Moc w PSD2 - czy sektor energetyczny skorzysta z otwartej bankowości?

Wprowadzenie przepisów wykonawczych unijnej dyrektywy PSD2, z jednej strony, narzuciło na banki obowiązek wdrożenia silnego uwierzytelniania w celu zwiększenia bezpieczeństwa rachunków klientów, a z drugiej strony wymusiło na bankach udostępnienie niezależnym podmiotom zewnętrznym - czyli tzw. stronie trzeciej (TPP - ang. Third Party Providers) dostępu do odpowiednich informacji o stanie kont i transakcjach klientów oraz możliwości składania zleceń płatniczych w imieniu klienta. Warunkiem koniecznym jest zgoda posiadacza rachunku na udostępnianie tych danych.

Sektor finansowy oczekuje, że otwarta bankowość wpłynie pozytywnie na wzrost innowacyjności, konkurencyjności i bezpieczeństwa w branży bankowej z korzyścią dla konsumenta. Nie ulega wątpliwości, że kierunek zmian zachodzących w sektorze bankowym jest słuszny. Podobne mechanizmy wprowadził w 2007 roku sektor energetyczny, umożliwiając swobodną zmianę sprzedawcy energii dla wszystkich konsumentów oraz wdrażając zasadę dostępu stron trzecich do sieci - czyli tzw. zasadę TPA (Third Party Access). Liberalizacja polskiego rynku energii elektrycznej była impulsem do istotnych zmian w konsekwencji których:

wzrosła świadomość klientów, którzy mając możliwość zmiany sprzedawcy energii elektrycznej uzyskali narzędzie, pozwalające walczyć o swoje prawa i żądać lepszej oferty od dostawcy energii,
wzrosła liczba wchodzących na rynek energii elektrycznej nowych graczy, bazujących na doświadczeniach biznesowych z innych branż np.: nikogo już dziś nie dziwi, że branża telekomunikacyjna sprzedaje również produkt - energię elektryczną.

Zmiany te doprowadziły do zwiększonej walki konkurencyjnej na rynku energii, a w konsekwencji spojrzenia na energię elektryczną z innej perspektywy.

Dzisiejsze przedsiębiorstwa energetyczne przestały konkurować między sobą ceną energii z uwagi na dojrzały rynek hurtowy, gdzie wszyscy uczestnicy rynkowi ponoszą zbliżone koszty zakupu energii. Jednocześnie okazało się, że cena energii elektrycznej może być głównym nośnikiem wartości dla klienta, ale niekoniecznie najważniejszym. Kolejnym etapem rozwoju i zmiany strategii działania firm energetycznych powinno być, położenie większego nacisku na behawioralne budowanie doświadczenia klienta z firmą lub marką np.: w zakresie poziomu obsługi, możliwości samoobsługi, korzystanie z różnych kanałów kontaktu, elastycznej formy rozliczeń i terminów płatności, itp.

W budowaniu tej strategii i narzędzi do procesu pozyskiwania, a następnie obsługi klienta pomóc może również skorzystanie z możliwości, jaką daje otwarta bankowość. Zmiany zawarte w dyrektywie otwierają dla podmiotów TPP rynek nowych usług, dających możliwość:

zbierania danych znajdujących się na różnych kontach bankowych klienta dotyczących np.: historii transakcji czy informacji o saldzie,
skorzystania z inicjowania przelewów bankowych celem dokonania płatności.

Podmiotami określanymi jako TPP mogą być zarówno banki, jak i każda inna firma (także z sektora energetyki), która uzyska zgodę organu nadzoru finansowego na świadczenie nowych usług PSD2.

Firmy energetyczne stając się podmiotem TPP, w pewnym stopniu będą mogły wykreować i zbudować dla swoich klientów nową wartość wyróżniającą ich na konkurencyjnym rynku energii.

Poniżej kilka propozycji - wykreowanych możliwości skorzystania z otwartej bankowości:

mając dostęp do historii transakcji i informacji o rachunkach (max do 2 lat wstecz) zmienia się sposób podejścia do klienta. Klient udzielając zgody, staje się dla nas bardziej wiarygodny. Dzięki temu powstaje możliwość stworzenia i dopasowania oferty do jego indywidualnych potrzeb. Można sobie wyobrazić, że dostawcy energii, którzy będą mogli w łatwy i wiarygodny sposób dowiedzieć się o zarobkach, wydatkach na utrzymanie czy zaległościach w płatnościach klienta, mogą stać się instytucjami udzielającymi kredyty. Oczywiście nie będą to kredyty pieniężne a energetyczne np.: "energia na start" dla małych i średnich przedsiębiorstw. Przedsiębiorca otwierający małą manufakturę, dostanie od dostawcy energii propozycję, że przez pierwszy rok lub dwa lata prowadzania swojej działalności będzie rozliczany na podstawie cen zawartych w taryfie G (dla gospodarstw domowych), natomiast po upływie roku, różnica w cenach pomiędzy taryfą G a pierwotną taryfą plus oprocentowanie dostawcy energii, zostanie rozłożona na kolejne lata trwania umowy. W tym przypadku, zgoda oraz możliwość wglądu do rachunków klienta będzie dla dostawcy energii bardzo istotna i kluczowa w przygotowaniu oferty kredytowej.
bezpieczny i szybki proces onboardingu klienta. Dzisiejsze banki wiedzą o swoich klientach prawie wszystko. Znają ich dane personalne, numer dowodu, PESEL, numer paszportu, aktualny adres zamieszkania i korespondencji, a nawet wiedzą, czy dokument tożsamości, którym się posługuje klient jest zastrzeżony. Wszystkie informacje są chronione przez bank i nie mogą być udostępniane w związku z ustawą RODO. Jeśli zatem bank zweryfikował tożsamość klienta, dlaczego nie skorzystać z tego uwiarygodnienia? Przedsiębiorstwa energetyczne będące TPP, mogą dzięki temu skrócić czas oraz wyeliminować nieuczciwych klientów w procesie onboardingu. Ponadto, mogą również zredukować koszty związane z ochroną danych osobowych. Podpisując umowę z odbiorcą energii, umowę dystrybucyjną czy też sprzedażową, dostawca energii nie musi znać danych personalnych oraz adresowych odbiorcy. Wystarczy mu kod PPE, czyli fizyczny punkt dostarczenia energii oraz numer rachunku bankowego, z którego pobierze pieniądze za dostawę energii. Zamiast podpisu pod umową, wystarczy zgoda posiadacza rachunku na udostępnianie danych i dokonanie uwierzytelnia się w wybranym banku. Wartością dodaną dla konsumenta, będzie możliwość przejścia całego procesu zdalnie w ramach samoobsługi internetowej.
efektywniejsze zarządzanie odbiorcami wrażliwymi. Identyfikacja klientów o mniejszych zasobach finansowych i zarządzanie nimi jest sporym wyzwaniem. W niedalekiej przyszłości istnieje możliwość, że dostawcy energii będą w stanie zidentyfikować swoich najbardziej wrażliwych klientów w czasie rzeczywistym, gdzie proaktywnie i ugodowo będą kontaktować się z klientami w miarę pojawiania się problemów finansowych. Zrezygnują z wszczynania procedury windykacyjnej, zaproponują i zaoferują klientowi odroczenie lub rozłożenie płatności w czasie. Podsumowując, dostawca energii będzie wiedział wcześniej czy płatność nie powiedzie się, jeszcze przed jej zainicjowaniem. Umożliwi to, zapobieganie nieudanym płatnościom i niepotrzebnym dodatkowym opłatom, czy też kosztom związanym z wystawieniem faktur. Oczywiście jest to przyszłość, którą można będzie stworzyć dzięki otwartej bankowości.
elastyczne terminy i sposoby płatności. Dzięki możliwości sprawdzania salda rachunków odbiorców, możliwe będzie dostosowanie różnych reguł płatności np.: inicjowanie płatności tylko wtedy, gdy na koncie odbiorcy energii pojawią się wystarczające środki lub wynagrodzenie, inicjowanie płatności oraz pobieranie należności z kilku rachunków według ustalonego przez odbiorcę procentowego rozdziału i ustalonych terminów płatności. Dodatkowo dostawca energii dla swoich odbiorców, może uruchomić usługę dystrybucji i płatności faktur elektronicznych w ramach bankowości internetowej konsumenta. Główną wartością dodaną dla odbiorcy jest wygoda rozliczenia, natomiast dla dostawcy energii redukcja kosztów związanych z fakturowaniem.
nowa usługa oferowana wynajmującym nieruchomości. Dostawcy energii będą mogli świadczyć usługi TPP w imieniu swoich klientów chcących wynająć swoje nieruchomości. Przykładem może być sytuacja, w której wynajmujący będzie chciał przerzucić na dostawcę energii ryzyko związane z brakiem opłat za zużycie energii przez najemcę. Ponadto dostawca energii, umożliwi wynajmującemu sprawdzenie tożsamości i wiarygodności najemcy. Wartością dodaną dla wynajmującego będzie komfort, że sprawa jest załatwiona, a dostawca za usługę "zarządcy nieruchomości" dostanie prowizję lub inny rodzaj wynagrodzenia.
skuteczniejsze wsparcie w procesie windykacji należności. Postępowanie windykacyjne ma doprowadzić do tego, by dostawca energii jak najszybciej otrzymał od odbiorcy energii należne mu pieniądze. Najczęściej pierwszym etapem windykacji jest działanie mające na celu polubowne rozwiązanie problemu. Rozpoczyna się wtedy procedura wysyłania monitów lub innych wezwań do zapłaty. Klient może próbować odroczyć swoje zobowiązanie jak najdłużej w czasie podając różne powody braku zapłaty oraz obiecując, że na pewno dokona płatności. Dostawca energii zamiast obietnic klienta, może skorzystać z otwartej bankowości wykorzystując najpierw usługę CAF (ang. Confirmation of the Availability of Funds), aby potwierdzić dostępność środków na rachunku płatniczym klienta, a następnie skorzystać z usługi PIS (ang. Payment Initation Service), która pozwoli na wykonanie przelewu na rzecz dostawcy energii w ustalonym terminie w ramach wywiązania się klienta z obietnic. Dodatkowo dostawca korzystając z kolejnej usługi otwartej bankowości AIS ang. (Account Information Service), będzie mógł przeprowadzić scoring klienta bazujący na uznaniach i obciążeniach. Na podstawie wyniku scoringu, będzie mógł podjąć decyzję o dalszej procedurze windykacyjnej oraz procesie dostarczania energii.

Wszystkie powyżej wykreowane propozycje mogą zostać zrealizowane pod warunkiem, że:

będzie zgoda posiadacza rachunku na udostępnianie danych. Obecnie Polacy nieufnie podchodzą do udostępniania swoich danych, a szczególnie danych o rachunkach bankowych. Jednakże jeszcze 10 lat temu, ci sami Polacy nieufnie podchodzili np.: do płatności mobilnych. Świat się zmienia i ludzie również się zmieniają. Odbiorcy energii, którzy zdecydują się skorzystać z usług otwartej bankowości, bezsprzecznie zyskają na swobodzie zarządzania swoim portfelem i czasem, jednakże ich dane o rachunkach będą musiały być powierzane dostawcom energii. W związku z tym, przed dostawcami energii pojawia się nowe wyzwanie polegające na budowaniu zaufania na miarę tego, jakie przez lata wypracowały sobie banki.
dostęp do danych o rachunkach konsumentów będzie musiał być obwarowany wysokimi wymogami bezpieczeństwa. Dyrektywa PSD2 wymusza na podmiotach, które uzyskały dostęp do danych bankowych spełnienia i stosowania najbardziej zaawansowanych technologii i standardów bezpieczeństwa. Niestety wśród opinii specjalistów IT panuje przekonanie, że energetyka jest sektorem specyficznym dla IT, ponieważ jest mocno hermetyczna i wyspecjalizowana w dziedzinach o skomplikowanych zależnościach. Dlatego też, zarządzającym obszarami IT radzi się spoglądać w stronę innowacji, a najlepiej poza własny sektor.

Sektor bankowy od dziesięcioleci był pionierem nowych technologii oraz główną siłą napędową cyfrowej transformacji gospodarki. Jeżeli branża energetyczna zainteresuje się otwartą bankowością, to nie będzie musiała budować swoich rozwiązań i produktów IT, aby spełnić wymogi dyrektywy PSD2. Może skorzystać z gotowych rozwiązań, które zostały wdrożone i przetestowane przez rynek bankowy. Kluczem do sukcesu dla dostawców energii chcących świadczyć usługę dostępu do informacji o rachunku, będą wydajne agregatory API pozwalające w kilka sekund zintegrować się i przetworzyć dane pochodzące z różnych banków przy wykonaniu tylko jednej interakcji. Skutecznym i godnym polecenia pomostem pomiędzy podmiotem TPP a bankiem może być produkt firmy Savangard, agregator o nazwie Whizzapi. Rozwiązanie Whizzapi jest kompleksowym rozwiązaniem API Management realizującym dyrektywę PSD2 z perspektywy TPP oraz umożliwiającym integrację z bankami zgodnie ze standardem Polish API oraz Berlin Group Standard. WhizzAPI jest platformą zbudowaną z wykorzystaniem rozwiązania w oparciu o wiodące na rynku narzędzie webMethods API Gateway firmy Software AG - globalnego lidera w produkcji oprogramowania integracyjnego. Więcej informacji na temat produktu znajduje się na stronie producenta: https://savangard.com/pl/whizzapi/. Ponadto firma Savangard planuje na początku 2020 roku uzyskać status TPP, który pozwoli na oferowanie usług dyrektywy PSD2 podmiotom niebędącym TPP.

Niniejszy artykuł ma przybliżyć najbardziej ważne zagadnienia związane z otwartą bankowością. Ponadto powyższa próba odpowiedzi na zadane w artykule pytania powinna wywołać dyskusję.

Mimo wszystko należy spoglądać w przyszłość z optymizmem, gdyż otwarta bankowość, to większe bezpieczeństwo i potencjał do rozwoju nowych technologii.