W Polsce czynnych jest około 170 bloków węglowych, większość pochodzi z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Konieczność ich zamykania nie wynika jednak z wieku ale z ich wydajności ekonomicznej w kontekście rosnących opłat emisyjnych. 

Wzrost cen węgla wywołany kryzysem energetycznym staje się dla niektórych wymówką do zatrzymania niezbędnych reform w górnictwie i energetyce. To jednak prezent do losu nakazujący przeciwny kierunek: przyspieszenie transformacji energetycznej – uważa Marcin Roszkowski, prezes Instytutu Jagiellońskiego.

Kryzys energetyczny podnosi ceny wszystkiego, w tym węgla. Ten fakt stał się pretekstem do sugestii, aby w dobie drożyzny zrezygnować z reform i konsumować większe przychody, konserwując status quo. Jeden z argumentów tych środowisk to obniżka cen energii dzięki wykorzystaniu węgla do jej wytwarzania.

Polska potrzebuje wydzielenia aktywów węglowych do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego albo w innej, jakiejkolwiek formule, która pozwoli na rozwój sektora elektroenergetycznego pozbawionego coraz cięższego brzemienia węgla. Jest to warunek niezbędny do utrzymania konkurencyjności spółek skarbu państwa, które powinny zastąpić czarne aktywa jak najbardziej zielonymi: przejściowo i minimalnie gazem, a potem już tylko Odnawialnymi Źródłami Energii.

spójrzmy przy okazji: Skarb Państwa, PGE, Tauron, Enea i Energa podpisały umowę ws. współpracy przy wydzieleniu aktywów węglowych do NABE

Jeżeli jednak zostaniemy przy węglu i ulegniemy pokusie porzucenia reformy, ceny hurtowe energii mogą wzrosnąć o 14 procent do 82 euro za megawatogodzinę. Według Aurory rezygnacja z odejścia od węgla w Polsce podniesie koszty polityki klimatycznej. Jeżeli Polska nie zrealizuje unijnego celu udziału OZE w miksie energetycznym, cena uprawnień do emisji CO2 wzrośnie do nawet 90-95 euro za tonę, czyli dwa razy więcej niż w razie realizacji tego założenia.

Kryzys energetyczny nie powinien zatem skłaniać do konserwacji status quo, ale raczej wykorzystania krótkotrwałej poprawy sytuacji w sektorze węglowym do reformy wydzielenia aktywów tego typu oraz prężnego rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii i dalszego usuwania zapóźnienia w energetyce polskiej. Hossa na rynku węgla niebawem przeminie, a problemy z tym surowcem pozostaną. Lepiej w końcu się z nimi uporać.

Europa odwraca się od węgla

Europejski Urząd Statystyczny (Eurostat) poinformował o wydobyciu i zużyciu węgla w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Zarówno w przypadku węgla kamiennego, jak i węgla brunatnego nastąpiły znaczne spadki. Wydobycie węgla oraz jego zastosowanie W latach 1990–2020 nastąpił trzykrotny spadek wydobycia stałych paliw kopalnych. W przypadku węgla kamiennego mowa o spadku z 277,4 mln ton w roku 1990 do 56,5 mln ton w roku 2020.



Polska w 1990 roku była dominującym producentem węgla kamiennego spośród 27 krajów Unii Europejskiej – 53 proc. wydobycia pochodziło z Polski. Od tego czasu produkcja węgla kamiennego spadła w Polsce niemal trzykrotnie: ze 147 do 54 mln t. Tyle że we wszystkich innych krajach Wspólnoty (z wyjątkiem Czech) wydobycie spadło do zera. Obecnie Polska produkuje 96 proc. unijnego węgla kamiennego, a Czechy pozostałe 4 proc.

Poza tym znacząco spada zużycie węgla kamiennego w całej Wspólnocie. Dane wskazują, że na przestrzeni 30 lat zużycie spadło o 64 proc. i wynosi obecnie 144 mln t. Nieco odmienne przedstawia się struktura geograficzna w przypadku węgla brunatnego. Niemcy były i pozostały największym producentem i konsumentem węgla brunatnego w Europie. Aktualnie na 6 państw przypada 95 proc. zużycia, z czego 44 proc. na Niemcy, 19 proc. na Polskę, 12 proc. na Czechy, 12 proc. na Bułgarię i po 6 proc. na Rumunię i Grecję.

Udział Polski w unijnej konsumpcji węgla brunatnego w latach 2015–2020 wzrósł z 16 do 19 proc.

Należy podkreślić, że w przypadku węgla brunatnego jego zużycie jest niemalże tożsame z produkcją ze względu na fakt, iż nie opłaca się go przewozić na dłuższe dystanse. Warto również odnotować, że w latach 1990–2020 spadek zużycia węgla brunatnego wyniósł 63 proc.

NABE na etapie wyboru kluczowego doradcy

Jak już informowaliśmy na CIRE doradca grup energetycznych w sprawie wydzielenia aktywów węglowych do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE) powinien zostać wybrany maksymalnie do końca listopada.

Zgodnie z założeniami przyjętymi przez Ministerstwo Aktywów Państwowych (MAP), NABE ma przejąć do czerwca 2022 r. aktywa energetyczne i wydobywcze. Wcześniej zostanie dokonana wycena przejmowanych aktywów.

Trwający w tej chwili wybór jednego doradcy to efekt lipcowego porozumienia o współpracy podpisanego przez PGE, Tauron, Enea i Energa ze Skarbem Państwa. Porozumienie, oprócz przygotowania spółek do wydzielenia aktywów węglowych w jedno miejsce, umożliwia formalny wybór jednego profesjonalnego doradcy dla wszystkich podmiotów, a także ogranicza koszty procesu.