Marzec 2022 | Miesięczne podsumowanie w produkcji energii elektrycznej w Polsce w obszarze źródeł gazowych

Zgodnie z danymi ENTSO-E wytworzenie EE z gazu ziemnego w Polsce na poziomie 849 175 MWh było jeszcze niższe niż w lutym, gdzie mieliśmy tylko 890 428 MWh – kolejny spadek m/m tym razem o 4,6 proc. (styczeń 1 098 915 MWh, a grudzień 1 221 327MWh) i o 2,6 proc. r/r (marzec 2021 r. 873 124 MWh). Dało to w polskiej strukturze produkcji EE z gazu ziemnego w ujęciu miesięcznym 5,7 proc. (6,6 proc. mieliśmy w marcu rok temu). Można powiedzieć, że jest to udział marginalny. Wytworzenie przestawiło się na węgiel i OZE (bez praktycznie wiatru), gdy zauważamy tylko 0,5 proc. wzrost zużycia EE w stosunku do marca 2021 r. A statystycznie mamy w Polsce ok. 2,4 mln konsumentów indywidualnych więcej (Uchodźcy) niż rok temu, co wskazywałoby na pierwsze sygnały zatrzymywania się gospodarki.

Wojna w Ukrainie wkracza w 7 tydzień (40 dzień, kiedy piszę ten tekst). Zbrodnie popełniane za naszą granicą są trudne do wyobrażenia. Ukraina broni się nadal, skutecznie kontratakując lokalnie, zmuszając siły atakującej Rosji do przegrupowań. Europa staje przed monumentalnym wyzwaniem zabezpieczenia bezpieczeństwa. Także energetycznego, także swojej ekonomii. Ostatnie doniesienia z Brukseli pokazują, że Komisja Europejska próbuje zredukować dramatyczną zależność od rosyjskich węglowodorów i węgla dobrze przed końcem 2030 r. Dyskutowana (trudno nazwać ambitna) propozycja jeszcze chwilę temu koncentrowała się na przyspieszeniu zielonych inicjatyw na 2030 r. (które mają na celu zmniejszenie zapotrzebowania na gaz), przy jednoczesnym zwiększeniu dostaw gazu nierosyjskiego i nakazaniu magazynowania gazu do poziomu 90 proc. wypełnienia do października br. Komisja odważnie twierdzi, że w tym roku można osiągnąć redukcję dostaw z Rosji¹ o 100 mld m sześc. (tj. o ok. o 2/3 z 155 mld m sześc. importowanych z Rosji co odpowiada 112 mln t LNG). Aby jednak tak się stało, LNG musi odgrywać wiodącą rolę i pozostaje pytanie, czy europejska infrastruktura LNG może nadążyć².

Rys. 1
Infrastruktura gazowa w UE

Źródło: Komisja Europejska

Kilka faktów dotyczących europejskiej infrastruktury LNG:
1. W Europie (z wyłączeniem Turcji) działają łącznie moce importowe o zdolności 184 mln t LNG z bardzo sezonowymi charakterystykami (schematami) wykorzystania (Rys. 1).
2. Wg danych ISE w styczniu tego roku europejskie terminale LNG zbliżyły się do swoich fizycznych limitów przepustowości, osiągając 80-82 proc. wykorzystania (Rys. 2) (Pisaliśmy już o wykorzystaniu terminala LNG w Świnoujściu w podsumowaniu 2021 r.³).
3. Terminale obsługujące największe rynki gazu w Europie Północno-Zachodniej osiągnęły swoje granice techniczno-konstrukcyjne, aby nadążyć za popytem.
4. Znaczna część niewykorzystanych zdolności importowych LNG znajduje się jeszcze w Europie Południowej i Wielkiej Brytanii, bez połączeń międzysystemowych z rynkami gazu w Europie Środkowej (np. Czechy, Słowacja, także Austria), które są w dużym stopniu uzależnione od dostaw z Rosji.

Rys. 2
Wykorzystanie europejskich terminali importowych LNG [średnia miesięczna]

Źródło: VortexA

Ponadto, jak wielokrotnie podnosiłem, budowa nowego lądowego terminala importowego LNG, w warunkach pokoju, trwa co najmniej pięć lat i jest kosztowna. FSRU (ang. floating storage regas units - FSRU) – z których każdy (w zależności od magazynów na lądzie) może średnio importować ok. 5 mld m sześc. rocznie – są tańsze, a i instalacja jest szybsza. Jednak, pomimo szybszej instalacji, budowanie FSRU może nadal być czasochłonne i wymaga skonfigurowania pływającej jednostki z infrastrukturą lądową, a obecny globalny kryzys łańcucha dostaw grozi dalszymi opóźnieniami. Niemcy, które nie mają terminali importowych LNG, badają możliwe lokalizacje na Morzu Północnym i także na Bałtyku dla trzech projektów, w tym co najmniej dwa to FSRU o szacowanej pojemności łącznej 27 mld m sześc. Tylko „wojenna procedura” może pozwolić na szybsze uruchomienie przynajmniej jednego z nich (zakłada się, że nie uda się tego jednak dokonać i pierwszy niemiecki FSRU nie zostanie uruchomiony przed 2024 r.).
Karl Fredrik Staubo, dyrektor generalny firmy Golar LNG, właściciela kilkunastu jednostek FSRU z siedzibą na Bermudach szacuje⁴, że z globalnej światowej floty ok. 50 FSRU dostępnych jest tylko pięć statków, a trzy dodatkowe mogą zostać zwolnione z bieżących kontraktów w ciągu roku. Nie wszystkie z nich są odpowiednie dla północnej Europy, ponieważ woda ma średnią temperaturę poniżej 10 stop. C i jest zbyt zimna dla systemu wymiany ciepła stosowanego na niektórych statkach.

Oczywiście dla najbardziej narażonych rynków (przede wszystkim Niemcy, ale także Polska), maksymalizacja importu w tradycyjnych miesiącach poza szczytem nie wystarczy, aby zastąpić rosyjską podaż, tworząc najbardziej znaczący problem dla Niemiec i wszystkich ich sąsiadów. W oparciu o dotychczas niewykorzystywane moce regazyfikacyjne jakie obserwowaliśmy w ciągu ostatnich 12 miesięcy, w mojej ocenie, tylko 15 mln t LNG przyrostowej podaży LNG można dodać do bilansów kluczowych rynków we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech. To techniczne ograniczenie wprowadza rozdźwięk między spotowymi transakcjami LNG w Europie Północno-Zachodniej a cenami hubów TTF, z obrotem LNG z rabatem ok. 3,3 dol./mmBtu. W podsumowaniu kwartalnym⁵ podsumowaliśmy informacje o rozważanym, agresywnym wdrożeniu nowych zdolności regazyfikacyjnych LNG w Niemczech, wykorzystując dostępne terminale pływające FSRU, aby przyspieszyć, o ile to możliwe, harmonogram projektu zastępowania rosyjskiego gazu ziemnego. Technicznie – jak pokazuje przykład Egiptu, gdzie była przygotowana infrastruktura lądowa i portowa, lądowe połączenie sieci gazowej, FSRU zostały oddane do użytku w ciągu zaledwie 5 miesięcy⁶ – w porównaniu z typowym harmonogramem 1-3 lat wydaje się być to, w regulacjach europejskich, niemożliwe (pozwolenia środowiskowe!). Mam nadzieję, że to trudne zadanie w ramach gospodarki wojennej uda się zrealizować. W dużej mierze zależy ono od trwałej woli polityków, silnej koordynacji w całej UE i jasnych inicjatyw na rzecz rynku i braku sabotażu także polityczno/lobbingowego.
Co do dodatkowych dostaw z innych kierunków jak np. Norwegia, Afryka Północna, czy Azerbejdżan to Norwegowie i tak robią co mogą, a deklarowane zwiększenie to maksymalnie 1 mld m sześc. gazu latem (ograniczenie i przesunięcie terminów remontów) i 0,4 mld m sześc. w okresie zimowym. Ok. 9 mld m sześc. można zakładać z Azerbejdżanu (tu spodziewam się każdych możliwych „niwelujących akcji” ze strony rosyjskiej).

Zgodnie z anonsowanym wyżej dokumentem opublikowanym 8 marca 2022 r. przez Komisję Europejską⁷, Unia Europejska planuje w tym roku znacznie ograniczyć dostawy rosyjskiego gazu rurociągowego poprzez zwiększenie importu LNG, wypełnienie magazynów gazu i zwiększenie odnawialnych źródeł energii. Według Komisji plan o nazwie RePowerEU (…)uniezależniłby Europę od rosyjskich paliw kopalnych na długo przed 2030 r., poczynając od gazu, w świetle inwazji Rosji na Ukrainę. Dzięki dywersyfikacji dostaw gazu poprzez wyższy import LNG i import rurociągów od dostawców spoza Rosji oraz wyższe poziomy biometanu i wodoru, Europa mogłaby zastąpić 100 mld m sześc. importu rosyjskiego gazu lub ok. dwóch trzecich do końca 2022 r. – powiedziała Komisja. Połowa z tego pochodziłaby z importu LNG⁸, ponieważ UE mogłaby rocznie importować 50 mld m sześc. LNG z Kataru, USA, Egiptu i Afryki Zachodniej. W ubiegłym roku Stany Zjednoczone, Katar i Rosja dostarczyły większość dostaw LNG do Europy, stanowiąc tu prawie 70 proc. całkowitego importu LNG⁹.

Rys. 3
RePowerEu – zebrane inicjatywy

Źródło: Komisja UE
Tekst polski:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=COM%3A2022%3A108%3AFIN

Komisja stwierdziła, że oceni jako sprawę priorytetową, czy potrzebne są środki i inwestycje w infrastrukturę gazową gotową na wodór i połączenia międzysystemowe w celu przezwyciężenia wąskich gardeł w pełnym wykorzystaniu zdolności UE w zakresie LNG” […]. „Podczas dywersyfikacji dostaw UE wspiera partnerstwa międzynarodowe. Komisja będzie kontynuować dyskusje w ramach G7 oraz z głównymi światowymi nabywcami gazu (Japonią, Koreą Południową, Chinami, Indiami) na temat rozwoju rynku w perspektywie średnioterminowej. Oprócz importu LNG i gazu rurociągowego, Komisja zapowiedziała, że do kwietnia przedstawi wniosek ustawodawczy, aby zapewnić roczny odpowiedni poziom magazynowania. Propozycja ta wymagałaby od krajów UE wypełnienia istniejącej magazynowej infrastruktury gazowej do co najmniej 90 proc. pojemności do 1 października każdego roku. Warto się zastanowić, czy Komisja zdecyduje się przejąć np. aktywa magazynowe Gazpromu w Europie? Przy okazji ciekawostką jest osiągnięcie półmetka prac przy budowie magazynu zielonego wodoru o kubaturze100 m sześc. w Szwecji¹⁰. Polski rząd też poinformował o odejściu od węgla i rosyjskich węglowodorów do końca roku, wyprzedzając w komunikatach Litwę, która dzień później poinformowała, że w trybie natychmiastowym zaprzestała zakupów rosyjskiego gazu ziemnego (obecnie dołączyły do niej Łotwa i Estonia).
Gaz-System w marcu poinformował o kolejnych rekordach w terminalu w Świnoujściu.

Rys. 4
Celsius Caroline – duński armator – statek pod banderą Wysp Marshalla

Zdjęcie: David F. Jones www.marinetraffic.com
Źródło: https://www.offshore-energy.biz/polish-lng-terminal-in-record-lng-deliveries-in-march/

Firma poinformowała za pośrednictwem swoich kanałów społecznościowych, że terminal otrzymał 158 dostawę LNG. Ponadto jest to dziesiąta dostawa w tym roku. Marzec jest pod tym względem rekordowy, gdy do terminalu dotarło aż pięć tankowców LNG.
Rynek ropy i gazu był już bardzo napięty przed 24 lutego, z niskimi zapasami ropy, produktów rafinacji i gazu ziemnego (szczególnie w Europie Zachodniej). Podczas gdy do tej pory załadunki w rosyjskich portach nadal odbywają się po „normalnych” stawkach, niektóre z tych dostaw już obecnie są przekierowane na „alternatywne” miejsca rozładunku (Indie, Chiny), lub „na morze, bez destynacji”. Rynek notuje brak nowych transakcji, a sankcje/restrykcje z dnia na dzień stają się coraz ostrzejsze. Alternatywne dostawy, a także duże reperkusje po stronie popytu materializują się z czasem i w ograniczonym tempie.
Cena za ropę 200 dol./bbl była w zasięgu wzroku (fantastyczny gest Bidena o uwolnieniu rezerw strategicznych USA w światowej puli daje ok. 1,5 proc. podaży), a gaz ziemny w przeliczeniu na baryłkę ropy kosztuje ponad 400 USD, ponieważ rynek nie jest już w pełni funkcjonalny, a OPEC kolejny raz w historii (od wojny Jom Kippur 1973 r.) wykorzystuje sytuację wojenną. Rynek po prostu nie funkcjonuje już sprawnie – z ogromnymi reperkusjami. Nawet azjatyccy importerzy mają trudności ze złożeniem nowych zamówień, a już obecnie spowodowane opóźnienia prawdopodobnie doprowadzą do rzeczywistych fizycznych niedoborów dostaw. Pomimo rekordowych marż rafineryjnych, rafinerie są narażone na niepowodzenie w zakupie ropy naftowej lub surowców pierwotnych, a niektóre z nich przyspieszą remonty i konserwację – vide planowany przed wojną postój Gdańska. W tym otoczeniu rynkowym podmioty działające na rynku niższego szczebla mogą po prostu zrezygnować z zaopatrywania całego rynku – przynajmniej tymczasowo – i lokalnie pojawią się ograniczenia dostaw, na stacjach benzynowych prawdopodobnie zabraknie benzyny i – przede wszystkim – oleju napędowego. Niemożność sprzedaży ropy wkrótce wpłynie na rosyjskie decyzje dotyczące wydobycia, jeśli już tak się nie dzieje. Destrukcja dotychczasowych mechanizmów podaży i popytu na ropę jest już wystarczająco duża, aby ceny ropy przekroczyły 200 USD za baryłkę. Pojawia się pytanie, jak szybko pojawią się oportunistyczni nabywcy czy rządy i korporacje, którzy „ponownie rozważą sankcje” i być może powrócą do zakupów z Rosji. Niestety widzę niewielkie szanse na dopuszczenie Iranu na otwarty rynek węglowodorów. Ta trwałość rekordowych cen, także dla gazu i energii w Europie wydają się niemożliwe do przewidzenia w tym momencie.

dr inż. Andrzej P. Sikora, Prezes Instytutu Studiów Energetycznych

¹ Brak pełnych agregatów za 2021 r., ale wg danych ISE średnia wielkość wydobycia gazu ziemnego w Rosji w latach 2017-2021 to ok. 650 mld m sześc. (638,5 mld m sześc. w 2020 r.). Brak dostępu do nowoczesnych technologii oznacza systematyczny spadek wydobycia.
• 19 proc. udział rosyjskiego gazu w obrocie międzynarodowym (238 z 1248 mld m sześc.), przy czym w rynku LNG udział Rosji (40,4 mld m sześc.) to 8,2 proc., a w rynku gazu „rurociągowego” (197,7 mld m sześc.) to 26 proc..
• 35 proc. całego rosyjskiego eksportu gazu ziemnego to gaz ziemny dla Niemiec (tylko rurociągi). Było to 65 proc. niemieckiej konsumpcji gazu w 2020 r.
• W 2021 r. 38 proc. gazu importowanego przez kraje UE pochodziło z Rosji (Eurostat).
² Szczegółowe dane dotyczące LNG w pierwszym kwartale 2022 r. podajemy w naszym co kwartalnym materiale:
https://www.cire.pl/artykuly/opinie/polskie-lng-w-pierwszym-kwartale-2022-r?utm_source=newsletter
³ Sikora A., Sikora M., „Polskie LNG – podsumowanie 2021 roku”, CIRE, 03.01.2022
https://www.cire.pl/artykuly/opinie/polskie-lng–podsumowanie-2021-roku
⁴ https://www.ft.com/content/bc5f79a6-729e-47ff-bf46-cb23c460fa6f
⁵ Sikora A., Sikora M., „Polskie LNG – w pierwszym kwartale 2022 roku”, CIRE, 04.04.2022
https://www.cire.pl/artykuly/opinie/polskie-lng-w-pierwszym-kwartale-2022-r?utm_source=newsletter
⁶ https://timera-energy.com/how-fsrus-are-impacting-lng-market-evolution/
⁷ https://www.bnnbloomberg.ca/europe-s-plan-to-replace-russian-gas-is-full-of-obstacles-1.1734201
⁸ https://lngprime.com/europe/lng-imports-to-play-major-role-in-eus-plan-to-cut-russian-gas-dependency/45260/
⁹ https://lngprime.com/europe/lng-imports-to-play-major-role-in-eus-plan-to-cut-russian-gas-dependency/45260/
¹⁰ https://www.pv-magazine.com/2022/03/21/swedens-first-rock-cavern-for-green-hydrogen-storage-takes-shape/

Czytaj również: