Wrzesień okazał się przełomowym miesiącem dla polskiej energetyki, w szczególności jeśli chodzi o wytwarzanie energii z węgla i fotowoltaiki z uwagi na bezprecedensowe spadki  spowodowane odpowiednio czynnikami rynkowymi i niżem genueńskim, który „podtopił” także generacje PV  oraz  gazu -  z uwagi na rekordowo wysokie udziały w efekcie załamania się generacji węglowej i słonecznej, pisze w komentarzu dla CIRE Grzegorz Wiśniewski, prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej (IEO) 

Po raz pierwszy w historii udział wyprodukowanej energii z węgla spadł poniżej progu 50% w skali miesiąca.

Tak wynika z najnowszych danych ENTSO-E Transparency Platform. Produkcja energii z węgla kamiennego i brunatnego łącznie osiągnęła najniższy historycznie poziom 6,261 TWh. 




Spadki udziałów węgla zastępowane są konsekwentnie przez wzrastającą od maja generację energii z gazu ziemnego oraz zauważalne wzrosty udziałów w generacji OZE. Spadki generacji węglowej mogłyby być jeszcze większe, gdyby nie anomalia pogodowa, o czym dalej. 

We wrześniu osiągnięto najwyższy udział gazu ziemnego w produkcji energii, które wyniosło 12,7% - blisko 1,5 TWh. Zaskakujący jest również wzrost udziałów w relacji r/r w produkcji gazowej o ponad 200%. 

Miesięczny popyt na energię w kraju jest stabilny i oscyluje wokół poziomu 12,5 TWh.

We wrześniu wyniosło 12,3 TWh i odnotowano nieznaczny spadek zapotrzebowania w porównaniu do ubiegłego miesiąca sierpnia o ok 3%.

Udział produkcji OZE pogodozależnych w zużyciu brutto wyniósł 30,6 % (3,8 TWh). Pomimo tego że we wrześniu 2024 wyprodukowano o 2,5%  więcej energii z PV niż we  wrześniu 2023, to po raz pierwszy został złamany oczywisty trend – udział energii z PV w relacji miesiąc (wrzesień) roku poprzedniego (2023) do miesiąca września roku następnego (2024) spadł o 2.4%. o oznacza że prawdopodobnie (brak pełnych danych sprzed 2019 roku) po raz pierwszy od dekady inne źródła w cyklu rocznym rosły szybciej niż fotowoltaika. 

Na taki efekt złożyła się trzy czynniki: nieco wolniejszy w 2024 roku przyrost mocy PV, narastające ograniczenia nierynkowe generacji PV (bilansowe) sięgające 2% oraz nierynkowe ograniczenia napięciowe (wyłączenie lokalne przez automatykę zabezpieczeniową), ale też  spektakularna aura w środkowej Europie. Niszczycielski niż genueński najpierw zakrył chmurami słońce i ograniczył fotowoltaikę, a dopiero potem wywołał katastrofalną  powódź w całej Europie Środkowej. 

Najlepiej wpływ niżu genueńskiego na fotowoltaikę we wrześniu obrazują dane niemieckiej służby meteo- rysunek.





Drastyczna różnica w sumach usłonecznienia wpłynęła na cała strukturę generacji, którą skwapliwie wykorzystała elastyczna energetyka gazowa jako źródło szczytowe, zresztą nie tylko w Polsce.





Niemcy i Europa

Porównując nasz miks energetyczny z sąsiednimi Niemcami zarejestrowano całkiem interesującą obserwacje dotyczącą energetyki węglowej. Okazało się, że w Niemczech we wrześniu wzrosła generacja z węgla o blisko 29%. To inne reakcja i inna strategia paliwowa niż w Polsce.

Dla porównania na poniższym rysunku zaprezentowano strukturę produkcji energii w Niemczech oraz w UE 25

Niemcy i UE definitywnie odchodzą od gazu i traktują resztkowy węgiel jako źródło szczytowe. 

W całej Unii również odnotowano wzrost udziałów produkcji z tych samych co w Niemczej  rodzajów energii pierwotnej, głownie energii wiatru, która skompensowała drastyczny spadek generacji słonecznej . 

Dla porównania na poniższym rysunku zaprezentowano strukturę produkcji energii w UE 25..

Macierz korelacji produkcji w sierpniu 2024 (godzinowa)

Wrześniowe zawirowania na rynku oddają współczynniki korelacji Persona.

Tabela wskazuje na fakt, że silnej konkurencji gazu z węglem kamiennym (działają w tym samym czasie) oraz substytucję węgla brunatnego przez OZE.





Ceny energii

Z punktu widzenia rozkładu poziomów cen energii na kontrakcie SPOT w Polsce ich zmienność była ponownie znaczna (porównując do miesiąca ubiegłego). Wartość maksymalna to astronomiczna kwota w wysokości blisko 2318,37 zł/MWh, natomiast najniższa wartość ujemna to -231 zł/MWh. 

Średnia cena na kontraktach spot w lipcu to blisko 406.54 zł/MWh. 

Było 21 godzin w miesiącu, w których ceny były wyższe od 1000 zł/MWh, natomiast z drugiej strony było 31 godzin w sierpniu, dla których wartość było poniżej 0 zł/MWh. 

Odnosząc tę obserwację do rynku ciepła w Polsce można zauważyć, że w lipcu było 650 godzin dla których średnia cena referencyjna sprzedaży ciepła wytwarzanego z jednostek węglowych (ok. 430 zł/MWh) do średniej ceny referencyjnej sprzedaży ciepła wytwarzanego z jednostek węglowych.





Średnie ceny energii na rynkach SPOT w Europie i w tym również i w Polsce zanotowały spadek w stosunku do poprzednich miesięcy.






Swój udział w spadku cen w Polsce i w UE miała energetyka wiatrowa, która skompensowała też niespodziewane spadki generacji energii z wody. Nadzwyczajny spadek  generacji PV we wrześniu w powiązaniu ze spadkiem cen energii powoduje że branżę  PV czeka dłuższa perspektywa oczekiwania na koniec przednówka przy mniejszych zapasach gotówki z sezonu letniego zgromadzonych  na okres jesienno-zimowy. 

Podsumowanie

W całej Europie naturalnym beneficjum przejścia z lata w okres jesienny oraz ekstraordynaryjnej aury spowodowanej niżem genueńskim stał się gaz i energetyka wiatrowa.   





Patrząc  na szerszy obrazek z Niemcami całą UE w tle warto zadać pytanie, czy Polska wychodząc z pułapki monokultury węglowej – w ramach bieżących korzyści wynikających z renty zapóźnienia – nie wpadnie w pułapkę gazową?  Czy tej jesieni i zimy nie będziemy żałować, że bezrefleksyjnie zablokowaliśmy  na całą dekadę rozwój lądowej energetyki wiatrowej. 




| Na CIRE polecamy również

Wrzesień 2024 | Miesięczne podsumowanie w produkcji energii elektrycznej w Polsce w obszarze źródeł gazowych