Co tak naprawdę zapisano w ustawie o rekompensatach do węgla?

Serwis prawo.pl poprosił przedstawicieli kilku kancelarii o przeanalizowanie zapisów ustawy o o rekompensatach do węgla.

Przepisy ustawy o rekompensatach do węgla są niekorzystne dla firm. Składy węgla będą czekać na dopłaty nawet trzy miesiące. Gdy suma wniosków o nie przekroczy 3 miliardy złotych, przedsiębiorcy dostaną nie tysiąc złotych, a proporcjonalnie mniej. Rozsądni nie zaryzykują więc gry w węglową ruletkę - to generalna konkluzja tych analiz.

Co jest w nowej ustawie?

Odbiorcy indywidualni oraz wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe będą mogli kupić węgiel po cenie odpowiadającej jego średniej cenie z ostatniego roku. Węgiel kamienny, brykiet lub pelet zawierający co najmniej 85 proc. węgla kamiennego będzie mógł być sprzedawany odbiorcy końcowemu po cenie 996,60 zł brutto za tonę. A więc w cenie niższej niż cena rynkowa.

Resort ustalając cenę preferencyjną na takim poziomie przyjął średnią cenę węgla w 2021 roku.

Firmy, które importują lub zamierzają importować węgiel, a które zdecydują się na sprzedaż węgla po niższych cenach otrzymają rekompensatę z tytułu potencjalnie utraconych zysków. Do rekompensaty uprawnieni będą przedsiębiorcy wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu paliw, którzy są wpisani do Centralnego Rejestru Podmiotów Akcyzowych. Warunkiem otrzymania rekompensaty będzie zarejestrowanie firmy się w programie u zarządcy rozliczeń i zagwarantowanie sprzedaży odbiorcom indywidualnym węgla po wymienionej cenie .Rekompensaty będą wypłacane przez Zarządcę Rozliczeń S.A. Rola tego podmiotu polegać będzie m.in. na weryfikacji wniosku o wypłatę rekompensaty i kompletności wymaganych dokumentów. Maksymalna wysokość rekompensaty za sprzedaż 1 tony paliwa stałego początkowo miała wynieść 750 zł brutto.

Wyliczyliśmy ją według średniej ceny w portach ARA (Antwerpia, Rotterdam, Amsterdam) doliczając koszt niezbędnej logistyki i operacji na poziomie importera na dzień dzisiejszy - mówiła Anna Moskwa minister klimatu i środowiska przedstawiając projekt na sejmowej komisji do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych.

W trakcie prac sejmowych wprowadzono poprawkę, podwyższającą wysokość rekompensaty do kwoty 1073,13 gr brutto uzasadniając to potrzebą zapewnienia większego wsparcia uczestnikom rynku w związku z trudną sytuacja na rynku paliw.

Pierwotnie projekt przewidywał, że sprzedawcy węgla o rekompensatę będą mogli się starać dopiero od 1 stycznia 2023 r., a pieniądze mieli otrzymać do 31 marca 2023 r. Posłowie wprowadzili poprawkę, która wprowadza dodatkowy termin na złożenie wniosku o wypłatę rekompensaty – od 15 października – tak, by przedsiębiorcy mogli otrzymać część pieniędzy do 31 grudnia 2022 r. W tym terminie będzie jednak możliwa wypłata tylko połowy z ogólnej puli przeznaczonych na program środków.Zatwierdzenie wniosku o wypłatę rekompensaty nie będzie wymagać decyzji administracyjnej.

Podstawowym warunkiem skorzystania ze wsparcia będzie wykorzystywanie przez gospodarstwo domowe następujących źródeł do ogrzewania: kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe, zasilane tym paliwem – zgłoszone do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Węgiel będzie sprzedawany gospodarstwom domowym na potrzeby własne.

W 2022 r. maksymalna ilość zakupionego węgla po preferencyjnej cenie nie będzie mogła przekroczyć 3 tony.

Nie będzie to pieniądz dawny do ręki obywatelowi. Obywatel będzie musiał się udać do składu węgla z zaświadczeniem z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków, która da mu prawo do otrzymania węgla w gwarantowanej cenie, w limicie 3 ton. Będzie musiał też wypełnić stosowne oświadczenie. Każdy uczestnik tego programu otrzyma bon do wejścia do „Programu czyste powietrze” na wykonanie audytu energetycznego. Ten bon będzie obowiązywał przez rok. Będzie to dodatkowa zachęta – poinformowała Anna Moskwa.

Ten sam mechanizm ma obowiązywać dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych w liczbie adekwatnej do liczby mieszkań gospodarstwa domowych czyli liczby mieszkań.

Czyli jeśli we wspólnocie jest 20 mieszkań ogrzewanych jedną kotłownią zbiorczą to mnożymy liczbę 20 przez 3 tony - obrazowała minister.

Mechanizm rekompensat, obejmie tylko węgiel, który trafił lub trafi do Polski po 16 kwietnia, czyli po wprowadzeniu embarga na rosyjski węgiel, a dopłaty uruchomione zostaną dopiero po wejściu w życie projektowanej ustawy.

W trakcie prac parlamentarnych na projektem posłowie zaakceptowali też poprawę zobowiązującą ministra klimatu i środowiska do prowadzenia portalu informacyjnego dotyczącego możliwości zakupu węgla i otrzymania rekompensaty. Minister będzie musiał również wydać komunikat, w którym poinformuje o uruchomieniu tego portalu.

Co o nowej ustawie mówią prawnicy?

Krótka, bo licząca 24 artykuły ustawa o rekompensatach do węgla, jest pełna luk i haczyków. Po pierwsze za paliwo sprzedane we wrześniu, przedsiębiorca dotację otrzyma do końca grudnia, a sprzedaż z października, listopada i grudnia rozliczy dopiero do końca marca 2023 roku. Przez kilka miesięcy będzie więc kredytować państwo, bo węgiel od importera zakupi po wyższej cenie. Z punktu widzenia przedsiębiorców najgroźniejszy jest art. 19.

Zgodnie z nim, jeśli łączna wysokość rekompensat przekroczy 3 miliardy złotych, to zostaną one proporcjonalnie obniżone.

Prawnicy toczą też spór o wykładnię art. 2, nad którym Marek Suski, przewodniczący sejmowej Komisji do spraw energii, nie pozwolił dyskutować. Ten można interpretować tak, że choć rekompensaty są tylko do 3 ton węgla sprzedanych gospodarstwu domowemu za 966,60 zł brutto, to każda kolejna tona musi być sprzedana w tej cenie. Ryzyko udziału w programie jest tak duże, że chętnych może zabraknąć. Ten będzie się opłacał tylko polskim kopalniom i ich dystrybutorom, choć z Oceny Skutków Regulacji projektu wynika, że w Polsce ok. 7700 firm sprzedaje węgiel gospodarstwom domowym.

Posłowie podwyższyli rekompensatę z pierwotnych 750 zł do ponad 1000 zł, ale nie zwiększyli budżetu programu. Wynosi on 3 miliardy złotych, które wystarczą dla ok. 931 tys. gospodarstw domowych. W Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) już ponad 2,2 mln właścicieli zadeklarowało, że ma piec na paliwo stałe. W ustawie zaś nie ma mechanizmów blokujących sprzedaż po przekroczeniu limitu.

Adam Guibourgé-Czetwertyński przekonuje, że wielu już ma węgiel na zimę, inni częściowo, a więc nie wszyscy będą zainteresowani. Inaczej myślą rozmówcy portalu prawo.pl

Podobnie jak w PRL z cukrem, zostanie wykreowany sztuczny popyt, bo każdy wiedząc, że ceny rosną, będzie chciał kupić węgiel w cenie promocyjnej, nawet na zapas – uważa adwokat Marcin Radwan-Röhrenschef, partner w kancelarii Rö.

To oznacza, że jeśli węgiel po ustalonej cenie zostanie sprzedany za 6 mld zł, to rekompensata będzie tylko do 3 mld zł, mimo że pozostała część nie została sprzedana w cenie rynkowej - dodaje.

Zasada proporcjonalnego pomniejszania wszystkich rekompensat niestety wskazuje na intencje ustawodawcy zmierzające do przerzucenia de facto na przedsiębiorców ryzyka gospodarczego związanego ze wzrostem cen węgla - mówi mecenas Marek Jarosiewicz z kancelarii Wódkiewicz & Sosnowski, ekspert Północnej Izby Gospodarczej.

Skarb Państwa pozornie bierze na siebie finansowanie skutków sytuacji gospodarczej, ale w istocie może okazać się, że partycypuje w tych kosztach jedynie w niewielkim stopniu. Sytuacja przedsiębiorców jest tym gorsza, że nie mają oni możliwości sporządzenia jakiegokolwiek racjonalnego biznesplanu, bo na dzień zawierania odpowiednich transakcji nie wiadomo ostatecznie czy i w jakiej wysokości rekompensaty otrzymają - dodaje.

Podobnie uważa Rafał Pytko z kancelarii Wardyński i Wspólnicy.

Jest bardzo prawdopodobne, że biznes dopłaci do programu rządowego - przyznaje Rafał Pytko.

Choć jego zdaniem bardziej prawdopodobnym rozwiązaniem jest zasada „kto pierwszy, ten lepszy”.

Jak przy naborach do programów „mój prąd”, będzie decydować kolejność zgłoszeń sprzedawców o wypłatę rekompensaty – dodaje. Ci, którzy za późno złożą wniosek, mogą nic nie dostać.

Prawnicy już toczą spór o rozumienie drugiego zdania z art. 2 ust. 1 ustawy. Mówi ono, że sprzedaż paliwa stałego po cenie wyższej niż 996,60 zł brutto nie uprawnia do otrzymania rekompensaty, choć ta jest tylko do 3 tony sprzedanych dla gospodarstwa domowego.

W efekcie rodzi się pytanie, czy czwartą, piątą i kolejną tonę gospodarstwu domowego można sprzedać po rynkowej cenie.

Zdanie w art. 2 ust. 1 jest niejasne i pozostawia pytanie, czy może być interpretowane w ten sposób, że jeśli choćby do jednego klienta sprzedawca sprzedał węgiel po cenie wyższej będzie wykluczony z możliwości uzyskania rekompensaty co do jakiejkolwiek innej sprzedaży - zastanawia się Rafał Pytko.

I dodaje, że funkcjonalnie wydaje się, że powinno dojść do „znaczenia” sprzedawanego węgla. Radzi wystawić oddzielnie fakturę na tani węgiel, i ten w cenie rynkowej.

W ocenie Marka Jarosiewicza sprzedaż węgla dla gospodarstw domowych powyżej ustawowej ceny pozbawia prawa do rekompensaty.

W efekcie sprzedawcy mogą nie chcieć sprzedawać węgla powyżej 3 ton na gospodarstwo, bo nie będzie się to kalkulowało, może się nawet zdarzyć, że przedsiębiorca „dołoży” do transakcji z „gospodarstwami domowymi” - dodaje mec. Jarosiewicz.

Tak może być tylko w przypadku węgla z importu, choć to właśnie problem jego wysokiej ceny miała rozwiązać ustawa.

Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska, prezentując projekt podkreślała, że obecnie jednym z wyzwań jest cena węglu z importu, która jest wyższa niż węgla z polskiego wydobycia.

Trzeba uwzględnić bowiem wyższe koszty, które ponoszą importerzy, jak koszt transportu drogą morską i dodatkowe opłaty. Dlatego wprowadzamy instrument, który zapewni dobre ceny na poziomie odbiorcy i rekompensaty dla uczciwego dostawcy – przekonywała.

Tyle, że zgodnie z ustawą dopłaty będą stosowane do paliw stałych nie tylko sprowadzonych do Polski między 16 kwietnia a 31 grudnia 2022 r., ale także wydobytych i wyprodukowanych w Polsce.

W tej ustawie nie ma różnicy między źródłem pochodzenia węgla, czy przedsiębiorca będzie sprzedawał węgiel krajowy, czy importowany, czy trochę takiego, czy trochę takiego – przyznał Adam Guibourgé-Czetwertyński, wiceminister klimatu.

Ustawa miała spowodować, że powszechnie dostępny będzie węgiel za 1000 zł, ale okaże się, że w takiej cenie będzie polski, który teraz kosztuje mniej, ale nie wpłynie na cenę importowanego – mówi Łukasz Horbacz, prezes Izby Gospodarczej Sprzedawców Polskiego Węgla.

Rekompensaty to będzie totalna ruletka, a przedsiębiorca nie podejmie ryzyka gry, bo nie będzie wiedział, czy zyska, czy straci - wyjaśnia.

Przed wojną najtańszy był węgiel zza wschodniej granicy, którego import został zakazany. Ma go zastąpić znacznie droższy węgiel m.in. z Kolumbii czy Indii.

Na potrzeby ustawy wyliczono, że cena referencyjna tony węgla z portów Antwerpia, Rotterdam, Amsterdam (ARP) od 16 kwietnia do 31 maja wynosiła ok. 1400 zł. Do tego doliczono ok. 220 zł za dostarczenie go do polskich portów, co w sumie daje 1619 zł. Z wyliczeń rządu wynika więc, że skład węgla zarobi na sprzedaży węgla importowanego w reglamentowanej cenie, bo dostanie 2039,73 zł (966,60 od klienta będącego gospodarstwem domowym i 1073,13 rekompensaty). Tyle, że ceny węgla rosną, bo zainteresowanie nim jest ogromne, przez inflację i ceny paliw koszt sprowadzenia też. Dziś cena w ARP to 1500 zł.

Przedsiębiorcy z branży handlującej węglem wyliczają, że jeśli kupią tonę węgla w porcie za więcej niż wyliczył rząd, przesieją, dodadzą marżę, VAT, to cena przekroczy 2,5 tysiąca złotych. Wydadzą pieniądze na tzw. zatowarowanie, sprzedadzą w cenie ustalonej w ustawie, bez pewności, co do wysokości rekompensaty.

Dziś na CIRE możemy przeczytać również

Jak trwająca ponad 120 dni wojna wpływa na polską i światową gospodarkę

1. Zmiany w Radzie Nadzorczej Grupy PGE

2. NABE niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego

3. Elektrociepłownie PGE Energia Ciepła w Gdańsku i Gdyni podsumowały zimową produkcję ciepła

4. Trwa dialog społeczny w sprawie infrastruktury towarzyszącej elektrowni jądrowej

5. NFOŚiGW zwiększył do 3 mld zł budżet dla firm na wykorzystanie odpadów w energetyce

6. Grupa ORLEN planuje budowę pierwszego portu instalacyjnego dla morskich farm wiatrowych

7. Grupa Tauron zaprezentowała nową strategię

8. Spółki Skarbu Państwa zakontraktowały ok. 7 mln ton węgla

9. Wideo - CIRE rozmawia o działalności firmy Northvolt w Gdańsku

CIRE zaprasza do subskrybowania swojego kanału na YouTube

Co tak naprawdę zapisano w ustawie o rekompensatach do węgla?

Skarb Państwa pozornie bierze na siebie finansowanie skutków sytuacji gospodarczej, ale w istocie może okazać się, że partycypuje w tych kosztach jedynie w niewielkim stopniu - oceniają prawnicy.