020 roku, było wstrzymywanie decyzji zakupowych szczególnie w wypadku kotłów na biomasę do czasu zmian zasad programu Czyste Powietrze i spotkań informacyjnych w gminach. Widać to było także w segmencie pomp ciepła do ogrzewania. Działania antysmogowe w ramach, których przeprowadza się m.in. wymianę starych urządzeń na nowe spowodowały, że nastąpił znaczny wzrost udziału rynku wymian urządzeń w całej strukturze sprzedaży, który według szacunków rynkowych w dalszym ciągu utrzymał w 2020 roku poziom 65 - 70 % udziału w całkowitym wolumenie sprzedaży, co miało swój bardzo znaczący wkład w osiągnięte wyniki sprzedaży urządzeń grzewczych w 2020 roku. Zauważalny był także dalszy wzrost znaczenia Internetu w pozyskiwaniu informacji technicznych i handlowych w branży instalacyjno-grzewczej, jak również w sprzedaży co jednak nie miało znaczącego wpływu na całkowity volumen sprzedaży W 2020 roku.

Opublikowany w lutym 2021 raport SPIUG dotyczący sprzedaży urządzeń grzewczych przez internet pokazuje, że w 2020 roku nastąpił wzrost zainteresowania tym kanałem dystrybucji o ponad 64%, ale w stosunku do całkowitego volumenu sprzedaży, w dalszym ciągu jest to bardziej działanie medialne o ogólnym udziale w sprzedaży dużo poniżej 10 %. W okresie styczeń - wrzesień 2020 wartość sprzedaży urządzeń grzewczych jest o 64% na większym poziomie niż w 2019 roku, a urządzeń do podgrzewania ciepłej wody użytkowej aż o 108%. W kategorii ilościowej, w 2020 roku przez internet sprzedano o 66% więcej sztuk urządzeń grzewczych niż w 2019 roku, a urządzeń do podgrzewania wody aż o 103%.

Rynek gazowych kotłów wiszących od 2016 roku został praktycznie zdominowany przez kotły kondensacyjne. W 2020 roku, można było zaobserwować kontynuację dynamicznego wzrostu sprzedaży gazowych kotłów wiszących w Polsce, co było spowodowane wymienionymi wcześniej przyczynami, aczkolwiek te wzrosty pomimo, ze były w dalszym ciągu dwucyfrowe nie miały już takiej wysokiej dynamiki jak rok wcześniej. Ogólny wzrost sprzedaży gazowych kotłów wiszących spadał w ciągu całego 2020 roku. Pewna niespodzianką był wzrost w sprzedaży kotłów konwencjonalnych w ostatnim kwartale 2020. W grupie kotłów wiszących ogółem, skala wzrostu była na poziomie ok. 10 % w skali całego roku w porównaniu do 2019 roku.

Rynek gazowych kotłów wiszących konwencjonalnych nadal na minusie Po dużych spadkach w ostatnich dwóch latach, i pewnej stabilizacji pod koniec 2018 roku, w 2019 roku nastąpił drastyczny spadek sprzedaży tych urządzeń. Pewna niespodzianka miała miejsce w IV kwartale 2020 wyniósł ok. 22% w porównaniu do IV kwartału 2019. Nie ma jednoznacznych informacji co do powodu tego nagłego wzrostu dla kotłów wiszących. Można to wytłumaczyć jedynie potrzebą koniecznej wymiany zamontowanych w latach 90- tych konwencjonalnych kotłów gazowych we wspólnotach mieszkaniowych, gdzie do końca roku trzeba było wykonać budżet remontowy. Taki wybór był z pewnością podyktowany zbyt niskimi zasobami finansowymi, żeby przeprowadzić prace modernizacyjne, pozwalające na wymianę urządzenia konwencjonalnego na kondensacyjne. Ten segment rynku należy traktować raczej jako niszowy i konsekwentnie wygasający. Cały 2020 rok w tej grupie produktowej zakończył się spadkiem na poziomie ok. 12%

Spójrzmy na gazowe kotły wiszące kondensacyjne. W 2020 roku w dalszym ciągu utrzymuje się tendencja do wyraźnego wzrostu sprzedaży w tej grupie urządzeń. Także wśród kotłów kondensacyjnych daje się zauważyć tendencja do poszukiwania kotła o najniższej cenie. Rynek gazowych kotłów wiszących został praktycznie zdominowany przez te urządzenia. Wzrosty sprzedaży w całej grupie kondensacyjnych kotłów wiszących w całym 2020 roku na poziomie ok. 11%. Zmniejsza się także znaczenia tzw. "Quasikondensatów", czyli kotłów z wymiennikiem kondensującym, które przez krótki czas stanowiły pewną tańszą alternatywę dla kotłów kondensacyjnych, przy spełnieniu wymogów ekoprojektu. które odnotowały spadek sprzedaży na poziomie ok. 90% co wskazuje na wygaszanie tego epizodu wśród urządzeń grzewczych . Gazowe kotły kondensacyjnie, skutecznie ugruntowały swoja pozycje na rynku wymian, gdzie są instalowane w miejsce starych , nieefektywnych i zanieczyszczających powietrze urządzeń grzewczych

Inne ciekawe kategorie

Kotły stojące (gazowe i olejowe)

Kotły stojące ze względu na swój charakter, można zaliczyć do tradycyjnej grupy urządzeń, które wymagają stosunkowo dużej przestrzeni do zainstalowania, co powoduje, że w przeciągu lat potencjał rynku na te urządzenia się zmniejszał, szczególnie w zakresie kotłów gazowych i olejowych. Obecnie tego typu urządzenia są montowane głównie w instalacjach grzewczych zapewniających ciepła w obiektach publicznych, pensjonatach, hotelach, restauracjach czy budynkach wielorodzinnych. Ze względów gabarytowych, coraz rzadziej służą do ogrzewania domów jednorodzinnych. Spadki potencjału rynku w grupie kotłów na paliwa stałe były raczej związane z przechodzeniem na inne urządzenia grzewcze, bezemisyjne lub o ograniczonej niskiej emisji, oraz podłączaniem do miejskich sieci centralnego ogrzewania.

Gazowe kotły stojące

W grupie kondensacyjnych gazowych kotłów stojących podobnie jak w innych grupach kotłów także odnotowano ponownie wzrosty które w 2020 roku wyniosły ok. 6%. W wypadku kotłów o mniejszej mocy ten wzrost wyniósł 21% dla kotłów bez zasobnika, oraz 3% w wypadku tzw. "lodówek" czyli kotłów ze zintegrowanym zasobnikiem nazywanymi w ten sposób ze względu na wygląd., oraz widocznym, bo 19% wzrostem w wypadku kotłów o dużej mocy ( pow. 50 kW). Ponad 51 % spadek sprzedaży został odnotowany w wypadku stojących gazowych kotłów konwencjonalnych. Kotły stojące, cieszą się większym zainteresowaniem, ale ze względu na gabaryty potencjał rynku dla tej grupy urządzeń grzewczych jest mniejszy. Małe opory hydrauliczne w wypadku takich rozwiązań powodują że nie ma potrzeby sprzęgła i bardzo są odpowiednie do ogrzewania powierzchniowego.

Gazowe kotły stojące kondensacyjne

W tej grupie produktowej widać w dalszym ciągu tendencję wzrastającą, chociaż dynamika wzrostu 2020 uległa osłabieniu, pomimo renesansu zainteresowania tymi urządzeniami. Ze względu na gabaryty, rzadziej się je montuje w mieszkaniach, częściej w obiektach użytkowych takich jak restauracje czy pensjonaty, których eksploatacja została dotknięta skutkami pandemii. Ogólny wzrost w tej grupie produktowej wyniósł w 2020 roku ok. 6%.

Gazowe kotły stojące konwencjonalne

Tendencja rynkowa w wypadku tej grupy produktowej wygląda podobnie jak wypadku wiszących kotłów konwencjonalnych. Utrzymująca się niewielka liczba sprzedawanych kotłów to wyłącznie rynek wymian tam, gdzie z powodów technicznych nie jest możliwa wymiana na kocioł kondensacyjny. W wypadku stojących gazowych kotłów konwencjonalnych spadek sprzedaży został odnotowany na poziomie 51 %.

Gazowe koły stojące większej mocy (pow. 50 kW)

W grupie produktowej kotłów o dużej mocy, tj. powyżej 50 kW można było w 2019 roku zaobserwować stabilną sytuację, z lekką tendencja spadkową. W tej grupie absolutną dominację mają kotły kondensacyjne. Różnica potencjału rynku między kotłami kondensacyjnymi a kotłami konwencjonalnymi to rząd wielkości. Jest to specyficzna, niszowa grupa produktowa, przeznaczona do ogrzewania obiektów użyteczności publicznej, obiektów niemieszkalnych, w wyjątkowych przypadkach do ogrzewania dużych budynków mieszkalnych, gdzie nie jest możliwe podłączenie do miejskiej sieci c.o. a istnieje przyłącze do sieci gazowej. W świetle obecnych preferencji rządowych dla sieci c.o. można było oczekiwać, że rynek sprzedaży tych kotłów może się coraz bardziej ograniczać. Doświadczenie 2020 roku pokazało, że przedsiębiorstwa zarządzające sieciami ciepłowniczymi, mogą mieć problemy w realizacji działań ekspansywnych polegających na rozbudowie istniejących sieci przesyłowych dla ciepła i nie będzie innej alternatywy jak zainstalowanie gazowego kotła grzewczego o dużej mocy.

Spadek o 4% sprzedaży kondensacyjnych i o 14% konwencjonalnych kotłów gazowych dużej mocy jest wynikiem ekspansji ciepła sieciowego, które rozwija się w obszarach gdzie zwykle są stosowane kotły większej mocy. Są to przede wszystkim budynki wielorodzinne oraz budynki użyteczności publicznej, które powstają na obszarach zurbanizowanych gdzie jest łatwiejsza możliwość wykonania przyłączy do sieci c.o. Z tego powodu, poza nielicznymi wyjątkami, gdzie takich możliwości nie ma, ale za to jest dostępne przyłącze gazowe, sprzedaż jest skierowana głównie na modernizacje istniejących już instalacji. W 2020 roku do tego obrazu rynku dołożył się kryzys w branży hotelowej i gastronomicznej, które były tradycyjnymi odbiorcami tych urządzeń grzewczych. Planowane modernizacje, z uwagi na niepewność finansową w tych branżach zostały przełożone na późniejszy czas. W grupie kotłów kondensacyjnych większej mocy, kotły wiszące mają udział ok. 95% który się zwiększył o dalsze 10% w porównaniu do udziału w 2019 roku.

Olejowe kotły stojące

Kotły olejowe nie są w Polsce tak popularne jak w Europie Zachodniej. Wynika to z innej struktury paliw wykorzystywanych do ogrzewania. W Polsce olej opałowy był postrzegany tradycyjnie jako drogie paliwo grzewcze, co doprowadziło kilka lat temu do znacznego spadku potencjału rynku. W grupie kotłów olejowych, w 2020 roku nastąpił dalszy spadek sprzedaży o ok. 29%. Przy czym spadek sprzedaży w wypadku kotłów konwencjonalnych wyniósł 47%,a w wypadku kotłów kondensacyjnych spadek sprzedaży wyniósł 16% . Jest to dziwna sytuacja na rynku kotłów olejowych, gdzie obecnie olej opałowy jest tak tani, jak nigdy, koszt ogrzewania jest porównywalny do ogrzewania gazem. Podobna tendencje odchodzenia od ogrzewania olejem opałowym widać także w innych krajach europejskich, co może świadczyć o przyspieszonym trendzie odchodzenia o tego typu ogrzewania. Sytuacja taka nie motywuje do wymiany kotłów jak również do zamiany ich na pompy ciepła i innych OZE, chociaż można zakładać, że dotychczasowi użytkownicy kotłów olejowych, które nigdy nie należały do tanich urządzeń, w wypadku modernizacji coraz częściej wybierają pompy ciepła, jako alternatywę do ogrzewania olejowego.

W wypadku olejowych kotłów konwencjonalnych spadki były większe w porównaniu do kotłów kondensacyjnych, co wydaje się naturalne w sytuacji obowiązywania regulacji ekoprojektu. Rynek kotłów olejowych w Polsce coraz bardziej jest zdominowany przez kotły kondensacyjne, ze stałą tendencją spadku udziałów w grupie kotłów konwencjonalnych. Jedną z przyczyn mniejszego zainteresowania kotłami olejowymi, obok kosztów paliwa jest podobnie jak w poprzednich latach kwestia jakości paliwa oraz brak tradycji w tego typu instalacjach w Polsce. Z uwagi na stopień zasiarczenia dostępnego w Polsce paliwa, część producentów nie chce dawać gwarancji na te urządzenia, szczególnie te o większych mocach. Podobnie jak w wypadku stojących kotłów gazowych nie można tutaj mówić obecnie o jakimś znaczącym potencjale rynku na sprzedaż takich urządzeń, chociaż urządzeń gazowych sprzedaje się znacznie więcej.

Kotły na paliwa stałe

W 2019 roku konsekwentnie było widoczne zmniejszenie zainteresowania zakupem kotłów W 2020 roku było dalsze widoczne zmniejszenie zainteresowania zakupem kotłów grzewczych na paliwa stałe, głównie za sprawą spadku zainteresowania kotłami na węgiel i jego pochodne, chociaż ten spadek nie był już tak dynamiczny jak w poprzednich latach. W całym 2019 roku utrzymał się trend przynoszący ogólny spadek sprzedaży na poziomie od 10 do nawet 30% rok do roku według informacji pozyskanych z rynku. Niemniej jednak, cześć z producentów wyrażała opinię że rynek się ustabilizował, lub nawet uległ wzrostowi. Tego typu rozbieżności trudne są do zweryfikowania twardymi liczbami z uwagi na brak wiarygodnych badań rynkowych dla tej grupy kotłów. Z drugiej strony, opinia na temat tendencji zmian rynkowych jest głęboko zależna od portfolio produktowego firm. Producenci, którzy przestawili swoja produkcję na kotły biomasowe, szczególnie spalające pelet, mogą mówić o wzrostach nawet rzędu powyżej 20% w niektórych przypadkach. Cześć z producentów, odeszła od produkcji kotłów węglowych, lub znacznie tę produkcję ograniczyła, rozszerzając swoje portfolio produktowe np. o pompy ciepła. Stąd widoczne są rozbieżności pomiędzy opiniami instalatorów i dystrybutorów, mówiące o widocznych spadkach sprzedaży kotłów na paliwa stałe jako całości, oraz producentów, którzy zmienili swoją ofertę produktową.

Pod koniec 2020 było widoczne nawet ponownie nieco większe zainteresowanie zakupem kotłów grzewczych na paliwa stałe. Widoczny był jednak dalszy spadek zainteresowania kotłami na węgiel, z tendencją do stabilizacji lub nawet niewielkich wzrostów w wypadku nowoczesnych kotłów na ekogroszek. Można to wytłumaczyć bardziej wypadnięciem z rynku niektórych producentów i wypełnieniem luki przez innych którzy mogli zaważyć u siebie tego typu tendencję, jako efekt ograniczenia oferty konkurencji. W wypadku kotłów na biomasę, 2020 rok zamknął się bardzo dobrze, z dwucyfrowymi wzrostami na poziomie ok. 15 % do nawet pow. 20%.

Od początku 2020 roku, był notowany dalszy wzrost zainteresowania kotłami automatycznymi na pelet, które zwiększyły znacznie swój udział rynkowy w grupie kotłów na paliwa stałe. W na koniec 2020 roku ten udział szacuje się na ponad 60%. Wśród kotłów na biomasę, dominowały kotły opalane peletem, podczas gdy kotły wykorzystujące inne paliwa biomasowe mają raczej śladową sprzedaż. Wiąże się to z dostępnością paliwa na rynku. Pelet jest powszechnie stosowany, ale np. w wypadku zrębków drewna, dostępne paliwo jest prawie w całości przechwytywane przez elektrociepłownie zawodowe. Równocześnie daje się zauważyć coraz większe zainteresowanie kotłami zgazowującymi kawałki drewna w dobie braku możliwości palenia węglem. Stąd widoczny znaczny spadek zainteresowania kotłami na ekogroszek. Opinie zebrane na rynku wskazują na coraz mniejsze zainteresowanie kotłami spalającymi różne odpady w domostwach. Pewnym zjawiskiem jest przebranżowienie się niektórych wytwórców takich urządzeń na wytwarzanie innych produktów, niekoniecznie związanych z urządzeniami grzewczymi. Można założyć, że udział kotłów na biomasę od początku 2020 roku stanowi wyraźną większość w całkowitym volumenie wszystkich kotłów na paliwa stałe.

Zmiany w programie "Czyste Powietrze" wprowadzone w maju miały wpływ na rosnącą sprzedaż kotłów na pelet po okresie wyczekiwania przez cały 2020 rok. Ocena potencjału rynku może wydawać się znacznie zaniżona z uwagi na sprzedaż kotłów pozaklasowych w tzw. szarej strefie, czego nie obejmuje żadna statystyka czy monitoring rynku. Równocześnie w dalszym ciągu brak jest wiarygodnego systemu monitoringu potencjału rynku dla tej grupy urządzeń na wzór dobrze działającego panelu obejmującego inne urządzenia grzewcze.

W 2020 roku kotły na biomasę stanowiły 65% - 70% sprzedanych kotłów, co potwierdza utrzymujące się zainteresowanie tym rodzajem paliwa - w 2017 roku stanowiły tylko ok. 16-20% całego wolumenu sprzedaży. Dla porównania w 2018 roku ten odsetek wynosił ok. 35-40%. Regres i spadek zainteresowania kotłami na paliwa stałe jako całości jest efektem zarówno obszarowego ograniczenia możliwości ich montażu, jak i zwiększenia średniej ceny urządzenia spowodowanej koniecznościami dostosowania ich do aktualnie obowiązujących przepisów. W przypadku kotłów z zasypem ręcznym można przyjąć że po znacznych spadkach w 2019 roku poziom sprzedaży dalej się obniżył, ale już nie tak drastycznie jak w 2019 roku, kiedy spadek był w tej grupie produktów szacowany na poziomie nawet 80%, przynajmniej w oficjalnej sprzedaży. Wielu producentów wycofało się ze sprzedaży tego typu urządzeń i ich zdaniem sprzedaż kotłów komorowych na paliwa stałe całkowicie ustała i ich produkcja jest sporadyczna, na zamówienie, stąd ich podaż w tzw. szarej strefie dystrybucji.

Pompy ciepła

W 2020 roku, podobnie jak w rok wcześniej widać było w dalszy wzrost zainteresowania nowoczesnymi zaawansowanymi urządzeniami grzewczymi zasilanymi energią elektryczną takimi jak pompy ciepła i nowoczesne kotły grzewcze przepływowe. Dotyczy to także elektrycznych podgrzewaczy do ciepłej wody użytkowej, zarówno przepływowych, jak i pojemnościowych. Także w 2020 roku dużo się mówiło o planach elektryfikacji ogrzewania w przyszłości w oparciu o strategie i plany unijne. Jako podstawowe rozwiązanie do osiągniecia tego celu wskazywane są pompy ciepła. Przygotowywane w UE strategie Zielonego Ładu (Green Deal) oraz budowana na tej bazie bardzo mocna promocja, skuteczne powodowały zwiększenie zainteresowanie tą technologia także na polskim rynku urządzeń grzewczych. W rezultacie, w 2020 roku, podobnie jak w rok wcześnie pompy ciepła odnotowały najbardziej spektakularny wzrost sprzedaży. W 2020 roku pompy ciepła ogólnie odnotowały znaczące wzrosty sprzedaży które ogólnie można szacować na ok. 52%, natomiast wzrost sprzedaży pomp ciepła do centralnego ogrzewania osiągnął 77% . Tradycyjnie największe wzrosty odnotowano w pompach powietrznych szczególnie w grupie pomp powietrze - woda których sprzedano ponad 42 tyś. co dało wzrosty na poziomie 108% a w niektórych grupach nawet w niektórych pozycjach nawet prawie dwu krotność, podczas gdy w innych nastąpiła stabilizacja lub wzrosty były tylko kilkuprocentowe.

Pewną niespodzianką jest spadek zainteresowania pompami do ciepłej wody użytkowej które odnotowały znaczy spadek w porównaniu do poprzedniego roku. Pompy gruntowe w 2020 roku odnotowały widoczny kilkunastoprocentowy spadek. Stabilna tendencja wzrostowa w grupie pomp ciepła jest wynikiem konsekwentnie prowadzonej polityki informacyjnej i promocyjnej zarówno w Polsce jak i w innych krajach UE, Wzrasta także zainteresowanie pompami ciepła jako urządzeniami pracującymi w układach hybrydowych z gazowymi kotłami grzewczymi lub kolektorami słonecznymi, oraz PV jako źródłem zasilania które jest stosowane coraz częściej w układach z pompami ciepła. W wypadku układów hybrydowych pompa ciepła z kotłami gazowymi ten wzrost był ponad dwukrotny. Instalatorzy pomp ciepła są obłożeni pracą już dawna i nie trudne było w 2020 roku zlecenie nie umówionych wcześniej prac. Takich instalatorów jest mało, a rynek rośnie. Nowych instalatorów pomp ciepła należy szkolić, ale przybywa ich wolniej niż postępuje wzrost rynku. Także zaczęło przybywać na rynku producentów pomp ciepła, głównie za sprawą zmiany lub poszerzenia palety produktów przez dotychczasowych producentów kotłów na paliwa stałe, którym od kilku lat kurczy się rynek zbytu i szukają alternatywnych rozwiązań do dalszej działalności.

Ogrzewanie elektryczne

W 2020 roku ponownie nastąpił wzrost zainteresowania nowoczesnymi urządzeniami grzewczymi zasilanymi energia elektryczną. Dotyczy to także elektrycznych podgrzewaczy do ciepłej wody użytkowej, zarówno przepływowych, jak i pojemnościowych, ale w tym wypadku wzrosty były bardziej bliższe stabilizacji rynku. Na obecne coraz większe zainteresowanie energią elektryczną jako źródła ciepła ma kilka czynników, takich jak: bardziej efektywne energetycznie domy z małym zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania, coraz większa świadomość inwestorów, upowszechnianie się np. fotowoltaiki i wykorzystywanie tego źródła energii elektrycznej na cele grzewcze, zarówno do zasilania systemów ogrzewania elektrycznego (kotły przepływowe, maty grzewcze, lokalne ogrzewacze pomieszczeń itp, poszukiwanie wygodnej formy ogrzewania np. w wypadku domów weekendowych lub wakacyjnych, ograniczenia w możliwości przebudowy instalacji budynku możliwości inwestycyjnych na starcie. Można też zaobserwować tendencje polegające na coraz powszechniejszym ogrzewaniu biwalentnym tj. z dwoma źródłami ciepła w tym jednym jakim jest kocioł elektryczny. Coraz więcej inwestorów decyduje się na domy "okołozeroenergetyczne". Dla domów o powierzchni użytkowej >100m2 (takich buduje się w Polsce obecnie najwięcej) najkorzystniejszym rozwiązaniem jest instalacja PV w układzie hybrydowym z pompą ciepła, co wydaje się być najkorzystniejsze ze względów inwestycyjnych, co ma bezpośredni wpływ na dynamiczny wzrost sprzedaży na rynku pomp. Dla domów mniejszych, o powierzchni <100m2, oraz spełniających warunek wskaźnika zużycia energii grzewczej <40kW/m2/rok (udział takich budynków szybko rośnie) - korzystniejsze ze względów ekonomicznych wydaje się zainwestowanie w nieco większą instalację pV plus bezpośrednie ogrzewanie urządzeniami zasilanymi energia elektryczną (kable grzewcze, folia grzewcza lub kocioł elektryczny). Na rynku grzewczych urządzeń elektryczny ponadto daje się zaobserwować coraz większą dywersyfikację źródeł ciepła, co pozwala na coraz większą możliwość wyboru przez klienta. W ujęciu wartościowym dotyczącym urządzeń grzewczych wykorzystujących energie elektryczną na cele grzewcze na pewno prym wiodą pompy ciepła, elektryczne kotły c.o i c.w.u. w technologii oporowej oraz elektromagnetycznej, ogrzewacze elektryczne konwekcyjne, olejowe i grzejniki łazienkowe elektryczne i wodno-elektryczne, oraz zestawy solarno-grzałkowe z zasobnikami akumulacyjnymi. Dalej należy wymienić elektryczne ogrzewanie podłogowe i płaszczyznowe (kable grzewcze oraz coraz popularniejsze folie grzewcze), następnie i na ostatnim miejscu piece akumulacyjne i pełniące podobną funkcję ogrzewacze dekoracyjne zazwyczaj z kamienia. Według zebranych informacji, dość dużo sprzedaje się drobnych urządzeń dogrzewających z nadmuchem, jednak nie mieliśmy dostępu lub nie istnieją wiarygodne dane dotyczące tego sposobu ogrzewana, ale także nie można tych rozwiązań traktować jako stałych elementów systemu grzewczego budynku.

Ogrzewanie energią elektryczną ma zupełnie nowe znaczenie dla gospodarstw domowych, staje się bardziej dostępne i proste w instalacji w budynkach. Rynek jest otwarty na różne produkty, istnieją różne rozwiązania do ogrzewania energią elektryczną. Do takich nowoczesnych rozwiązań można zaliczyć kotły oporowe, czy indukcyjne które obejmują maksymalnie 5% rynku kotłów elektrycznych, czy ogrzewanie elektromagnetyczne z odzyskiem ciepła. Ogrzewanie elektryczne jest zwykle połączone z akumulacja ciepła, dlatego tak ważne jest montowanie do każdego systemu zbiorniki akumulacyjne które dają możliwość zmagazynowania ciepła i oddania w zależności od potrzeby cieplnej i czasu. Kotły przepływowe, pełnia podobne funkcje jak gazowe kotły grzewcze.

Rynek ogrzewania elektrycznego rozwija się z roku na rok dzięki rozwojowi alternatywnych źródeł zasilania, oraz coraz lepszej termoizolacyjności budynków co znacznie obniża bieżące koszty eksploatacji, które były tradycyjna bariera dla tego typu rodzaju ogrzewania. W 2020 roku rynek urósł bardziej niż wynikało to ze wcześniejszych szacunków i wyniósł ok. 70 - 80%. Na widoczny od kilku lat wyraźny trend wzrostowy wpływa kilka dodatkowych, obok wymienionych wcześniej czynników takich jak dopłaty antysmogowe w gminach, oraz możliwość wykorzystania energii w tanich taryfach dzięki połączeniu z buforem akumulacji ciepła. Pewnym rozwiązaniem którym pozytywny wpływ na rozwój ogrzewania elektrycznego byłby rozwój idei domów bez rachunków opartych na instalacji hybrydowej elektrycznego urządzenia grzewczego i prosumenckiej instalacji do wytwarzania energii elektrycznej opartej na OZE, czyli fotowoltaiki i małych turbin wiatrowych.

Szacuje się, że w 2020 roku sprzedano ok. 13 tyś. elektrycznych przepływowych kotłów c.o. przy wzroście rynku na poziomie 80%. W wypadku przepływowych podgrzewczy do c.w.u. rynek utrzymał poziom sprzedaży z 2019 roku który wyniósł ok. 200 tyś. szt. W wypadku małych mocy (poniżej 9 kW) oraz 47 tyś. szt. w wypadku mocy pow. 9 kW. W 2021 roku planowane jest uzupełnienie badania także o te grupy produktowe, więc będzie okazja do weryfikacji szacowanych danych Można także zaobserwować coraz większe zainteresowanie elektrycznymi matami grzewczymi, które jednak w dalszym ciągu są produktem niszowym.

Kolektory słoneczne

W 2020 roku, w grupie kolektorów słonecznych nastąpił spory spadek sprzedaży tego typu instalacji który wyniósł ok. 44% co jest następstwem niestabilnej struktury rynku opierającej się gównie na przetargach gminnych w oparciu o finasowanie z funduszy unijnych. Niemniej jednak sprzedaż w liczbach bezwzględnych była w dalszym ciągu dość wysoka. Pomimo takich spadków, z rynku, w IV kwartale 2020 spłynęły znowu pozytywne sygnały o wzroście sprzedaży kolektorów przez handel detaliczny, ale w dalszym ciągu jest tego zbyt mało, aby mówić o bezpiecznym i stabilnym rynku dla tych instalacji. Taki wynik może świadczyć o wysyceniu się rynku projektów przetargowych na tego typu instalacje. Sprzedawały się w ogromnej części kolektory płaskie, a w grupie kolektorów próżniowych udział sprzedaży jest na poziomie 2%. Taki w wynik jest konsekwencją struktury rynku w tej grupie produktowej, opartej na realizacji inwestycji opartych o przetargi ogłoszone w 2019 i 2018 roku.

Programy i przetargi na instalacje kolektorów słonecznych odbywają się często w gminach lub ich sąsiedztwie, które już miały jakieś doświadczenia z tego typu instalacjami i są efektem dobrej opinii użytkowników instalacji pozyskujących ciepło z energii słonecznej. Rozpisane w poprzednich latach przetargi są realizowane na bieżąco i powoli wygasają. Pomimo pewnych pozytywnych symptomów w handlu detalicznym, w dalszym ciągu brakuje zaplecza w tym segmencie dystrybucji który gwarantowałby stabilność rynku przynajmniej w pewnym zakresie. Brakuje całkowicie działań promocyjnych i informacyjnych wspierających tę technologie jako całkowicie bezemisyjną , o znikomych kosztach eksploatacyjnych. Od dłuższego czasu, brakuje edukacji co do możliwości jakie daje instalacja kolektorów. Programy wsparcia w poprzednich latach dały negatywny efekt w postaci utrwalanej świadomości użytkowników końcowych, ze instalacja kolektorów słonecznych jest możliwa tylko za dopłatą w ramach instrumentów wsparcia, co jest dużym obciążeniem w sprzedaży tej technologii pozyskiwania ciepła.

W dalszym ciągu, pomimo widocznego zainteresowania rozszerzeniem wykorzystania instalacji kolektorów słonecznych do zasilania c.o. ciepła procesowego w przemyśle, nie widać w Polsce trendów do zmiany zakresu stosowania kolektorów słonecznych poza przygotowanie c.w.u. jak to się dziej obecnie w innych krajach UE. Ponownie coraz większym zainteresowaniem cieszą się rozwiązania oparte na kolektorach hybrydowych PVT, oraz coraz poważniej się mówi w Polsce o instalacjach kolektorów słonecznych jako elementu pozyskiwania ciepła przez sieci ciepłownicze. Również w budynkach mieszkalnych o niewystarczającej termoizolacji, kolektory słoneczne mają szanse zapewniać ciepło mieszkańcom w układach hybrydowych z kotłami gazowymi i magazynami ciepła, zmniejszając koszty paliwa gazowego w okresach o łagodniejszych temperaturach w okresie jesienno-zimowym oraz eliminacji wykorzystania gazu w okresie wiosenno- letnim.

W 2020 roku nie zmieniła się struktura lokalizacji nowo instalowanych kolektorów. Widać w dalszym zapotrzebowania na instalacje słoneczne w modernizowanych instalacjach budynkach, jak także pewne zwiększenie się udziału przemysłu jako odbiorców instalacji kolektorów słonecznych. Istnieje coraz większe zainteresowanie lokalnych sieci ciepłowniczych wykorzystaniem ciepła słonecznego w celu zmniejszenia emisji CO2 z instalacji w niedalekiej przyszłości. Istnieje już kilkanaście tego typu realizacji w Polsce. Dodatkowo, w 2020 roku miały miejsce pierwsze realizacje instalacji z wykorzystaniem kolektorów hybrydowych PVT, które miały miejsce w budynkach o przeznaczeniu publicznym.

Przypisy:

1. Dane do raportu zbiera Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych
2. Stowarzyszenie skupia czołowe firmy producenckie, które działają aktywnie na polskim rynku instalacyjno - grzewczym w zakresie nowoczesnych i ekologicznych technologii wytwarzania ciepła i ciepłej wody użytkowej.
3. Obecnie Stowarzyszenie skupia czołowe firmy producenckie, które działają aktywnie na polskim rynku instalacyjno - grzewczym w zakresie nowoczesnych i ekologicznych technologii wytwarzania ciepła i ciepłej wody użytkowej.
4. W konkluzjach raportu SPiIUG informuje, że Rok 2021 w branży instalacyjno- grzewczej to jedna wielka niewiadoma z uwagi na konsekwencje powodowane trudnymi do przewidzenia pandemią koronawirusa, oraz sytuacja międzynarodową, która może naruszyć ciągłość dostaw Dalekiego Wschodu. Jest to szansa dla firm europejskich, aby w celu zwiększenia niezależności, może więcej podzespołów do urządzeń wytwarzać na miejscu na terenie UE.. Wiele tutaj zależy od polityki władz centralnych i EU, na ile będą konsekwentni w działaniach na rzecz ograniczenia niskiej emisji i wsparcia gospodarek. Dlatego trudno jest prognozować jak będzie rozwijać się rynek urządzeń grzewczych w najbliższej przyszłości, ponieważ zależy on od wielu czynników składowych zarówno wewnątrzkrajowych, jak i międzynarodowych.

Więcej o działalności stowarzyszenia na www.spiug.pl