Informacje ogólne

Dyrektywa 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko („Dyrektywa”), przyznała Państwom Członkowskim wyjątkowe upoważnienie do zwolnienia konkretnych przedsięwzięć z obowiązku stosowania przepisów Dyrektywy, jeżeli ich stosowanie miałoby niekorzystny wpływ na cele przedsięwzięcia. Warunkiem jest jednak, aby mimo zwolnienia danego przedsięwzięcia z reżimu Dyrektywy, jej cele zostały spełnione. Nad prawidłowością stosowania mechanizmu zwolnienia czuwa Komisja Europejska, która musi zostać notyfikowana z wyprzedzeniem o każdym przypadku zastosowania zwolnienia, a informacje o zwolnieniu przekazywane są innym Państwom Członkowskim.

Przed zastosowaniem zwolnienia, Państwo Członkowskie powinno między innymi rozważyć, czy dla przedsięwzięcia właściwa byłaby inna forma oceny środowiskowej niż ta, która wynika z Dyrektywy. Ponadto, Dyrektywa zakłada konieczność zapewnienia udziału społeczeństwa w procesie oceny, która polegać ma na pełnej transparentności w obszarze udostępniania informacji o zwolnieniu i jego przyczynach.

Projekt nowych przepisów krajowych zakłada stworzenie podstaw do zwolnienia niektórych przedsięwzięć, nazywanych inwestycjami strategicznymi, z obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (w tym również przeprowadzenia „typowej” oceny oddziaływania na środowisko). Nowe krajowe przepisy mają zostać wprowadzone do ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko („Ustawa OOŚ”). 


Inwestycje strategiczne – definicja 

Nowe przepisy określają zbiór typów przedsięwzięć, które definiowane są jako inwestycje strategiczne. Należą do nich między innymi: drogi publiczne, linie kolejowe, inwestycje w zakresie terminalu, inwestycje w zakresie budowy obiektów energetyki jądrowej, strategiczne inwestycje w zakresie sieci przesyłowych, strategiczne inwestycje w sektorze naftowym, inwestycje w zakresie lotnisk użytku publicznego, inwestycje w zakresie elektrowni szczytowo-pompowych, inwestycje w zakresie infrastruktury portowej przeznaczonej do obsługi budowy i eksploatacji morskich farm wiatrowych oraz inwestycje w zakresie zespołów urządzeń służących do wyprowadzenia mocy z morskich farm wiatrowych.


Rozporządzenie – upoważnienie udzielane przez Radę Ministrów

Aby inwestycja strategiczna mogła skorzystać ze specjalnej formuły oceny środowiskowej (i tym samym zostać zwolniona z obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach) niezbędne będzie wydanie przez Radę Ministrów dedykowanego danej inwestycji rozporządzenia. Przed jego wydaniem Rada Ministrów będzie zobowiązana do zbadania szeregu przesłanek. Po pierwsze, zachodzić muszą indywidualne okoliczności, uzasadniające podjęcie natychmiastowych działań w celu realizacji inwestycji strategicznej z pominięciem wymogów wynikających z Ustawy OOŚ. Ponadto, łącznie spełnione muszą zostać następujące warunki: (1) brak możliwości znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, (2) brak negatywnego wpływu na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych, określonych w prawie wodnym, (3) brak rozwiązań alternatywnych dla inwestycji – w przypadku inwestycji strategicznej mogącej potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Autorzy projektu nowych przepisów zakładają, że przesłanki uzasadniające poddanie inwestycji strategicznej specjalnej formule oceny środowiskowej zostaną szczegółowo omówione przez Radę Ministrów w uzasadnieniu projektu rozporządzenia. 


Specjalna formuła oceny środowiskowej

Po wydaniu przez Radę Ministrów rozporządzenia, podmiot planujący realizację inwestycji strategicznej występować będzie do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska („GDOŚ”) z wnioskiem o określenie zakresu oceny środowiskowej. Wniosek powinien zawierać podstawowe dane o inwestycji, takie jak jej charakterystyka, harmonogram i lokalizacja oraz przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko. GDOŚ, po ewentualnej konsultacji z innymi organami, w terminie 14 dni wydać powinien niezaskarżalne postanowienie, w którym określi zakres oceny środowiskowej, stanowiący podstawę do opracowania przez inwestora dokumentacji opisującej między innymi możliwe do zastosowania na danym etapie realizacji inwestycji działania przewidujące unikanie, zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą i monitorowanie negatywnych oddziaływań na środowisko. 

Dokumentacja inwestora stanowić będzie następnie obligatoryjny załącznik do wniosku o wydanie decyzji inwestycyjnych, np. pozwolenia na budowę. Nowym komponentem postępowania o wydanie takiej decyzji będzie obligatoryjny udział GDOŚ, który analizując dokumentację inwestora i wniosek o wydanie decyzji inwestycyjnej, wypowiadać będzie się w przedmiocie uzgodnienia warunków realizacji inwestycji strategicznej. Przed wydaniem postanowienia uzgadniającego, GDOŚ będzie uprawniony do konsultacji z innymi organami, a samo postanowienie nie będzie podlegać zaskarżeniu.

Przed wydaniem decyzji inwestycyjnej, dokumenty z postępowania będą udostępniane właściwym ministrom, przekazywane do publicznej wiadomości oraz przesyłane do Komisji Europejskiej (w formie notyfikacji).


Kontrola procesu inwestycyjnego

Jak zaznaczono powyżej, postanowienia GDOŚ związane z oceną środowiskową inwestycji strategicznej nie będą podlegać zaskarżeniu. Jednakże, pełnej kontroli legalności podlegać będzie decyzja inwestycyjna wydana dla inwestycji strategicznej, uwzględniająca uzgodnienie warunków realizacji poczynione przez GDOŚ. Korzystając ze swoich ustawowych kompetencji, organizacje ekologiczne będą mogły wnosić zarówno odwołania, jak i następnie skargi do sądów administracyjnych na decyzje inwestycyjne, niezależnie od tego, czy uczestniczyły w postępowaniu administracyjnym o wydanie samej decyzji. 


Inne zmiany dotyczące decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach

Przy okazji zmian dotyczących inwestycji strategicznych, rząd zaproponował pewne uproszczenia proceduralne i doprecyzowanie przepisów związanych z wydawaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zmiany te dotyczą między innymi postępowania transgranicznego, realizacji przedsięwzięć na obszarach objętych formami ochrony przyrody czy ograniczenia wymogów formalnych (jak np. liczby dokumentów składanych w toku postępowania). Na szczególną uwagę zasługuje podjęcie przez rząd próby rozstrzygnięcia wątpliwości związanych z opisem wariantów przedsięwzięcia w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. W dotychczasowej praktyce pojawiały się rozbieżności interpretacyjne odnośnie liczby rozwiązań alternatywnych oraz sposobu ich różnicowania, które mogły prowadzić do skrajnego stanowiska, iż racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska z mocy prawa nie może być jednocześnie wariantem wybranym do realizacji lub racjonalnym wariantem alternatywnym. Nowe przepisy utrzymują obowiązek wariantowego przedstawienia przedsięwzięcia w raporcie, ale jednocześnie literalnie przewidują, że racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska może być tożsamy z wariantem wybranym do realizacji albo racjonalnym wariantem alternatywnym.


Podsumowanie – kluczowe punkty

• Nowe przepisy dają podstawę dla zwolnienia inwestycji strategicznych z obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i poddania ich nowej formule oceny środowiskowej.
• O udzieleniu zwolnienia decydować będzie Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.
• Nowa formuła oceny środowiskowej zakłada określenie zakresu oceny przez GDOŚ. Inwestor zobowiązany będzie do przygotowania dokumentacji środowiskowej, która poddana zostanie badaniu na etapie uzyskiwania decyzji inwestycyjnej (np. pozwolenia na budowę). Przed wydaniem decyzji środowiskowej GDOŚ będzie dokonywał uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia.
• Ekspozycja na ryzyko kwestionowania oceny środowiskowej zmaterializuje się dopiero na etapie wydania decyzji inwestycyjnej – od tej decyzji organizacje ekologiczne (i inne uprawnione podmioty) będą mogły wnieść odwołania i skargi do sądów administracyjnych.

Analiza i komentarz:




Karol Jaworecki, radca prawny, senior associate w praktyce energetyki i infrastruktury, kancelaria CMS







Wojciech Szopiński, radca prawny, senior associate w praktyce energetyki i infrastruktury, kancelaria CMS