Przyszła pora na ograniczenia emisji zanieczyszczeń ze średnich obiektów energetycznego spalania – czyli projekt Dyrektywy MCP

Jest on efektem polityki ochrony atmosfery realizowanej przez Unię Europejską i stanowi element tzw. pakietu powietrznego, na który oprócz Dyrektywy MPC składają się trzy dokumenty: (i) nowy program "Czyste Powietrze dla Europy"²⁾, (ii) projekt dyrektywy w sprawie redukcji krajowych emisji niektórych rodzajów zanieczyszczenia atmosferycznego oraz zmiany dyrektywy 2003/35/WE³⁾ oraz (iii) Decyzja Rady w sprawie przyjęcia zmiany Protokołu z 1999 roku do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości w zakresie przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej⁴⁾.

Kluczowym zakresem regulacji Projektu Dyrektywy MPC jest określenie norm emisji trzech rodzajów zanieczyszczeń powietrza – dwutlenku siarki (SO₂), tlenków azotu (NO_x) i cząstek stałych (pyłów) – dla średniej wielkości obiektów energetycznego spalania, czyli takich, których nominalna moc cieplna jest równa lub większa niż 1 MW i mniejsza niż 50 MW. Projekt Dyrektywy MPC stanowi zatem uzupełnienie, obowiązujących już do kilkunastu lat w prawie unijnym, przepisów regulujących kwestię emisji z dużych obiektów energetycznego spalania (tj. od 50 MW mocy cieplnej).

Dopuszczalne wielkości emisji określone w Projekcie Dyrektywy MCP zostały zróżnicowane przede wszystkim na standardy dla istniejących oraz nowych średnich obiektów energetycznego spalania. Zgodnie z Projektem Dyrektywy MCP, aby uznać obiekt energetycznego spalania za istniejący, powinien on zostać oddany do eksploatacji przed dniem, w którym upływa 1 rok od przewidzianej w Projekcie Dyrektywy MCP daty obowiązku transpozycji dyrektywy. Odpowiednio, za nowy obiekt energetycznego spalania będzie uznawany obiekt inny niż istniejący. Wskazana powyżej data graniczna zależeć będzie od daty wejścia w życie dyrektywy, bowiem należy zauważyć, że zgodnie z Projektem Dyrektywy MCP, państwa członkowskie powinny dokonać transpozycji najpóźniej 1,5 roku po wejściu w życie dyrektywy.

Dopuszczalne wielkości emisji określone w Projekcie Dyrektywy MCP dla istniejących obiektów energetycznego spalania kształtują się następująco:

	Dopuszczalne wielkości emisji dla istniejących średnich obiektów energetycznego spalania (innych niż silniki i turbiny gazowe) wg Projektu Dyrektywy MCP (mg/Nm³)
	Biomasa stała	Inne paliwa stałe	Paliwa ciekłe inne niż ciężki olej opałowy	Ciężki olej opałowy	Gaz ziemny	Paliwa gazowe inne niż gaz ziemny
SO₂	200	400	170	350	-	35
NO_X	650	650	200	650	200	250
Cząstki stałe (pyły)	30 (45 mg/Nm³ dla obiektów o mocy cieplnej do 5 MW )	30	30	30	-	-

Analizowana regulacja przewiduje możliwość stopniowego wdrażania dopuszczalnych wielkości emisji w odniesieniu do istniejących instalacji. Średnie obiekty energetycznego spalania o nominalnej mocy cieplnej powyżej 5 MW musiałyby spełniać nowe wymogi emisyjne począwszy od 1 stycznia 2025 roku, zaś obiekty o mocy do 5 MW od 1 stycznia 2030 roku.

Warto zwrócić uwagę, że Projekt Dyrektywy MCP zakłada możliwość zwolnienia przez państwa członkowskie z obowiązku przestrzegania dopuszczalnych wskazanych powyżej dopuszczalnych wielkości emisji tych średniej wielkości obiektów energetycznego spalania, których czas funkcjonowania wynosi nie więcej niż 500 godzin rocznie. Niemniej jednak, nawet w przypadku zwolnienia wskazanych powyżej instalacji, według Projektu Dyrektywy MCP będzie istniał obowiązek dochowania standardów emisji dla pyłów wynoszącej 200 mg/NM³.

Dopuszczalne wielkości emisji określone w Projekcie Decyzji MCP dla nowych średnich obiektów energetycznego spalania przedstawiają się zaś następująco:

	Dopuszczalne wielkości emisji dla nowych średnich obiektów energetycznego spalania (innych niż silniki i turbiny gazowe) wg Projektu Dyrektywy MCP (mg/Nm³)
	Biomasa stała	Inne paliwa stałe	Paliwa ciekłe inne niż ciężki olej opałowy	Ciężki olej opałowy	Gaz ziemny	Paliwa gazowe inne niż gaz ziemny
SO₂	200	400	170	350	-	35
NO_X	300	300	200	300	100	200
Cząstki stałe (pyły)	20 (25 mg/Nm³ dla obiektów o mocy cieplnej do 5 MW )	20	20	20	-	-

Polska, pomimo braku stosownych regulacji unijnych, objęła swoim ustawodawstwem również kwestię źródeł mniejszych niż 50 MW. Podstawowym aktem zawierającym uregulowania w tym zakresie jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska⁵⁾, która zawiera przepisy dotyczące ochrony powietrza. Na podstawie delegacji we wskazanej ustawie wydano szereg aktów wykonawczych, w tym rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 roku w sprawie standardów emisyjnych z instalacji⁶⁾ ("Rozporządzenie w sprawie standardów emisyjnych"). Wspomniane Rozporządzenie w sprawie standardów emisyjnych określa standardy emisyjne ze spalania różnych rodzajów paliw również dla źródeł poniżej 50 MW nominalnej mocy cieplnej.

Pomimo, że krajowy ustawodawca niejako wyszedł przed szereg regulując kwestię emisji ze średnich źródeł, warto jednak zwrócić uwagę, że dopuszczalne wielkości emisji określone w Projekcie Dyrektywy MCP są zdecydowanie ostrzejsze od przyjętych przez polskiego prawodawcę. Uproszczone porównanie standardów z Rozporządzenia w sprawie standardów emisyjnych oraz Projektu Dyrektywy MCP dla kluczowego paliwa, jakim jest węgiel kamienny można znaleźć poniżej:

	Standardy emisyjne/Dopuszczalne wielkości emisji ze spalania węgla kamiennego (mg/m³) w Rozporządzeniu w sprawie standardów emisyjnych oraz w Projekcie Dyrektywy MCP
	Rozporządzenie w sprawie standardów emisyjnych		Projekt Dyrektywy MCP
	obiekty o mocy:		obiekty o mocy 1-50 MW
	< 5 MW	5 – 50 MW	istniejących	nowych
SO₂	1500	1300 (dla źródeł istniejących oddanych do użytkowania przed dniem 29 marca 1990 r. – 1500 mg/m³ )	400	400
NO_X	400 (standardy emisyjne różnią się w zależności od dat uzyskania pozwoleń bądź dat oddania do użytkowania określonych w rozporządzeniu )	400 (standardy emisyjne różnią się w zależności od dat uzyskania pozwoleń bądź dat oddania do użytkowania określonych w rozporządzeniu)	650	300
Pyły	200 (wielkość dopuszczalnej emisji od 1 stycznia 2016 r. )	100 (wielkość dopuszczalnej emisji od 1 stycznia 2016 r. )	30	20

Z powyższego porównania wynika, że dopuszczalne wielkości emisji określone w Projekcie Dyrektywy MCP w większości przypadków są zdecydowanie surowsze niż obecnie obowiązujące. Na marginesie warto dodać, że projekt zmiany Rozporządzenia w sprawie standardów emisyjnych⁷⁾ zasadniczo nie zaostrza standardów dla średnich obiektów energetycznego spalania.

Jednakże wskazane powyżej dopuszczalne wielkości emisji dla średnich obiektów energetycznego spalania nie są jedyną kwestią problematyczną, która wyłania się z Projektu Dyrektywy MCP. Należy bowiem zwrócić uwagę, że Projekt Dyrektywy MCP stanowi, że w odniesieniu do poszczególnych średnich obiektów energetycznego spalania znajdujących się w strefach, które nie zachowują zgodności z unijnymi dopuszczalnymi wartościami jakości powietrza określonymi w tzw. dyrektywie CAFE⁸⁾ , państwa członkowskie stosują dopuszczalne wielkości emisji na podstawie wartości odniesienia określonych w załączniku do Projektu Dyrektywy MCP lub na podstawie bardziej rygorystycznych wartości przez siebie ustalonych. Poniżej zostały przywołane wspomniane wartości odniesienia:

	Wartości odniesienia dopuszczalnych wielkości emisji dla średnich obiektów energetycznego spalania (innych niż silniki i turbiny gazowe ) wg Projekcie Dyrektywy MCP (mg/Nm³)
	Nominalna moc cieplna (MW)	Biomasa stała	Inne paliwa stałe	Paliwa ciekłe	Gaz ziemny	Paliwa gazowe inne niż gaz ziemny
NO_X	1–5	200	100	120	70	120
NO_X	> 5–50	145	100	120	70	120
Cząstki stałe	1–5	10	10	10	-	-
Cząstki stałe	> 5–50	5	5	5	-	-

Z uwagi na powyższy przepis Projektu Dyrektywy MCP, na obszarach, w których jakość powietrza nie spełnia norm, średnie obiekty energetycznego spalania będą musiały spełnić jeszcze ostrzejsze standardy emisji. Projekt Dyrektywy MCP przewiduje również pewne kategorie odstępstw od zaostrzonych standardów m.in. zasadniczo w sytuacji, w której zastosowanie powyższych dopuszczalnych wielkości emisji pociągałoby za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty.

Trudno w tym momencie oszacować precyzyjnie skutki wprowadzenia proponowanych rozwiązań. Z całą pewnością surowsze standardy będą dotyczyć wielu obiektów użyteczności publicznej, które posiadają swoje własne kotłownie (takich jak szkoły, szpitale czy osiedlowe ciepłownie). Ze wstępnych szacunków, które zostały przeprowadzone przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, wynika, że liczba średnich obiektów energetycznego spalania w Polsce wynosi około 3600. Z uwagi jednak na ankietowy system prowadzenia szacunków, prawdopodobnie liczba tych źródeł jest znacznie większa⁹⁾. Należy przy tym zauważyć, że wskazane powyżej okresy przejściowe dla istniejących obiektów (początek 2025 bądź 2030 roku) pomogą w pewnym stopniu rozłożyć w czasie niezbędne koszty dostosowania instalacji do nowych regulacji¹⁰⁾.

Komisja przyjęła wniosek w sprawie Projektu Dyrektywy MCP 18 grudnia 2013 roku i następnego dnia przekazała go Radzie oraz Parlamentowi Europejskiemu.

Również Polska planuje zaangażować się w prace nad projektem. Były Minister Środowiska Marcin Korolec podczas posiedzenia Komisji do Spraw Unii Europejskiej wskazał, że Polska będzie zabiegać o (i) zróżnicowanie pułapów w ramach grup średnich obiektów energetycznego spalania (podobnie jak jest to obecnie uregulowane w Polsce), (ii) wprowadzenie odstępstw czasowych od niektórych wymagań oraz o (iii) przesunięcie w czasie obowiązku stosowania dyrektywy¹¹⁾.

Proponowana dyrektywa ma wejść w życie dwudziestego dnia po opublikowaniu jej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Niemniej jednak, mało prawdopodobne jest wejście w życie przedmiotowej dyrektywy przed 2015 rokiem.

Przypisy:¹⁾ http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0919%2801%29:FIN:PL:PDFZałączniki: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0919%2851%29:FIN:PL:PDF²⁾ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Program „Czyste powietrze dla Europy”http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0918:FIN:PL:PDF³⁾ http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0920%2801%29:FIN:PL:PDF⁴⁾ http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0917%2801%29:FIN:PL:PDF⁵⁾ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.)⁶⁾ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 2011 r., Nr 95, poz. 558)⁷⁾ Projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów z dnia 13 grudnia 2013 r..http://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/38344/38380/38381/dokument97511.pdf s.80 i następne⁸⁾ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza dla Europy (Dz. U. UE L z 2008 r., Nr 152, s. 1)⁹⁾ Zapis obrad Komisji do Spraw Unii Europejskiej http://orka.sejm.gov.pl/zapisy7.nsf/wgskrnr/SUE-224¹⁰⁾ Por. opinia na temat wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich obiektów energetycznego spalania (COM(2013) 919 final) http://orka.sejm.gov.pl/SUE7.nsf/0/C1257B16005F5E22C1257C67004B3516/$file/49.14.doc¹¹⁾ Zapis obrad (...), op. cit.