Projekt nowej ustawy o OZE - świąteczny prezent od Ministerstwa Gospodarki

Zakres przedmiotowy projektu nowej ustawy

Założeniem projektu ustawy jest kompleksowa regulacja, w odrębnym od nowego Prawa energetycznego akcie prawnym, większości kwestii istotnych dla energetyki odnawialnej. Część zapisów to zapisy nowe, część zaś to zapisy przeniesione, ewentualnie z modyfikacjami, z obowiązującej obecnie ustawy – Prawo energetyczne, w której regulacje dotyczące OZE miały charakter rozproszony. Projekt reguluje przede wszystkim: zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii z OZE, zasady i warunki przyłączania do sieci instalacji OZE, oraz mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie energii z OZE. Ponadto, w projekcie znalazły się regulacje dotyczące: krajowego planu działania oraz monitorowania rynku energii z OZE, instalatorów tzw. mikroinstalacji, oraz współpracy międzynarodowej w zakresie OZE.

W słowniczku projektu ustawy na szczególną uwagę zasługują m.in. następujące definicje:

odnawialne źródło energii - energia wiatru, energia promieniowania słonecznego, energia aerotermalna, energia geotermalna, energia hydrotermalna, hydroenergia, energia pozyskiwana z biomasy, energia pozyskiwana z gazu pochodzącego ze składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków i źródeł biologicznych (biogaz), energia pozyskiwana z biogazu rolniczego oraz energia pozyskiwana z biopłynów;

instalacja odnawialnego źródła energii – urządzenie techniczne służące do wytwarzania energii z odnawialnego źródła energii, w tym także urządzenie techniczne, które pobiera i przetwarza tymczasowo zmagazynowaną energię pochodzącą z tego źródła.

mikroinstalacja – instalacja odnawialnego źródła energii o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kW lub zainstalowanej mocy cieplnej lub chłodniczej do 70 kW, lub służącej do wytwarzania biogazu rolniczego, lub wytwarzania energii elektrycznej z biogazu rolniczego o zainstalowanej mocy elektrycznej nie większej niż 100 kW, lub zainstalowanej mocy cieplnej lub chłodniczej nie większej niż 130 kW.

Wśród nowości zwracają uwagę definicje energii aerotermalnej, energii geotermalnej i energii hydrotermalnej. Autorzy projektu nie zdecydowali się natomiast, co może trochę dziwić, na sformułowanie ogólnej definicji systemu wsparcia.

Działalność gospodarcza w zakresie OZE

Działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania energii z OZE wymagać będzie uzyskania koncesji na zasadach określonych w nowym Prawie energetycznym, z wyjątkiem: wytwarzania biogazu rolniczego i energii elektrycznej z biogazu rolniczego, oraz wytwarzania energii elektrycznej (lub energii przeliczonej na ilość ekwiwalentną) w mikroinstalacji.

Działalność biogazownicza będzie działalnością regulowaną w rozumieniu o przepisów o swobodzie działalności gospodarczej i wymagać będzie wpisu do odpowiedniego rejestru, jawnego, prowadzonego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego. Podobnie – wytwarzanie energii w mikroinstalacji w celu jej wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej, tyle tylko, że rejestr prowadzi w tym przypadku Prezes URE. Nie będzie wymagać ani koncesji ani wpisu do rejestru wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji w celu jej zużycia na potrzeby własne.

Przyłączanie do sieci instalacji OZE

Znajdujemy tu odesłanie do nowego Prawa energetycznego i nowego Prawa gazowego, przy czym w uzasadnieniu stwierdzono, że nie przewiduje się zmian w zakresie przyłączenia jednostek OZE do sieci. Wyjątek stanowią mikroinstalacje, którym poświęcono w projekcie osobne regulacje.

Przyłączenie mikroinstalacji także odbywać się ma na podstawie umowy o przyłączenie i po spełnieniu warunków przyłączenia, przy założeniu istnienia warunków technicznych i ekonomicznych i z poszanowaniem zasady równoprawnego traktowania. Przewidziano jednak uproszczone wymogi dla wniosku o określenie warunków przyłączenia oraz zobowiązano przedsiębiorstwo przyłączające do zapewnienia w niektórych przypadkach sporządzenia ekspertyzy wpływu mikroinstalacji na system elektroenergetyczny.

Za przyłączenie mikroinstalacji do sieci elektroenergetycznej nie pobiera się opłat, a nakłady inwestycyjne ponoszone w związku z przyłączeniem uwzględnia się, w uzgodnieniu z Prezesem URE, w kosztach przedsiębiorstwa wytwarzającego energię w mikroinstalacji.

Mechanizmy i instrumenty wsparcia wytwarzania energii z OZE

Wprowadzono obowiązek zakupu oferowanej energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji, obciążający przedsiębiorstwo energetyczne wytwarzające energię elektryczną lub zajmujące się jej obrotem i sprzedającym energię odbiorcy końcowemu. Ilość energii objętej obowiązkowym zakupem ustala się na podstawie wskazań układu pomiarowo-rozliczeniowego, instalowanego na własny koszt przez OSD. Cena zakupu (z pewnymi modyfikacjami dotyczącymi niektórych mikroinstalacji) nie może być niższa niż 70% średniej ceny sprzedaży na rynku konkurencyjnym w poprzednim roku kalendarzowym, ustalanej zgodnie z nowym Prawem energetycznym.

Nie uregulowano natomiast wprost obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w innych niż mikroinstalacje instalacjach OZE. Wprawdzie zgodnie z projektem nowego Prawa energetycznego, OSP i OSD zobowiązani będą do m.in. do odbioru energii elektrycznej wytworzonej w OZE, brak jest jednak jednoznacznie określonego obowiązku zakupu takiej energii, oraz wskazania ceny, po jakiej zakup taki miałby być realizowany. W uzasadnieniach projektów brak informacji wskazującej na zamiar rezygnacji z tego obowiązku (mało tego, mówi się o jego utrzymaniu). Przyjąć zatem chyba na dziś należy, iż odpowiednie regulacje w tym zakresie znajdą się jednak w projektach na dalszym etapie, a cena w ramach obowiązkowego zakupu ustalana będzie na dotychczasowych zasadach. Kwestia ta z pewnością wymaga jednak uwagi i wyjaśnienia.

Utrzymano drugi podstawowy element systemu wsparcia w postaci świadectw pochodzenia energii, tzw. „certyfikatów”. Będą one wydawane przez Prezesa URE oddzielnie dla: energii elektrycznej, ciepła lub chłodu wytwarzanego w wysokosprawnej kogeneracji (jeżeli paliwem zużywanym do wytworzenia jest biomasa, biogaz lub biopłyny), oraz dla biogazu rolniczego lub energii wytworzonej z takiego biogazu. Ilość wytworzonej energii, ciepła, chłodu lub biogazu rolniczego ustalać się będzie na podstawie układów pomiarowo-rozliczeniowych, które zapewniać będą wytwórcy. Prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia są zbywalne i stanowią towar giełdowy.

Jak dotychczas, istotą funkcjonowania systemu certyfikatów będzie nałożony na określone podmioty obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE określonej liczby świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej w RP lub w wyłącznej strefie ekonomicznej, lub uiszczenia opłaty zastępczej. Obowiązek dotyczy przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedających energię odbiorcom końcowym, oraz – na zasadach bardziej szczegółowo określonych w projekcie – towarowych domów maklerskich i domów maklerskich, a także niektórych odbiorców końcowych. Szczegółowy zakres obowiązku pozostawiono do uregulowania w przepisach wykonawczych.

Opłatę zastępczą oblicza się przyjmując za punkt wyjścia jednostkową opłatę wynoszącą 470 zł i pomniejszając ją o średnią cenę sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym (ustalaną zgodnie z nowym Prawem energetycznym). Autorzy uzasadnienia projektu ustawy o OZE wskazują, iż modyfikacja sposobu obliczania opłaty zastępczej nie będzie miała żadnych skutków w najbliższym okresie, jednak zablokować ma możliwość niekontrolowanego jej wzrostu w przypadku gwałtownego wzrostu cen na rynku konkurencyjnym, bowiem zakłada się, iż opłata będzie maleć w przypadku wzrostu ceny energii.

Świadectwa pochodzenia określać będą m.in. tzw. współczynnik korekcyjny, którego wartość określą przepisy wykonawcze. Te właśnie współczynniki decydować będą o faktycznym zróżnicowaniu zakresu wsparcia dla poszczególnych odnawialnych źródeł energii, ponieważ dla celów związanych z ustalaniem wypełnienia obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia brana będzie pod uwagę nie ilość rzeczywiście wytworzona w danym OZE, ale ilość ta skorygowana odpowiednim współczynnikiem. I to jest chyba jedna z dwóch najważniejszych zmian proponowanych w systemie wsparcia.

Współczynniki korekcyjne określać będzie okresowo Minister Gospodarki, z uwzględnieniem postępu technologicznego, kosztów wytwarzania energii w poszczególnych OZE, polityki energetycznej państwa i tzw. krajowego planu działania. Będą one zróżnicowane w zależności od rodzaju i mocy zainstalowanej poszczególnych źródeł, zgodnie z podziałem zawartym w projekcie, przy czym dla mikroinstalacji przewidziano preferencję w postaci powiększania odpowiedniego współczynnika o 0,5 punktu.

Świadectwo pochodzenia, wraz z określonym współczynnikiem korekcyjnym, przysługuje:
- dla nowej instalacji OZE – przez okres kolejnych 15 lat od dnia jej oddania do użytku,
- dla instalacji OZE oddanej do użytku przed dniem wejścia w życie nowej ustawy – przez okres kolejnych 15 lat, liczony od dnia wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej, za którą przysługiwało świadectwo pochodzenia.

Przewidziano zatem okres stabilności poziomu wsparcia dla poszczególnych instalacji OZE, co – jak się zdaje – jest drugą najważniejszą zmianą proponowaną w systemie wsparcia.

Świadectwa pochodzenia nie będą przysługiwać w przypadku instalacji OZE oddanych do użytku przed 1997 r., z wyjątkiem takich instalacji, które poddane zostaną po dniu wejścia w życie ustawy modernizacji na zasadach określonych w projekcie ustawy.

W rozdziale dotyczącym wsparcia wytwarzania energii z OZE przewidziano także tzw. gwarancje pochodzenia (przekazywane niezależnie od praw majątkowych z certyfikatów), będące dowodem dla odbiorcy końcowego, że dana ilość energii została wytworzona w OZE. Z gwarancji nie wynikają ani prawa majątkowe ani prawo do korzystania instrumentów wsparcia.

Pozostałe regulacje

Na Ministra właściwego do spraw gospodarki nałożono obowiązek opracowania krajowego planu działania w zakresie OZE, określającego m. in. krajowy cel w zakresie udziału energii i paliw wytworzonych z OZE, zużywanych w energetyce i transporcie, wraz dwu-letnimi celami pośrednimi, oraz działania niezbędne dla ich realizacji. Plan ma być przyjmowany przez Radę Ministrów i przekazywany Komisji Europejskiej. Realizacja celów ma być monitorowana przez Ministra, a w razie obniżenia realizacji celów pośrednich, plan podlega obowiązkowej aktualizacji.

W projekcie uregulowano warunki i tryb nabywania uprawnień instalatora mikroinstalacji. Funkcję taką pełnić będzie mogła jedynie osoba posiadająca odpowiedni certyfikat, uzyskany po złożeniu egzaminu przed komisją egzaminacyjną działającą przy Prezesie Urzędu Dozoru Technicznego. Szczegóły – w samym projekcie i przyszłych przepisach wykonawczych.

Projekt zawiera wreszcie uregulowania dotyczące współpracy międzynarodowej w zakresie OZE. Są to przede wszystkim przepisy dotyczące tzw. transferu statystycznego – czyli przekazania w danym roku kalendarzowym określonej ilości energii i paliw z OZE – na podstawie umowy między RP a innym państwem członkowskim UE. Transfer statystyczny ma wpływ na obliczanie celów w krajowym planie OZE, a w jego ramach przedsiębiorcy OZE mogą – do końca 2016 r. – przystąpić do realizacji tzw. „wspólnego projektu energetycznego” z podmiotem z innego państwa członkowskiego UE.

W projekcie są także kary pieniężne z tytułu naruszenia ustawy, a także przepisy zmieniające inne ustawy oraz przepisy przejściowe i końcowe. Warto zwrócić uwagę, że tu właśnie znalazła się propozycja preferencji podatkowych dla nabywców mikroinstalacji oraz propozycje zmian ustawy – Prawo budowlane w zakresie dotyczącym promowania energii z OZE.

Udostępnienie projektu pakietu regulacji energetycznych, w tym ustawy o OZE, to bez wątpienia dobra wiadomość i pod tym tylko kątem, gwiazdkowy prezent Ministerstwa Gospodarki powinien zainteresowanych ucieszyć. Ocena szczegółowych rozwiązań ustawy o OZE to rzecz jasna kwestia dużo bardziej skomplikowana i wymagająca czasu. Przy samym tylko odpakowaniu gwiazdkowego prezentu dla OZE uwagę zwraca przede wszystkim: utrzymanie w zasadniczym kształcie dotychczasowego systemu wsparcia, choć z istotnymi zmianami w postaci różnicującego jego poziom współczynnika korekcyjnego oraz określenia 15-letniego okresu stabilności wsparcia dla danej inwestycji, a także relatywnie obszerna regulacja dotycząca mikroinstalacji. Niepokój budzić mogą niewystarczające zapisy dotyczące obowiązkowego zakupu energii z OZE oraz brak kompleksowej, odrębnej regulacji przyłączania źródeł OZE do sieci. Pamiętajmy jednak, iż w każdej regulacji prawnej istotne są szczegóły, a udostępniony kilka dni temu pakiet to jedynie projekt, który zapewne podlegać będzie jeszcze licznym zmianom.