Liberalizacja przepisów dot. „linii bezpośredniej” 

W energetyce miniony rok upłynął w dużej mierze pod hasłem nowelizacji ustawy prawo energetyczne oraz ustawy o OZE, która weszła w życie 7 września 2023 r. Stanowi ona implementację do polskiego porządku prawnego tzw. dyrektywy rynkowej i wprowadza szereg korzystnych, a także istotnych zmian zarówno z punktu widzenia wytwórców i sprzedawców energii elektrycznej, jak i jej odbiorców. Na uwagę zasługuje przede wszystkim od dawna postulowana (zwłaszcza przez sektor OZE), a wprowadzona przedmiotową nowelizacją, zmiana przepisów dotyczących tzw. linii bezpośredniej, czyli linii łączącej wytwórcę energii elektrycznej bezpośrednio z odbiorcą tej energii z pominięciem sieci dystrybucyjnej. Przed wejściem w życie nowelizacji korzystanie z takiej linii było praktycznie niemożliwe, gdyż było ono zarezerwowane wyłącznie dla odbiorców trwale odłączonych od krajowego systemu energetycznego. Aktualnie rozwiązanie to będzie dostępne dla wszystkich odbiorców dodatkowo na dużo mniej niż wcześniej sformalizowanych zasadach. Uruchomienie linii bezpośredniej wymaga bowiem obecnie dokonania przez prezesa URE jedynie wpisu do wykazu takich linii (na podstawie stosownego zgłoszenia podmiotu, który chce korzystać z takiej linii), którego to wpisu w zasadzie nie powinno się odmawiać jeśli podmiot przekaże wraz ze zgłoszeniem stosownego dokumenty w tym ekspertyzę dotyczącą wpływu tej linii na system elektroenergetyczny. 

Jeśli chodzi o inne zmiany wprowadzone przedmiotową nowelizacją, warto wspomnieć:

• wprowadzenie dodatkowej przesłanki udzielenia, zmiany lub cofnięcia koncesji przez URE w postaci rękojmi prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją;
• utworzenie elektronicznej porównywarki ofert sprzedawców energii dla odbiorców w gospodarstwach domowych i mikroprzedsiębiorców, dzięki której będą oni mogli bezpłatnie, online wyszukać, zestawić ze sobą i przeanalizować dostępne na rynku oferty sprzedaży energii; 
• możliwość zawierania przez odbiorców tzw. umów z ceną dynamiczną, która będzie odzwierciedlała wahania cen energii na rynkach hurtowych energii elektrycznej; 
• przepisy dotyczące obywatelskich społeczności energetycznych (OSE) tj. posiadających zdolność prawną, otwartych i dobrowolnych zrzeszeń osób fizycznych, przedsiębiorców i jednostek samorządu terytorialnego, które mogą prowadzić działalność w zakresie wytwarzania, dystrybucji, sprzedaży, a także magazynowania energii oraz świadczyć inne usługi powiązane swoim członkom lub udziałowcom; 
• wprowadzenie tzw. piaskownic regulacyjnych, czyli możliwości zawieszenia przez Prezesa URE (decyzją) stosowania określonych przepisów prawa energetycznego wobec konkretnych podmiotów w związku z realizacją przez te podmioty projektu mającego na celu wdrożenie innowacyjnych technologii, usług lub produktów na korzyść transformacji energetycznej, inteligentnych sieci i infrastruktury.

Zmiana rozporządzenia systemowego i nowe WDB 

W kontekście zmian prawnych istotnych dla sektora energetycznego, które pojawiły się w 2023 r., nie sposób nie wspomnieć o nowym brzmieniu tzw. rozporządzenia systemowego, które weszło w życie 13 maja 2023 r. Jest to pierwsza od lat kompleksowa nowelizacja przedmiotowego rozporządzenia. Konieczność aktualizacji zapisów rozporządzenia wynikała m.in. z nowelizacji ustawy prawo energetyczne oraz wprowadzonych nią nowych rozwiązań w zakresie kształtowania i rozwoju systemu elektroenergetycznego. Znowelizowane (lub dodane) zostały w szczególności zasady dotyczące świadczenia usług systemowych, usługi elastyczności czy bilansowania handlowego. 

Na uwagę zasługują również wydane i zatwierdzone przez Prezesa URE w listopadzie 2023 r. nowe Warunki Dotyczące Bilansowania („WDB”). Modyfikacje w nich zawarte obejmują m.in. zmianę zasad kształtowania ceny rozliczeniowej odchylenia (CRO), zmianę zasad wyznaczania ilości energii wytwarzanej z powodu ograniczeń w elektrowniach, a także zmianę zasad rozliczania dodatkowych kosztów wytwarzania energii wynikających z relokacji umów sprzedaży energii na jednostki grafikowe wytwórcze aktywne. 

Koniec mrożenia cen energii

Koniec roku 2023 to oczywiście wejście w życie ustawy z dnia 7 grudnia 2023 r. o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła nowelizującej przepisy dotyczące mrożenia cen energii oraz dokonywania odpisu na tzw. Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny. Nowe przepisy wprowadzają datę graniczną dla mrożenia cen energii tj. utrzymania ich na poziomie z 2023 r. (a właściwie 2022 r.) – 30.06.2024 r. Dodatkowo nie został przedłużony obowiązek dokonywania przez wytwórców i spółki obrotu odpisów na wspomniany wyżej Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny. Ostatnim okresem objętym obowiązkiem przekazania odpisu na wskazany wyżej fundusz jest rok 2023. 

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na wprowadzony przez przedmiotową nowelizację obowiązek przekazywania na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny tzw. składki gazowej przez przedsiębiorstwa wydobywające gaz ziemny. Obowiązek powyższy należy wykonać w odniesieniu do okresu wydobycia gazu ziemnego przypadającego od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. 


Rok 2024 rokiem wiatraków, powrotu obliga giełdowego i EMD

Co przyniesie w energetyce rok 2024? Przede wszystkim wysoce prawdopodobne jest przywrócenie tzw. obliga giełdowego, czyli obowiązku sprzedaży przez wytwórców energii całości lub określonego wolumenu tej energii na rynkach giełdowych (w miejsce kontraktów bilateralnych). Rozwiązanie to należy ocenić jako pozytywne, gdyż sprzyjać ono będzie przejrzystości rynku energii i kształtowaniu cen na tym rynku (w tym cen dla odbiorców końcowych) w oparciu rzeczywistą grę rynkową popytu i podaży. Pierwsza propozycja legislacyjna w zakresie przywrócenia obliga została już zaprezentowana w ramach projektu nowelizacji pakietu ustaw dot. mrożenia cen energii elektrycznej (ostatecznie, jak wiadomo, zapisy przywracające obligo zostały z przedmiotowej nowelizacji usunięte). Co istotne (i ciekawe) powyższa propozycja oprócz przywrócenia obliga giełdowego zakładała również automatyczne rozwiązanie (z chwilą przywrócenia obowiązku obliga) umów sprzedaży energii elektrycznej, które nie podlegają zwolnieniu z obliga, z zastrzeżeniem, że niektóre kategorie w/w umów mogłyby nadal być wykonywane w pewnym horyzoncie czasowym (max. 3 lata). 

Na nowe rozwiązania czeka w 2024 r. niewątpliwie branża wiatrowa postulująca od lat liberalizację przepisów dotyczących inwestycji w zakresie elektrowni wiatrowych. Ostatni projekt nowelizacji dotyczący przyjęcia minimalnej dopuszczalnej odległości elektrowni wiatrowej od zabudowań na poziomie 300 metrów nie został ostatecznie przyjęty. Jak się wydaje, kwestia ta wymaga pogłębionych analiz i jako taka będzie przedmiotem dalszych konsultacji. 

W roku 2024 należy liczyć się także z wejściem w życie tzw. pakietu EMD (ang. Electricity Market Design), czyli reformy mającej na celu poprawę struktury unijnego rynku energii elektrycznej, a także ochronę UE przed manipulacjami na hurtowym rynku energii. W tym kontekście, przedsiębiorstwa energetyczne powinny zwrócić szczególną uwagę na pierwszą, dużą i dość istotną nowelizację tzw. rozporządzenia REMIT. Nowelizacja ta wprowadza istotne novum w postaci umożliwienia ACER  (tj. Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki) prowadzenia dochodzeń dotyczących naruszeń REMIT bezpośrednio na terytorium państw członkowskich, wobec konkretnych uczestników rynku. Dotychczas kompetencje w tym zakresie pozostawały w wyłącznej gestii regulatorów krajowych oraz organów kontrolnych poszczególnych państw członkowskich (w Polsce URE). Wskazane wyżej działania (w tym przeprowadzenie przeszukania w przedsiębiorstwie, czy przesłuchań jego pracowników) ACER może prowadzić ad hoc, bez stosownego uprzedzenia przedsiębiorstwa. Mając na uwadze jak szczegółowo i szeroko zostały zaprojektowane powyższe zapisy, należy podejrzewać, że ACER zamierza z nich realnie korzystać. W kontekście tego warto już dziś posiadać w organizacji stosowne mechanizmy i procedury zapewniające zgodność z REMIT.