Raport IEA zatytułowany Spain 2021. Energy Policy Review stwierdza, że "biorąc pod uwagę wielkie wyzwanie" związane z osiągnięciem neutralności węglowej w 2050 r., można i należy wykorzystać wysoki poziom infrastruktury i kwalifikacji specjalistów branży jądrowej w Hiszpanii, do opracowania i wdrożenia długoterminowych strategii energetycznych, w tym wykorzystania energii jądrowej do obniżenia emisyjności systemu elektroenergetycznego i sektorów trudnych do dekarbonizacji, takich jak przemysł chemiczny i ciężki oraz transport.

Hiszpania zdecydowała się wycofać swoją flotę siedmiu energetycznych reaktorów jądrowych do 2035 r., ale raport ostrzega, że może to nie być wcale proste i łatwe do realizacji.

W opublikowanym materiale stwierdza się, że rząd musi uważnie monitorować sytuację finansową swojej "doskonałej" floty reaktorów, aby zapobiec wszelkim nieprzewidzianym lub nagłym ostatecznym wyłączeniom, które mogłyby znacznie pogorszyć bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej.
Wycofanie się z niskoemisyjnej energii jądrowej, wraz z planowanym zakończeniem eksploatacji elektrowni węglowych, oznacza, że elektrownie z blokami gazowo-parowymi (Combined Cycle Gas Turbine, CCGT) będą miały kluczowe znaczenie dla zbilansowania systemu energetycznego, który będzie silnie uzależniony od zmiennych odnawialnych źródeł energii, gdy węgiel i energia jądrowa wyjdą z tego systemu.

"Rząd będzie musiał zwrócić szczególną uwagę na zapobieganie jednoczesnemu opuszczaniu systemu przez zdolności wytwórcze oparte o gaz ziemny" - czytamy w raporcie. "W związku z tym rząd powinien dokładnie ocenić konsekwencje kosztowe dla konsumentów wynikające z przyspieszonego wycofania zarówno elektrowni węglowych, jak i jądrowych".

Raport stwierdza, że produktywność hiszpańskich reaktorów jądrowych jest doskonała. Odpowiadały za 22% produkcji energii elektrycznej w 2019 roku i były ważnym niskoemisyjnym źródłem energii.

Według raportu elektrownie jądrowe przez ostatnią dekadę utrzymywały współczynniki wykorzystania mocy (capacity factors) na poziomie około 90%. Przyczyniły się do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw, redukcji emisji gazów cieplarnianych i do dywersyfikacji źródeł energii.

Raport podaje, że według niektórych operatorów energetycznych eksploatują oni obecnie swoje elektrownie jądrowe ze stratą z powodu wysokich podatków od produkcji jądrowej i niskich cen rynkowych energii elektrycznej, więc mogą zdecydować się na wcześniejsze opuszczenie rynku energii. Oznaczałoby to wystąpienie nagłych zmian w bilansie energii elektrycznej.

Według obliczeń firmy Endesa, współwłaściciela sześciu elektrowni jądrowych w Hiszpanii, obecne koszty wytwarzania jądrowego znacznie przekraczają 50 € / MWh, z czego około 40% stanowią podatki i opłaty za postępowanie z odpadami promieniotwórczymi. Firma twierdzi, że eksploatuje elektrownie jądrowe ze stratami finansowymi w ramach obowiązującej ceny na iberyjskim rynku energii Mibel (Mercado Ibérico de Electricidad), która spadła w wyniku pandemii Covid-19. Średnie ceny Mibel wynosiły około 40 € / MWh lub mniej w trzecim kwartale 2020 r., znacznie poniżej kosztów jądrowego wytwarzania energii elektrycznej.

Grupa przemysłu jądrowego Foro Nuclear z siedzibą w Madrycie wielokrotnie apelowała do rządu o zmniejszenie tej "duszącej" presji fiskalnej wywieranej na flotę jądrową. Istnieje również obawa, że ostateczne zamknięcie elektrowni jądrowych będzie miało duży wpływ na zatrudnienie wysoko wykwalifikowanej siły roboczej. Jak dotąd nie wprowadzono jednak żadnych konkretnych środków wsparcia w tym okresie przejściowym.

W raporcie IEA wezwano Hiszpanię do wdrożenia strategii końcowej części cyklu paliwowego, obejmującej budowę scentralizowanego magazynu i głębokiego składowiska geologicznego dla odpadów jądrowych, aby uniknąć niepotrzebnego wzrostu kosztów likwidacji elektrowni jądrowych i postępowania z odpadami promieniotwórczymi, w tym ich ostatecznego unieszkodliwienia.

Enresa, hiszpańska agencja odpowiedzialna za postępowanie z odpadami promieniotwórczymi i likwidację obiektów jądrowych, zamierza do 2024 r. sformułować wytyczne dla procesu wyznaczania lokalizacji i przedstawić podstawowe informacje dotyczące procesu planowania.

Uwagi IEA są następstwem raportu Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej z 2018 r., w którym stwierdzono, że Hiszpania jest w stanie sprostać wyzwaniom związanym z wdrażaniem strategii postępowania z odpadami promieniotwórczymi, a rząd powinien dopilnować, aby opóźnienia w tworzeniu scentralizowanego magazynu nie wpływały na bezpieczne gospodarowanie wypalonym paliwem i odpadami wysokoaktywnymi. MAEA stwierdziła, że Hiszpania wykazała "znaczne zaangażowanie" w kwestie bezpieczeństwa jądrowego i radiacyjnego, ale powinna podjąć natychmiastowe kroki w celu zaktualizowania krajowego planu w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi.

Harmonogram wycofania się Hiszpanii z energetyki jądrowej

Hiszpańskie elektrownie jądrowe zaczną być wyłączane od 2027 r. Cztery z siedmiu hiszpańskich reaktorów jądrowych mają zostać zamknięte do końca 2030 r., co odpowiada utracie około 4 GWe mocy. Do 2020 r. trzy bloki jądrowe zostały już wyłączone na stałe: Vandellos-1 w 1990 r., Jose Cabrera w 2006 r. i Santa Maria de Garona w 2012 r.

Hiszpański krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 (NECP) przewiduje kolejne redukcje mocy jądrowych kraju począwszy od roku 2027 do 2035. Zgodnie z tym planem, moce wytwórcze w energetyce jądrowej zostaną zmniejszone do około 3,2 GWe do 2030 r. i do zera do 2035 r.

Czytaj również:

• 2 GWh projektów magazynowania energii w całej Hiszpanii