Gazociągi budowane techniką HDD a kwestia ustanowienia stref kontrolowanych

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie („Rozporządzenie”) obowiązuje już blisko trzy lata, jednak jego regulacje w zakresie stref kontrolowanych gazociągów, wciąż mogą budzić pewne wątpliwości w przypadku gazociągów budowanych na dużych głębokościach. Rozporządzenie nie wprowadza bowiem rozróżnienia na płytko położone gazociągi realizowane tradycyjną metodą budowy oraz na gazociągi lokalizowane na znacznych głębokościach np. za pomocą techniki kierunkowych wierceń poziomych HDD.

Strefy kontrolowane wyznaczone po obu stronach osi gazociągu mają w przypadku nowobudowanych instalacji szerokość nawet 12 metrów. W granicach stref kontrolowanych nie należy wznosić obiektów budowlanych, urządzać stałych składów i magazynów, nie mogą również rosnąć drzewa, a także nie należy podejmować jakichkolwiek działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu. Konieczność ustanawiania stref kontrolowanych wynika przede wszystkim z potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa instalacji i wyeliminowania czynników ryzyka takich jak np. prowadzenie wszelkich prac budowlanych wykonywanych w obszarze stref kontrolowanych gazociągu, czy też rozrastania się korzeni drzew w jego bezpośrednim sąsiedztwie, gdyż może to grozić uszkodzeniem gazociągu, a w konsekwencji stanowić poważne zagrożenie wybuchem gazu.

W przypadku gazociągów lądowych budowanych tradycyjnymi metodami (tj. poprzez wykonanie wykopu o niewielkiej głębokości sięgającej do około 1,5 metra, umieszczenie w nim gazociągu, a następnie zasypanie wykopu) ustanawianie stref kontrolowanych jest jak najbardziej uzasadnione, ponieważ mając na uwadze niewielką głębokość, na jakiej przebiega gazociąg, wszelkie prace, które byłby nad nim prowadzone lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie, mogłyby skutkować uszkodzeniem gazociągu.

Jednakże w przypadku gazociągów umieszczanych za pomocą techniki kierunkowych wierceń poziomych (ang. horizontal directional drilling – „HDD”) na dużych głębokościach, przykładowo 30 metrów p.p.t. lub głębiej, ustanawianie stref kontrolowanych może budzić wątpliwości ze względu na fakt, że wyżej wymienione zagrożenia charakterystyczne dla tradycyjnych gazociągów lądowych lokalizowanych na niewielkich głębokościach, zostają praktycznie wyeliminowane. Technika HDD jest nowoczesną technologią zaliczaną do grupy tzw. technologii bezwykopowych, którą stosuje się m.in. w celu budowy rurociągów podziemnych w miastach i pod dużymi naturalnymi przeszkodami takimi jak rzeki, zbiorniki wodne, a także góry i wzniesienia.

Istotne znaczenie ma również kwestia, że gazociąg wybudowany na dużej głębokości, w znacznej większości przypadków będzie znajdował się poza granicami własności gruntu, a zatem wszelka aktywność właściciela na nieruchomości wykonywana zgodnie z przeznaczeniem gruntu, nie powinna mieć wpływu na funkcjonowanie gazociągu. Należy zauważyć, że zgodnie z art. 143 k.c., własność gruntu rozciąga się na przestrzeń pod jego powierzchnią na głębokość wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia gruntu, co w konsekwencji oznacza, iż w przypadku znacznej większości nieruchomości gazociąg położony na głębokości 30 metrów p.p.t., będzie przebiegał już poza granicami takich nieruchomości. Można przyjąć, że w przypadku nieruchomości rolnych lub leśnych, głębokość, na jaką rozciąga się własność gruntu sięgać będzie co najwyżej głębokości ukorzenienia drzew lub roślin zasadzonych na danym terenie, natomiast w przypadku gruntów budowlanych własność nieruchomości sięgać będzie do głębokości posadowienia budowli (tj. ich fundamentów) i towarzyszących im urządzeń. Wydaje się więc, że tylko w wyjątkowych przypadkach głębokość na jaką rozciąga się własność gruntu będzie sięgać niżej – taka sytuacja mogłaby mieć miejsce np. w przypadku, gdyby miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego określał przeznaczenie gruntu w taki sposób, że dopuszczałby budowę infrastruktury podziemnej, jak parkingi podziemne lub innej infrastruktury lokalizowanej na dużej głębokości.

Niestety Rozporządzenie nie wprowadza rozróżnienia na płytko położone gazociągi realizowane tradycyjną metodą budowy oraz na gazociągi lokalizowane na znacznych głębokościach np. za pomocą techniki kierunkowych wierceń poziomych HDD. Wynika to głównie z faktu, że regulacje dotyczące stref kontrolowanych były wprowadzone w czasach, kiedy tego rodzaju techniki nie były powszechnie stosowaną metodą budowy gazociągów, a przepisy Rozporządzenia nie podążyły za postępem technicznym, który nastąpił w kolejnych latach. W konsekwencji, zgodnie z literalną wykładnią przepisów Rozporządzenia, strefy kontrolowane powinny być stosowane dla gazociągów bez względu na głębokość ich położenia. Jednak mając na względzie cel, dla którego wprowadzono do Rozporządzenia strefy kontrolowane, można mieć wątpliwości, czy powinny być one ustanawiane dla gazociągów budowanych na znacznych głębokościach na takich samych zasadach jak dla tradycyjnych gazociągów lądowych. Powyższe wątpliwości powinny być wzięte pod uwagę przy wydawaniu nowego rozporządzenia, aby wprowadzić stosowne wyłączenia w zakresie ustanawiania stref kontrolowanych dla gazociągów przebiegających na dużych głębokościach, dla których nie występuje ryzyko uszkodzenia instalacji ze względu na jej położenie.

W związku z brakiem stosownych wyłączeń w obowiązującym Rozporządzeniu, dotychczasową praktyką inwestorów w przypadku gazociągów lokalizowanych na dużych głębokościach, jest występowanie do właściwych organów budowlanych (przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę) o odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych w trybie art. 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, w zakresie nie ustanawiania stref kontrolowanych dla tego typu gazociągów.