Przed nami scenariusz z RPA, z wyłączeniami prądu

W najbliższej przyszłości Polacy powinni się liczyć z wyższymi rachunkami za energię, a nawet z okresowymi wyłączeniami prądu. Stanie się tak, jeśli kraj nie zwiększy nakładów na energetykę, żeby zrekompensować skutki całych dziesięcioleci zaniechania inwestycji bądź niewystarczającej ich wielkości.

Ponad 40 proc. tych zakładów energetycznych liczy ponad 35 lat i trzeba je zastąpić nowymi. Wystarczy parę dni niekorzystnej pogody, żeby cały system energetyczny znalazł się na skraju braków podaży.

- Przed nami scenariusz z RPA, z wyłączeniami prądu. To bardzo poważne zagrożenie. Będziemy musieli dużo zainwestować, żeby uniknąć braków energii, no i nastąpi to przez budowę nowych elektrowni węglowych. Żeby te inwestycje sfinansować, ceny prądu będą musiały pójść w górę - mówi Krzysztof Rybiński, partner w firmie doradczej Ernst & Young.

Obecnie polscy odbiorcy energii płacą za nią około 25 proc. mniej niż ich niemieccy sąsiedzi. W średnimi długim terminie budowa nowych elektrowni pociągnie te ceny w górę.

Polska jest jednym z najbardziej uzależnionych od węgla krajów na świecie (94 proc. energii elektrycznej wytwarza się właśnie z niego), ale ten czarny surowiec - choć tani i łatwo dostępny - wypada z łask, bo przy jego spalaniu powstaje dużo gazów cieplarnianych.

W Polsce jednak wytwarzanie energii z węgla ma sens, bo jest ona największym w UE jego producentem; poza tym surowiec, stanowiący jedyne uzasadnione rozwiązanie alternatywne - gaz ziemny - musiałby być importowany z Rosji, co stwarza niemożliwe do zaakceptowania zagrożenie bezpieczeństwa narodowego.

UE bardzo zaangażowała się w ograniczanie emisji gazów cieplarnianych (o 20 proc. do 2020 roku): trudno zrozumieć, jak w tej sytuacji Polska mogłaby nadal utrzymywać zależność od węgla i - mimo kosztów pozwoleń na emisję - nie doprowadzić gospodarki do ruiny.

Jest to sprawa niesłychanie kontrowersyjna i będzie jednym z głównych tematów poruszanych podczas odbywającej się w tym miesiącu w Poznaniu konferencji klimatycznej ONZ.

Rząd i analitycy ostrzegają, że proponowany przez Unię Europejską system obrotu tzw. limitami węglowymi spowoduje sięgające 90 proc. podwyżki cen energii i do 2030 roku może kosztować kraj aż 15 proc. produktu krajowego brutto.

- Podstawowy problem dla Polski stanowi fakt, że mamy bardzo małe zaufanie do przedstawionych przez Komisję Europejską wyliczeń ceny pozwoleń na emisję, a także szacunków kosztów ich wprowadzenia dla gospodarki poszczególnych krajów - mówi Jacek Rostowski, minister finansów. - To przykład złej polityki i złej ekonomii.

Rząd uważa, że Polska już teraz robi nawet więcej, niż może, żeby ograniczyć emisję zanieczyszczeń: podkreśla się, że od 1990 roku jej poziom zmalał o 30 proc., choć produkt krajowy brutto zwiększył się w tym czasie o ponad 50 proc. Ten spadek emisji częściowo wynika jednak z likwidacji powodujących duże zanieczyszczenia fabryk z epoki komunizmu.

- Zrobiliśmy dziesięć razy więcej niż przeciętny kraj UE - mówi Marcin Korolec, wiceminister gospodarki.

Polska zdecydowana jest przeciwstawiać się unijnemu programowi obrotu limitami zanieczyszczeń, dowodząc, iż zmusza on uboższe kraje UE do poniesienia większości jego kosztów.

- Proszę mi wierzyć: jak się w tym nic nie zmieni, to zastosujemy weto - mówi pewien wyższy polski urzędnik.

Ponieważ energetyka jądrowa stanowi nadal perspektywę bardzo odległą, a jest mało prawdopodobne, by ze źródeł odnawialnych pochodziło więcej niż 20 proc. zużywanej w kraju energii, najwięcej szans na wypełnienie do 2020 roku celów w zakresie emisji dają Polsce tzw. technologie czystego węgla.

- Po 2020 roku również trzeba będzie zastępować stare moce wytwórcze, wtedy jednak - żeby jeszcze bardziej ograniczyć emisję - potrzebne nam będą nowe technologie, takie jak wychwytywanie i składowanie węgla (znana jako CCS), albo wprowadzenie do systemu energetyki jądrowej - mówi Tornbjorn Wahlborg, dyrektor polskiej części szwedzkiej grupy energetycznej Vattenfall.

Unia Europejska rozważa sfinansowanie kilku wzorcowych projektów z zastosowaniem technologii CCS i Polska chciałaby, żeby dwa z nich ulokowano u niej. Chce także zbudować pierwszy na świecie taki zakład, działający na zasadach komercyjnych. Jego urządzenia wychwytywałyby z powietrza dwutlenek węgla który byłby składowany na pod ziemią (na głębokich pokładach solankowych), być może w położonej w środkowej Polsce elektrowni Bełchatów o mocy 4400 megawatów. Czerpie ona surowiec z dwóch olbrzymich kopalń odkrywkowych i jest największą w Europie konwencjonalną elektrownią wykorzystującą węgiel brunatny.

Elektrownia zaangażowała ostatnio Alstom (francuską grupę produkującą turbiny i pociągi) do opracowania studium wykonalności, które dotyczy dostosowania budowanej na terenie zakładu nowej jednostki o mocy 850 MW do współdziałania z technologią CCS.

- To pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Europie. Nigdy nie budowaliśmy instalacji umożliwiającej wychwytywanie. To zadanie bardzo trudne, ale wykonalne - mówi Philippe Paelinck, dyrektor ds. dwutlenku węgla w Alstomie. Uważa on, że kraje bogate w węgiel, jak Polska, Indie czy Chiny, będą go wykorzystywać niezależnie od wprowadzanych ograniczeń emisji.

- Nie sądzę, żeby Polska przestała z niego korzystać - ani Chiny czy Indie. Jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest więc wprowadzić technologię CCS i pokazać to Europie - mówi.