Rola OSD w rozwoju elektromobilności

Rola OSD w świetle Ustawy o Elektromobilności

Po pierwsze, rozwój punktów ładowania pojazdów elektrycznych nie dokona się bez przyłączenia tych punktów do sieci przez OSD. Już w uzasadnieniu do projektu Ustawy o Elektromobilności Ministerstwo Energii podkreślało, że operatorzy są zobowiązani do współpracy na niedyskryminacyjnych zasadach z każdą osobą, która zakłada lub prowadzi publicznie dostępne punkty ładowania. Przepis ten stanowi transpozycję art. 4 ust. 11 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/94/UE z dnia 22 października 2014 roku w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych.

Po drugie, zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne ("Prawo Energetyczne") przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii jest obowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie w pierwszej kolejności instalacji odnawialnego źródła energii, jeżeli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania energii, a żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru. Ustawa o Elektromobilności dodaje do tej uprzywilejowanej grupy także infrastrukturę ładowania drogowego transportu publicznego, która również będzie korzystała z pierwszeństwa przyłączenia do sieci.

Przede wszystkim jednak rola OSD będzie najbardziej znacząca przy tworzeniu ogólnodostępnych stacji ładowania w gminach, w przypadku, gdy minimalne cele wyznaczone w Ustawie o Elektromobilności dotyczące punktów ładowania nie zostaną osiągnięte. Art. 60 ust. 1 Ustawy o Elektromobilności określa bowiem minimalną liczbę punktów ładowania, które mają zostać zainstalowane w ogólnodostępnych stacjach ładowania zlokalizowanych w gminach do 31 grudnia 2020 roku. W założeniu infrastruktura ta ma być rozwijana w pierwszej kolejności w oparciu o zasady rynkowe. Jeśli jednak z raportu, który sporządzi wójt, burmistrz, prezydent miasta na podstawie informacji zgromadzonych w Ewidencji Infrastruktury Paliw Alternatywnych oraz informacji uzyskanych od właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej, będzie wynikało, że minimalna liczba punktów ładowania wskazana w Ustawie o Elektromobilności nie została osiągnięta, ciężar rozwoju infrastruktury będzie spoczywał na OSD.

Ustawa o Elektromobilności wprowadza bowiem mechanizm nazywany przez autorów jej projektu "mechanizmem awaryjnym", zgodnie z którym w przypadku niewystarczającej liczby punktów ładowania wójt, burmistrz, prezydent miasta sporządzi plan budowy ogólnodostępnych stacji ładowania, który będzie określał liczbę i lokalizację planowanych stacji z liczbą planowanych do zainstalowania w nich punktów oraz proponowany harmonogram budowy tych stacji. Plan ten należy skonsultować z OSD, którzy uzgadniają projekt planu, biorąc przy tym pod uwagę moce przyłączeniowe istniejące oraz przewidywane w planie rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię. Po uzgodnieniu projektu planu przez ostatniego OSD, rada gminy przyjmuje plan w drodze uchwały.

Oprócz uzgadniania projektu planu budowy ogólnodostępnych stacji ładowania, OSD opracowują także program przyłączania do systemu dystrybucyjnego ogólnodostępnych stacji ładowania przewidzianych w projekcie planu. Program ten określa techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia ogólnodostępnych stacji ładowania wskazanych w projekcie planu oraz przewidywane terminy ich przyłączenia.

Przede wszystkim jednak, po uchwaleniu planu OSD będą zobowiązani wybudować ogólnodostępne stacje ładowania w lokalizacjach wskazanych w planie. Art. 64 Ustawy o Elektromobilności stanowi, że koszty budowy stacji, które OSD poniesie, zaliczane będą do kosztów uzasadnionych w rozumieniu art. 3 pkt 21 Prawa Energetycznego. Co istotne, Ustawa o Elektromobilności przewiduje, że OSD będą uprawnieni do budowy ogólnodostępnych stacji ładowania, ale już nie do operowania i zarządzania tymi stacjami. Autorzy projektu w ten sposób starali się zachować spójność z projektem rewizji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej procedowanym obecnie przed organami Unii Europejskiej w ramach Pakietu Zimowego.

Rola OSD w zakresie rozwoju elektromobilności w Pakiecie Zimowym

Pakiet Zimowy to projekt reformy rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej, który został opublikowany przez Komisję Europejską w dniu 30 listopada 2016 roku pod nazwą "Czysta energia dla wszystkich Europejczyków" (ang. Clean Energy for All Europeans). Jednym z wniosków legislacyjnych jest wniosek dot. rewizji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej ("Projekt Dyrektywy Rynkowej"). Jednym z ważniejszych obszarów adresowanych w Pakiecie Zimowym, jest właśnie elektromobilność.

Na wstępie jednak trzeba odnieść się do Europejskiej strategii na rzecz mobilności niskoemisyjnej, czyli Komunikatu Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z 20 lipca 2016 roku (COM(2016) 501 final) ("Strategia"), który w założeniu miał się przyczynić do redukcji emisji w sektorze transportu i wypełnienia zobowiązań podjętych przez Unię Europejską w Porozumieniu Paryskim do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 9 maja 1992 roku, przyjętym w Paryżu dnia 12 grudnia 2015 roku. W Strategii tej wskazano, że konieczna jest dekarbonizacja oraz zmniejszenie emisji w sektorze transportu, w szczególności na obszarach miejskich, a także podkreślono istotną rolę jaką może odegrać elektromobilność przy osiąganiu tych celów. Komisja szeroko omówiła konieczność budowy infrastruktury dla paliw alternatywnych, w tym energii elektrycznej, podkreślając rolę państw członkowskich w tym zadaniu.

Konsekwentnie, Komisja Europejska powołała się na swoją Strategię także w Projekcie Dyrektywy Rynkowej, zaznaczając, że wdrażanie elektromobilności stanowi ważny element transformacji energetyki. W świetle preambuły do Projektu Dyrektywy Rynkowej, zasady funkcjonowania rynku energii elektrycznej tam określone mają na celu przyczynić się do stworzenia korzystnych warunków dla wszystkich rodzajów pojazdów elektrycznych,. W szczególności powinny one gwarantować skuteczne utworzenie publicznie dostępnych i prywatnych punktów ładowania pojazdów elektrycznych oraz zapewnić skuteczne włączenie ładowania pojazdów w funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego.

Pakiet Zimowy przewiduje kluczową rolę operatorów systemów dystrybucyjnych w rozwoju elektromobilności. Zgodnie z przepisami Projektu Dyrektywy Rynkowej, OSD muszą zintegrować w systemie nowe zdolności wytwarzania energii elektrycznej, jak i nowe obciążenia, takie jak pojazdy elektryczne. Przepisem, który wprowadza szczegółową regulację dotyczącą integracji elektromobilności z siecią elektroenergetyczną jest art. 33 Projektu Dyrektywy Rynkowej. Zgodnie z nim, państwa członkowskie będą musiały zapewnić niezbędne ramy regulacyjne w celu ułatwienia przyłączenia publicznie dostępnych i prywatnych punktów ładowania do sieci dystrybucyjnych, a także by OSD współpracowali na niedyskryminacyjnych warunkach z wszelkimi przedsiębiorstwami posiadającymi na własność punkty ładowania pojazdów elektrycznych, tworzącymi bądź obsługującymi takie punkty lub nimi zarządzającymi, w tym w odniesieniu do przyłączenia do sieci.

Natomiast, co do zasady, OSD nie będą mogli posiadać, tworzyć, obsługiwać czy zarządzać punktami ładowania pojazdów elektrycznych. Wyjątkowo państwa członkowskie będą mogły zezwolić operatorom na powyższą działalność, jeśli spełnione zostaną następujące warunki:

brak zainteresowania ze strony innych podmiotów, po przeprowadzeniu otwartej i przejrzystej procedury przetargowej, posiadaniem, tworzeniem ani obsługą punktów ładowania pojazdów elektrycznych, ani też zarządzaniem takimi punktami,
zgoda organu regulacyjnego

Pakiet Zimowy przewiduje dalsze ograniczenia w stosunku do OSD w tym zakresie. Państwa członkowskie będą bowiem przeprowadzać, przynajmniej raz na pięć lat, konsultacje społeczne, aby na nowo ocenić potencjalne zainteresowanie uczestników rynku posiadaniem, tworzeniem bądź obsługą punktów ładowania pojazdów elektrycznych lub zarządzaniem nimi. Jeśli konsultacje społeczne wykażą, że osoby trzecie są w stanie posiadać, tworzyć bądź obsługiwać takie punkty lub nimi zarządzać, OSD będą zobligowani stopniowo się wycofać z prowadzenia działalności w tym zakresie.
Powyższa regulacja nie jest pozbawiona wad. Przepisy bowiem nie wskazują, czy OSD otrzymają jakąkolwiek rekompensatę za zakończenie tej działalności ani na jakich warunkach czy w jakim terminie miałoby to zakończenie działalności nastąpić. W trakcie prac nad regulacjami Pakietu Zimowego przed instytucjami Unii Europejskiej przepis ten ulegał jeszcze wielokrotnie modyfikacjom. Rada Unii Europejskiej przyjęła podejście ogólne (stanowisko negocjacyjne) w sprawie Projektu Dyrektywy Rynkowej w dniu 18 grudnia 2017 roku, w którym wskazała, że zakaz posiadania, tworzenia, obsługi czy zarządzania punktami ładowania pojazdów elektrycznych nie dotyczy tych sytuacji, w których OSD posiada prywatny punkt ładowania używany wyłącznie na potrzeby własne. Rada wskazała także, że OSD, wycofując się z działalności w zakresie elektromobilności, będzie mógł otrzymać zwrot wartości rezydualnej swojej inwestycji.

To, jakie brzmienie w aktach unijnym otrzymają przepisy dotyczące działalności OSD na polu elektromobilności, rozstrzygnie się prawdopodobnie w pod koniec 2018 roku, kiedy to ma się zakończyć proces legislacyjny.

Podsumowanie

Polski ustawodawca, tworząc Ustawę o Elektromobilności, miał na uwadze odpowiednie przepisy w tym przedmiocie zawarte w projekcie Pakietu Zimowego. Przepisy zarówno Pakietu Zimowego jak i Ustawy o Elektromobilności akcentują rolę OSD w rozwoju tej działalności. I choć jest to rola, którą w znacznej mierze OSD przyjmie dopiero, jeśli rynek nie rozwinie odpowiednio elektromobilności bez takiej interwencji, to jest ona kluczowa z punktu widzenia realizacji celów, jakie stawiają powyższe przepisy.