W 2024 r. Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych (IRGiT) wprowadziła wiele istotnych zmian, które wpłynęły na poprawę efektywności działalności rozliczeniowej, obniżenie kosztów uczestnictwa w rynku towarowym, a także na wzrost bezpieczeństwa dla uczestników rynków prowadzonych przez Towarową Giełdę Energii (TGE). Tym samym IRGiT udowodniła, że elastyczność, innowacyjność i troska o klientów to fundamenty jej działalności, a odpowiednio dobrane działania nie tylko zwiększają efektywność operacyjną, ale także czynią rynek bardziej atrakcyjnym.

Miniony rok był dla Izby Rozliczeniowej Giełd Towarowych czasem intensywnych zmian, które miały na celu nie tylko poprawę efektywności przeprowadzanych operacji, ale przede wszystkim dalsze zwiększanie bezpieczeństwa dla uczestników rynku. 

IRGiT od początku swojej działalności realizuje misję wspierania rozwoju rynku giełdowego poprzez stabilne i efektywne mechanizmy rozliczeniowe. Naszym priorytetem jest dostarczanie narzędzi, które pozwalają uczestnikom rynku działać sprawniej, przy niższych kosztach i wyższym poziomie bezpieczeństwa. W minionym roku skupiliśmy się na wdrażaniu rozwiązań, które odpowiadają na te potrzeby – zarówno w obszarze rozliczeń, jak i obsługi zabezpieczeń – mówi Łukasz Goliszewski, prezes zarządu IRGiT.

Bezpieczeństwo na pierwszym miejscu

Razem z uczestnikami rynku oraz TGE Izba przeprowadziła m.in. testy „defaultu” („niewypłacalności”), których głównym celem było lepsze przygotowanie się do sytuacji kryzysowych oraz edukacja rynku i zwiększenie zaufania do systemu czy jego stabilności. Wnioski płynące z testów posłużą do weryfikacji obowiązujących założeń, doskonalenia mechanizmów operacyjnych w IRGiT oraz pozytywnie przełożą się na efektywność stosowanych modeli.

Niższe koszty dzięki optymalizacji zabezpieczeń

W ramach działań w tym obszarze zoptymalizowano współczynniki uznania zabezpieczeń niepieniężnych wnoszonych na depozyty zabezpieczające. W konsekwencji zaangażowanie środków pieniężnych uczestników rynku we wnoszonych do IRGiT zabezpieczeniach zmniejszyło się nawet o 50%. Jednocześnie, wprowadzono dodatkową formę zabezpieczeń na depozyty zabezpieczające w postaci gwarancji ubezpieczeniowych wystawianych przez KUKE, a także możliwości podziału gwarancji bankowych na fundusz gwarancyjny, co zwiększyło elastyczność i dostępność środków dla uczestników rynku. Ponadto, dokonano zmiany warunków oprocentowania środków uczestników rynku przechowywanych w IRGiT, podnosząc tym samym atrakcyjność rynku giełdowego.

Rozszerzenie oferty 

Rok 2024 był czasem intensywnych zmian na rynku energii elektrycznej, które wymagały ze strony IRGiT dostosowania modeli rozliczeń i zabezpieczeń. Dzięki optymalizacji modelu depozytu historycznego wymagania depozytowe zmniejszono nawet o kilkadziesiąt procent, co znacznie poprawiło warunki dla uczestników rynku.

Jeśli chodzi o kompensację depozytów, wdrożono ostatnią część planowanego w tym zakresie modelu, tj. kompensację międzyokresową, co przyczyniło się do optymalizacji modeli ryzyka oraz obniżenia kosztów uczestnictwa w rynku giełdowym poprzez zmniejszenie wymagań z tytułu depozytów wstępnych.

Wpływ na podejmowane w IRGiT działania miały także zmiany na rynku spot energii elektrycznej. Mowa m.in. o wdrożeniu na TGE aukcji intraday (IDA), zakładającym konieczność dostosowania modelu rozliczeń i zabezpieczeń po stronie IRGiT w celu uruchomienia ww. aukcji w ramach zintegrowanego międzynarodowego rynku energii elektrycznej (SIDC).

W czerwcu ub.r. TGE rozszerzyła ponadto swoją ofertę o instrumenty 15-minutowe na Rynku Dnia Bieżącego w ramach notowań ciągłych, co przełożyło się po stronie Izby na rozbudowanie modelu rozliczeń i zabezpieczeń o ww. produkty 15-minutowe – tak, aby możliwy był transgraniczny handel nowymi instrumentami w ramach zintegrowanego międzynarodowego rynku energii elektrycznej (SIDC).

Ważna dla funkcjonowania całego sektora okazała się także reforma rynku bilansującego energii elektrycznej, a konkretniej – wprowadzanie przez PSE jej kolejnego etapu. W wyniku tych zmian Izba dostosowała zakres obsługi uczestników rynku, umożliwiając im płynne i nieprzerwane działanie.

Rok 2024 w liczbach

Łączna wartość wymaganych depozytów zabezpieczających, po uwzględnieniu kompensacji w ramach grup energetycznych, wyniosła na koniec 2024 r. 4 940 mln zł. Z kolei wartość zabezpieczeń niepieniężnych uznanych na depozyty zabezpieczające ukształtowała się na poziomie 4 598 mln zł. W efekcie, na dzień 31 grudnia 2024 r. środki pieniężne stanowiły ok. 6,9% ogólnej wartości wniesionych depozytów zabezpieczających.

Powyższy udział procentowy był głównie wynikiem obowiązywania zapisów dotyczących poziomów uznania akceptowanych zabezpieczeń niepieniężnych, zgodnie z brzmieniem ust. 8 art. 31zzh Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2095 z późn. zm.).

Jednocześnie, łączna wartość wpłat do Funduszu Gwarancyjnego w Giełdowej Izbie Rozrachunkowej na dzień 31 grudnia 2024 r. wyniosła 1 264 mln zł, a wartość zabezpieczeń niepieniężnych i pieniężnych zgromadzonych na depozytach transakcyjnych (zabezpieczających transakcje na rynkach spotowych) – 2 554 mln zł.

Łączna wartość rozliczonych transakcji w 2024 r. osiągnęła poziom 100 368 424 988,90 zł.