Katastroficzna energetyka - MATERIAŁY PROBLEMOWE

Lista tragedii związanych z energetyką jest bardzo długa. Zginęły w nich setki ludzi, a tysiące zostało rannych lub utraciło majątek życia. Zdarzały się one w różnych stronach świata i dotyczyły różnego typu zdarzeń.

Meksykańska tragedia na życzenie

Jedna z większych tragedii wydarzyła się w Guadalajarze w Meksyku. W 1992 r. doszło tam do licznych eksplozji w systemie kanalizacyjnym. W wyniku zdarzenia zginęło 206 osób, a ponad 500 zostało rannych. Zniszczonych zostało osiem kilometrów ulic oraz liczne zabudowania. Stało się tak przez nieumiejętnie przeprowadzoną wymianę rur wodociągowych.

Pierwszym krokiem do katastrofy było posadowienie nowych rurociągów kanalizacyjnych bardzo blisko biegnących tam wcześniej systemów transportujących benzynę. Drugą kwestią było zastosowanie rur miedzianych z pokryciem cynkowym, które pod wpływem wilgoci zawartej w glebie uległy korozji. Powstałe w ten sposób dziury umożliwiły wniknięcie do wnętrza rurociągu benzyny wydobywającej się z nieszczelności w transportujących ją kanałach. Jednak nie to było bezpośrednią przyczyną katastrofy. Z uwagi na fakt, iż miasto miało w planach dalsze rozbudowywanie kolei podziemnej, nie można było pozwolić sobie na utrudnienia w postaci stojących na drodze inwestycji długich rurociągów. Zastosowano w związku z tym rury o przekroju w kształcie litery U. Nie pojawiają się w ich przypadku znaczące utrudnienia związane z odprowadzaniem cieczy, pomimo iż grawitacja nie pomaga tu tak, jak to się dzieje przy rurach prostych. Znaczącym problemem jest jednak usuwanie gazów - w tym przypadku oparów benzyny. Ich znaczne nagromadzenie, a w końcu zapłon, było przyczyną powstania eksplozji.

Tej tragedii można było uniknąć zarówno już na poziomie projektu, jak i w późniejszym okresie, gdyż lokalna społeczność alarmowała władze o silnym zapachu benzyny wydostającym się z kanalizacji, a czasami nawet o jej wypływie. Zgłoszenia te zostały jednak zbagatelizowane. Straty materialne wynikające z eksplozji wyliczono na minimum 300 mln dolarów.

Nigeryjskie eksplozje

Liczne zdarzenia o charakterze katastrof energetycznych odnotowuje się w Nigerii. To najludniejsze państwo Czarnego Lądu bardzo często nawiedzane jest przez eksplozje przebiegających przez nie ropociągów. Niejednokrotnie są one konsekwencją niegodziwych działań ludzkich - kradzieży "płynnego złota". Powstałe w ten sposób uszkodzenia konstrukcji rurociągów mogą bez problemu stać się przyczyną większego rozszczelnienia i późniejszego wybuchu.

Taka sytuacja wydarzyła się w grudniu 2006 r. w przypadku rurociągu Abule Egba, znajdującego się w pobliżu miasta Lagos. W wyniku działań złodziei doszło tam do rozszczelnienia poszycia i późniejszej eksplozji, która pociągnęła za sobą śmierć ok. 500 osób. Przykrym faktem jest to, iż do podobnych sytuacji dochodzi w tym kraju bardzo często. Oczywiście, nie zawsze jest to związane z działalnością złodziei. Przykładowo w 2008 r. doszło do uszkodzenia rurociągu Ijegun (również w okolicach miasta Lagos), spowodowanego pracami ziemnymi i rozerwaniem ropociągu przez buldożer. W wyniku tego zdarzenia życie straciło blisko 100 osób.

Żywioł na platformie i w elektrowni

Mówiąc o ropie naftowej, nie sposób nie wspomnieć katastrofy ekologicznej związanej z rozszczelnieniem rurociągu wydobywczego na amerykańskiej platformie wiertniczej Deepwater Horizon. Wydarzyło się to w kwietniu 2010 r. i do dzisiaj pozostaje największą tego rodzaju tragedią w historii przemysłu wydobywczego oraz energetycznego, która doczekała się nawet fabularnego filmu "Żywioł: Deepwater Horizon" z udziałem m.in. Marka Whalberga i Kurta Russella. W wyniku zdarzenia życie straciło wówczas 11 osób, zaś 17 zostało rannych. Eksplozja z 20 kwietnia była jednak jedynie początkiem problemów koncernu BP, na zlecenia którego pracowała platforma.

Ostateczne usunięcie wycieku nastąpiło dopiero 19 lipca, a więc służby zmagały się z nim przez trzy miesiące, podczas których ropa naftowa nieustannie przedostawała się do środowiska. Doprowadziło to do znacznych strat biologicznych w regionie Zatoki Meksykańskiej - zatrucia ryb oraz zniszczenia siedlisk setek gatunków ptaków wodnych, co z kolei wpłynęło bezpośrednio na straty przemysłu rybnego. Ucierpiała także turystyka regionu Florydy. Całkowite koszty, jakie zobowiązał się ponieść koncern BP w związku z usuwaniem skutków tej katastrofy ekologicznej, wyniosły przeszło 8 mld dolarów. Szacuje się, iż dziennie do wody przedostawało się około 800 tys. litrów ropy naftowej, co dało całkowity wynik w wysokości 900 mln litrów.

Jeszcze inna tragedia wydarzyła się na Syberii, a dokładniej 28 km od miasta Sajanogorsk, w zlokalizowanej na rzece Jenisej elektrowni wodnej. 17 sierpnia 2009 r. doszło tam do nagłego wybuchu, w wyniku którego zniszczeniu uległy trzy turbiny, natomiast inne (z pozostałych dziesięciu) zostały poważnie uszkodzone. Wybuch był spowodowany najprawdopodobniej silnym wzrostem ciśnienia wody. Jest to najbardziej możliwa wersja wydarzeń, choć czeczeńscy rebelianci przyznali się do spowodowania tejże katastrofy. Jednak ich oświadczenia były na tyle niedorzeczne, iż zostały odrzucone przez rząd rosyjski. Ostateczna liczba ofiar katastrofy wyniosła 75 osób.

Rafineria w ogniu

W Polsce w czasach PRL-u również dochodziło do wielu tragedii przemysłowych. Jedną z nich był pożar rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach z 26 kwietnia 1971 r. W jego wyniku życie straciło 37 osób, a 105 zostało rannych. W przypadku tego zdarzenia można mówić o ogromnym pechu. Bezpośrednią jego przyczyną była bowiem burza, a dokładniej wyładowanie elektryczne, które trafiło w zbiornik ropy naftowej o pojemności 12 500 m3. Największe nieszczęście polegało jednak na bliskim sąsiedztwie innych zbiorników z chemikaliami, co sprzyjało szybkiemu przedostawaniu się i rozprzestrzenianiu ognia. W akcji gaśniczej uczestniczyło ponad 100 samochodów służb pożarniczych, w tym również z Czechosłowacji.

Czy tej tragedii można było uniknąć? To trudne pytanie. Pewne jest, iż można było zminimalizować jej skutki. Wykryto bowiem liczne uchybienia - zbiorniki posiadały wadliwe systemy chłodzenia, a instalacja pianowa służąca ewentualnemu gaszeniu nie działała prawidłowo. Co więcej - brakowało systemu podawania tzw. ciężkiej piany. Wszystkie zbiorniki oraz instalacje były bardzo ciasno rozmieszczone na terenie rafinerii, co sprzyjało rozprzestrzenianiu się ognia. Wadliwie skonstruowana była także instalacja odgromowa. Z kolei okoliczne drogi pokryto warstwą asfaltową, która pod wypływem pożaru ulegała zapaleniu. Był to już trzeci pożar w tej rafinerii, jednak wcześniejsze nie doprowadziły do tak znaczących zniszczeń. Niemniej sam fakt powtarzalności problemu powinien sugerować konieczność zwiększenia poziomu bezpieczeństwa, a tym samym wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń oraz usprawnienia już istniejących.

Lista tragicznych historii, które można by w tym miejscu przytoczyć, jest bardzo rozległa. Przykrym faktem jest to, iż w większości przypadków przyczyną - pośrednią lub bezpośrednią - był błąd ludzki. Często współczynniki korygujące stosowane przez inżynierów, projektantów i konstruktorów pojawiają się dopiero jako pokłosie tragicznych zdarzeń. Oczywiste jest, iż nie wszystko można przewidzieć, ale jeżeli podejmuje się decyzje o "naciąganiu" planów budowy dla ułatwienia sobie pracy - jest to występek bezapelacyjnie niezgodny ze sztuką inżynierską, a także przyczynek do pozbawienia ludzi życia. W myśl haseł głoszonych przez służby BHP, że "każdego wypadku można uniknąć" albo przynajmniej zminimalizować ryzyko jego zaistnienia, interesujmy się przeszłością tej niechlubnej strony branży energetycznej, gdyż nauka na błędach innych może uchronić nas przed powtórzeniem się tragedii.