Czego Belgia szuka na dnie oceanu - SERWIS INFORMACYJNY CIRE 24

Morskie głębiny kryją wiele skarbów i niektórzy wypatrzyli wśród nich klucz do transformacji energetycznej. Po ostatnie nietknięte surowce naszej planety chce sięgnąć kilkadziesiąt państw, a w ścisłej czołówce wyścigu "na dno" znajduje się Belgia.

Patania ruralis (łac.) – po polsku boczanka brązowianka – to najszybsza gąsienica świata, która toczy się z prędkością 40 cm/s. „Patania II” jest nieco szybsza – w godzinę przeczesuje 2 km dna morskiego.

Ten olbrzymi, zdalnie sterowany kombajn należy do firmy Global Sea Mineral Resources, którą rząd belgijski zakontraktował do badania złóż niezwykle pożądanych pierwiastków zalegających w Oceanie Spokojnym. W najbliższych latach świat zdecyduje czy i jak je wydobywać.

Konkrecje polimetaliczne lub konkrecje manganowe, to bryłki wielkości ziemniaków bogate w mangan, nikiel, kobalt, miedź oraz pierwiastki ziem rzadkich. Przez miliony lat wchłaniają metale z wody morskiej i narastają np. na muszelce lub na zębie, który wypadł rekinowi.

Na dnie Pacyfiku leżą ich biliony, a ich wartość liczona jest w bilionach dolarów. W rozciągającej się między zachodnim wybrzeżem Meksyku a Hawajami strefie Clarion-Clipperton znajduje się więcej kobaltu, niklu i manganu niż gdziekolwiek na Ziemi.

Pierwiastków tych używa się w produkcji m.in. telefonów, chipów komputerowych i samochodów elektrycznych (w szczególności ich baterii). Tegoroczny raport Międzynarodowej Agencji Energetycznej stwierdza, że scenariusz wypełniający Porozumienie Paryskie z 2015 r. wiąże się z kilku- a nawet kilkudziesięciokrotnym wzrostem popytu na miedź, metale ziem rzadkich, nikiel i kobalt tylko w ciągu najbliższych dwóch dekad.

Entuzjaści (czyli głównie inwestorzy prywatni i państwowi) górnictwa głębinowego głośno dowodzą jego konieczności dla obecnej transformacji energetycznej. Mówią o „baterii w skale” i „najprostszej drodze” do zatrzymania zmian klimatu.

O tym, czy faktycznie ta droga zostanie obrana zdecydować musi szersze gremium. Strefa Clarion-Clipperton (CCZ) leży na wodach międzynarodowych. Pierwsza fala eksploracji tych obszarów ruszyła w latach 60-70. XX w., ale kosztownych wysiłków zaprzestano, bo zasoby surowców kopalnych wydawały się wtedy wystarczające.

Niemniej temat trafił na agendę ONZ, która w 1982 r. przyjęła konwencję o prawie morza. Określiła ona morskie głębiny mianem „wspólnego dziedzictwa ludzkości” i zleciła zarządzanie tym dziedzictwem Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego (International Seabed Authority; ISA).

W międzyczasie kwestia dostępności zasobów lądowych skomplikowała się i z początkiem nowego tysiąclecia ISA rozpoczęła przyznawanie koncesji badawczych w strefie Clarion-Clipperton. Obecnie dzieli je między siebie 20 państw, w tym również Polska – jako część międzyrządowego konsorcjum z siedzibą w Szczecinie.

Belgia dołączyła do tego grona względnie późno, bo w 2012 r. Otrzymała za to jeden z największych obszarów o powierzchni 75 tys. km kw. (czyli 2,5 powierzchni Belgii), gdzie może prowadzić prace eksploracyjne. Drugie tyle, na terenach bezpośrednio przylegających, zostało w myśl procedur ISA zarezerwowane dla krajów rozwijających się. W tym przypadku są nim Wyspy Cooka.

Zarówno dla Belgii, jak i dla wysp eksplorację prowadzi firma Global Sea Mineral Resources (GSR), która jest spółką córką DEME (Dredging, Environmental and Marine Engineering) specjalizującej się głównie w bagrowaniu czyli mechanicznym usuwaniu osadów dennych ze zbiorników wodnych. Gdyby prawo ostatecznie nie zezwoliło na wydobycie grudek w międzynarodowej CCZ, to GSR postanowiło złagodzić ryzyko inwestycyjne i pozyskało równocześnie kontrakty na eksploatację w należących do Wysp Cooka wodach terytorialnych.
Od blisko 10 lat GSR prowadzi w CCZ testy technologii i jej wpływu na środowisko.

Patania II nie wierci ani nie kopie. Przypomina bardziej kombajn lub olbrzymi odkurzacz, który metr po metrze zasysa dno oceanu. Ma 12 m długości, waży 35 ton i może pomieścić do 3 ton zebranych konkrecji. Aby projektowana inwestycja (kilka miliardów dolarów, z czego ponad połowę pochłonęłyby zakłady przetwórstwa na lądzie) zwróciła się, robot musiałby wysyłać na powierzchnię 3 mln ton grudek rocznie.