Informacja w sprawie ustawy z dnia 27 listopada 2024 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz  niektórych innych ustaw 

Zasadniczym celem ustawy, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, jest  wsparcie przedsięwzięć prośrodowiskowych prowadzonych zarówno na szczeblu centralnym,  jak i samorządowym. W obowiązujących przepisach krajowych nie uregulowano dotychczas  kompleksowo rozwiązań wspierających miasta w prowadzeniu polityki adaptacji do zmian  klimatu. Jednocześnie konieczne jest zapewnienie środków finansowych na realizację działań  związanych z poprawą jakości powietrza, w tym w ramach Programu Priorytetowego „Czyste  Powietrze” (ze środków unijnych z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności  („KPO”), w ramach którego niezbędna jest realizacja m.in. kamienia milowego B5G  polegająca na wejściu w życie przepisów określających standardy jakości paliw stałych z  biomasy, a także z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko  („FEnIKS”) i Programu „Stop Smog”.  

Ustawa wprowadza zmiany m.in. w: 

▪ ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r.  poz. 750, 854 i 1473) polegające na:  

1) ustanowieniu obowiązku opracowania miejskiego planu adaptacji dla miasta o liczbie  mieszkańców równej 20 tysięcy lub większej. Miejski plan adaptacji będzie musiał  zawierać co najmniej część analityczną, koncepcję zagospodarowania na terenie miasta  wód opadowych i roztopowych będących skutkiem opadów atmosferycznych, zbiór  danych przestrzennych, część programową, wskazanie sposobu wdrażania planu oraz  wnioski i rekomendacje. Miejski plan adaptacji będzie przyjmowany przez radę gminy w  drodze uchwały;  

2) wprowadzeniu negatywnej przesłanki członkostwa w Zarządzie Narodowego Funduszu  Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, członkostwa w Radzie Nadzorczej  Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, członkostwa w  zarządzie wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz  członkostwa w radzie nadzorczej wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i  gospodarki wodnej (członkiem będzie mogła być osoba, która nie pracowała lub nie  pełniła służby w organach bezpieczeństwa państwa lub nie była współpracownikiem tych organów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu  informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści  tych dokumentów); 

3) wprowadzeniu regulacji w zakresie zastępowania Prezesa Zarządu Narodowego  Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w przypadku jego nieobecności lub  czasowej niemożności sprawowania przez niego funkcji albo śmierci, albo odwołania; 

4) wprowadzeniu, w zakresie określenia składu Rady Nadzorczej Narodowego Funduszu  Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (powoływanej przez ministra właściwego do  spraw klimatu), w miejsce przedstawicieli zdefiniowanych jako „przedstawiciele  organizacji ekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym, które posiadają struktury  organizacyjne na terenie całego kraju, zgłoszonego przez te organizacje i cieszącego się  poparciem największej liczby tych organizacji” przedstawicieli zdefiniowanych jako  przedstawiciele organizacji pozarządowych w rozumieniu ustawy o pożytku publicznym i  o wolontariacie, o zasięgu ogólnokrajowym, działający na rzecz ochrony klimatu,  ochrony środowiska lub odnawialnych źródeł energii. Kandydaci wyłaniani będą w  postępowaniu konkursowym przeprowadzanym przez Radę Działalności Pożytku  Publicznego. Tryb wyłaniania kandydata obejmuje wyłonienie od 3 do 5 kandydatów, na  zasadach konkursowych określonych przez Radę Działalności Pożytku Publicznego, i  przekazanie informacji o nich ministrowi właściwemu do spraw klimatu. W przypadku  niewybrania kandydatów przedstawicieli strony społecznej w ich miejsce będzie mógł  być delegowany przedstawiciel ministra. Uprawnienie takie otrzyma również minister w  przypadku niezgłoszenia przedstawicieli przez stronę samorządową Komisji Wspólnej  Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zgodnie z przepisem dostosowującym, mandat  członka wywodzącego się z organizacji społecznej, powołanego na podstawie przepisów  dotychczasowych, wygaśnie z dniem powołania członka wyłonionego na nowych  zasadach; 

5) zmodyfikowaniu przepisu dotyczącego realizacji przez zarząd województwa wniosku  rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu w sprawie członka zarządu. Nie tylko  powołanie, ale również odwołanie członka zarządu będzie następowało w terminie 7 dni  od dnia doręczenia wniosku. W przeciwnym razie powołania lub odwołania członka  zarządu dokona rada nadzorcza wojewódzkiego funduszu; 

6) wprowadzeniu wymogu, aby członkowie rad nadzorczych wojewódzkich funduszy  ochrony środowiska i gospodarki wodnej wyznaczani (jak dotychczas) przez ministra właściwego do spraw klimatu spośród przedstawicieli nauki lub organizacji  pozarządowych zajmowali się działalnością na rzecz ochrony klimatu, ochrony  środowiska lub odnawialnych źródeł energii, w rozumieniu art. 2 pkt 22 ustawy z dnia 20  lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii; 

7) skróceniu terminu dla podmiotów uprawnionych do wyznaczenia członków rad  nadzorczych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej z 30 do  14 dni liczonych od dnia odwołania albo wygaśnięcia mandatu. Po upływie tego okresu,  tak jak w obecnym stanie prawnym, minister właściwy do spraw klimatu, może powołać  w ich miejsce swoich przedstawicieli. Nowością jest również uwzględnienie przesłanki  odwołania, obok wygaśnięcia mandatu, przy dokonywaniu wyznaczenia nowych  członków rad nadzorczych.  

Przepisy dostosowujące ustawy określają tryb postępowania zmierzający do przekazania  ministrowi właściwemu do spraw klimatu informacji pochodzącej od Prezesa Instytutu  Pamięci Narodowej – Komisji Ściągania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o  członkach organów Narodowego Funduszu oraz wojewódzkich funduszy urodzonych przed  dniem 1.08.1972 r.: 

− które złożyły oświadczenie lustracyjne potwierdzające pracę lub służbę w organach  bezpieczeństwa państwa lub współpracę z tymi organami, 

− wobec których wydano prawomocne orzeczenie stwierdzające fakt złożenia przez te  osoby niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. 

Po otrzymaniu powyższych informacji minister właściwy do spraw klimatu odwoła  członków Rady Nadzorczej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki  Wodnej lub członków rad nadzorczych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i  gospodarki wodnej, lub członków Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i  Gospodarki Wodnej, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy złożyli oświadczenia  lustracyjne potwierdzające pracę lub służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub  współpracę z tymi organami albo wobec których wydano prawomocne orzeczenie  stwierdzające fakt złożenia przez te osoby niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. 

W przypadku członka zarządu wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i  gospodarki wodnej, którego dotyczy ww. informacja, minister przekaże informację właściwej  radzie nadzorczej wojewódzkiego funduszu, która zawnioskuje do zarządu województwa o  odwołanie członka zarządu wojewódzkiego funduszu. 

 Z kolei członkowie organów Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy, którzy  do dnia wejścia w życie ustawy nie złożyli oświadczeń lustracyjnych, zostali obowiązani do  ich złożenia w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. 

W przypadku złożenia oświadczenia lustracyjnego potwierdzającego pracę lub służbę w  organach bezpieczeństwa państwa lub współpracę z tymi organami albo niezłożenia  oświadczenia lustracyjnego w terminie 30 dni, członkowie organów zostaną przez ministra  odwołani, z wyłączeniem członka zarządu wojewódzkiego funduszu. W tym przypadku  stosowna informacja zostanie przekazana do właściwej rady nadzorczej, która w terminie 14  dni od dnia otrzymania informacji ma obowiązek zawnioskować do zarządu województwa o  odwołanie członka zarządu wojewódzkiego funduszu; 

▪ ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465  i 1572) polegające na: 

1) wprowadzeniu obowiązku wskazania w strategiach rozwoju na poziomie gminnym i  ponadlokalnym nie tylko celów strategicznych rozwoju w wymiarze społecznym,  gospodarczym, przestrzennym, ale również celów klimatyczno-środowiskowych; 

2) doprecyzowaniu, że strategia rozwoju gminy albo strategia rozwoju ponadlokalnego  będzie podlegała aktualizacji także w przypadku, gdy wymagać tego będzie sytuacja  klimatyczno-środowiskowa gminy; 

3) wprowadzeniu w gminach, które posiadają miejski plan adaptacji, obowiązku  uwzględniania wniosków i rekomendacji ze sprawozdań z monitorowania miejskiego  planu adaptacji przy sporządzaniu raportu o stanie gminy;  

▪ ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2024 r.  poz. 566) polegające na: 

1) wprowadzeniu obowiązku wskazania w strategiach rozwoju województwa nie tylko  celów strategicznych rozwoju w wymiarze społecznym, gospodarczym,  przestrzennym, ale również celów klimatyczno-środowiskowych; 

2) doprecyzowaniu zakresu prowadzenia przez samorządy wojewódzkie polityki rozwoju  przez uzupełnienie katalogu o kwestie tworzenia warunków dla prowadzenia działań  na rzecz ochrony klimatu oraz działań adaptacyjnych do zmian klimatu; 

▪ ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu  przestrzennym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1130) polegające na: 

1) dookreśleniu, że w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się  zmniejszania podatności na zmiany klimatu;

2) wskazaniu, że w planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia  się ustalenia strategii rozwoju województwa oraz rekomendacje i wnioski zawarte w  audycie krajobrazowym, oraz określa się w szczególności zasady prowadzenia działań  na rzecz ochrony klimatu oraz działań adaptacyjnych do zmian klimatu, o których  mowa w art. 18a ust. 5 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony  środowiska, które zmniejszają podatność regionu na zmiany klimatu; 

3) usunięciu regulacji dotyczącej zażalenia w przypadku odmowy uzgodnienia projektu  decyzji w sprawach ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego przez  regionalnego dyrektora ochrony środowiska (zażalenie przysługiwało wyłącznie,  jeżeli odmowa uzgodnienia dotyczyła rezerwatu przyrody lub nastąpiła z uwagi na  możliwość znacząco negatywnego oddziaływania na cele ochrony obszaru Natura  2000);  

▪ ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2024 r. poz.  1478) polegające na: 

1) nałożeniu na organy gminy obowiązku zakładania i utrzymywania w należytym stanie  terenów zieleni i zadrzewienia. Ustawa określa, że przy zakładaniu terenu zieleni  należy wykorzystywać w pierwszej kolejności zasoby przyrodnicze terenu, w tym  zachować istniejącą roślinność rodzimą, oraz zapewnić, aby powierzchnia  biologicznie czynna zajmowała w miarę możliwości co najmniej 90 % powierzchni  tego terenu zieleni, z wyłączeniem terenów, w odniesieniu do których obowiązują  ograniczenia wynikające z przepisów odrębnych. Zaś przy utrzymywaniu terenu  zieleni w pierwszej kolejności należy utrzymywać funkcje przyrodnicze tego terenu, w  tym przez ekstensywną pielęgnację zieleni oraz pozostawić część terenu do naturalnej  wegetacji, oraz w miarę możliwości zwiększać udział w powierzchni tego terenu  zieleni powierzchni biologicznie czynnej; 

2) doprecyzowaniu, że powołanie członków Państwowej Rady Ochrony Przyrody nastąpi  w drodze zarządzenia ministra właściwego do spraw środowiska;  

3) wprowadzeniu 5-letniej kadencji Państwowej Rady Ochrony Przyrody; 4) usunięciu przesłanki ograniczenia albo utraty przez członka zdolności do czynności  prawnych, będącej dotychczas przesłanką ustania członkostwa w Państwowej Radzie  Ochrony Przyrody oraz dookreśleniu, że ustanie członkostwa w przypadku odwołania  członka przez ministra właściwego do spraw środowiska nastąpi z powodu trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków członka lub rażącego naruszenia prawa przez  członka; 

5) uprawnieniu ministra właściwego do spraw środowiska do powołania w miejsce  członka Państwowej Rady Ochrony Przyrody, którego członkostwo w Radzie ustało,  innej osoby spełniającej przesłanki do bycia członkiem na czas pozostały do końca  kadencji Rady;  

▪ w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania  jakości paliw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1209) polegające na ustanowieniu wymagań  jakościowych dla paliw stałych z biomasy pozyskanej z drzew i krzewów oraz biomasy  roślinnej z rolnictwa. Wymagania jakościowe dla biomasy pozyskanej z drzew i krzewów  wprowadzanej do obrotu lub obejmowanej procedurą celną dopuszczenia do obrotu w postaci  brykietu lub peletu zostaną określne w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw klimatu  oraz ministra właściwego do spraw energii (rozporządzenie obligatoryjne). Natomiast w  przypadku biomasy roślinnej z rolnictwa wprowadzanej do obrotu lub obejmowanej  procedurą celną dopuszczenia do obrotu w postaci brykietu lub peletu, jak również w  przypadku biomasy pozyskanej z drzew lub krzewów wprowadzanej do obrotu lub  obejmowanej procedurą celną dopuszczenia do obrotu w postaci zrębki drzewnej lub drewna  kawałkowego minister właściwy do spraw klimatu oraz minister właściwy do spraw energii  będą mogli określić w drodze rozporządzeń wymagania jakościowe dla tych paliw  (rozporządzenia fakultatywne); 

▪ w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku  i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach  oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2024 r. poz. 1112) polegające na: 

1) wprowadzeniu obowiązku zamieszczania w publicznie dostępnych wykazach danych z  zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, tj. o  projektach miejskich planów adaptacji przed ich skierowaniem do postępowania z  udziałem społeczeństwa, miejskich planach adaptacji oraz sprawozdaniach z  monitorowania wdrażania działań adaptacyjnych do zmian klimatu; 

2) doprecyzowaniu, że raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien  zawierać określenie przewidywanego oddziaływania analizowanych wariantów na  klimat, w tym emisje gazów cieplarnianych i oddziaływania istotne z punktu widzenia  adaptacji do zmian klimatu, przewidywanej podatności na zmiany klimatu,  uwzględniającej narażenie oraz odporność analizowanych wariantów na zmiany klimatu, zaś w opisie planowanego przedsięwzięcia ocenione w oparciu o wiedzę  naukową ryzyko związane ze zmianami klimatu, obejmujące ryzyko wynikające z  podatności na zmiany klimatu, uwzględniając narażenie oraz odporność  przedsięwzięcia na zmiany klimatu; 

3) uzupełnieniu, że w ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko  określa się, analizuje oraz ocenia bezpośredni i pośredni wpływ danego  przedsięwzięcia także na klimat; 

▪ w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i  remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (Dz. U. z 2024 r. poz. 1446,  1473, 1572 i 1635) polegające na:  

1) rozszerzeniu katalogu wymagań, jakie będą musieć spełniać urządzenia lub systemy  grzewcze ogrzewające budynki mieszkalne jednorodzinne lub urządzenia lub systemy  podgrzewające wodę użytkową w tych budynkach o kwestie etykietowania  energetycznego, tj. o wymagania wynikające z przepisów rozporządzenia  delegowanego Komisji (UE) 2015/1186 z dnia 24 kwietnia 2015 r. uzupełniającego  dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do  etykietowania energetycznego miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń (Dz. Urz. UE L  193 z 21.07.2015, str. 20, z późn. zm.4) w przypadku kotłów na paliwo stałe lub  miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń; 

2) zwiększeniu współfinansowania ze środków Funduszu Termomodernizacji i  Remontów do poziomu nie więcej niż 90 % (obecnie nie więcej niż 70%) przy  równoczesnym zmniejszeniu wkładu własnego gminy na realizację przedsięwzięć  niskoemisyjnych do poziomu 10 %. Uzasadnienie tej zmiany ma wynikać brak  zainteresowania gmin z uwagi na dotychczasowy poziom własny na poziomie 30%; 

3) zmniejszeniu wymagań dotyczących minimalnej liczby budynków mieszkalnych  jednorodzinnych deklarowanych przez gminy do realizacji przedsięwzięć  niskoemisyjnych w ramach zawieranych porozumień do nie mniej niż 10 (obecnie nie  mniej niż 20 takich budynków). Według uzasadnienia do projektu ustawy od początku  funkcjonowania Programu „Stop Smog” wiele gmin zgłaszało problem ze  zrealizowaniem liczby przedsięwzięć niskoemisyjnych na poziomie minimum 20; 

4) zwiększeniu średniego kosztu realizacji przedsięwzięcia niskoemisyjnego w jednym  budynku mieszkalnym jednorodzinnym, a w przypadku budynku mieszkalnego  jednorodzinnego o dwóch lokalach – w jednym lokalu, do kwoty 106 000 zł (obecnie średni koszt realizacji przedsięwzięcia niskoemisyjnego nie może przekroczyć kwoty  53 000 zł); 

5) likwidacji kryterium majątkowego beneficjenta końcowego. Obecnie w Programie  „Stop Smog” obowiązuje zarówno kryterium dochodowe, jak i majątkowe, które  znacząco utrudnia realizację programu przez gminy; 

▪ w ustawie z dnia 9 marca 2017 r. o związku metropolitalnym w województwie  śląskim (Dz. U. z 2022 r. poz. 2578 oraz z 2024 r. poz. 1572) polegające na: 1) uzupełnieniu zadań związku metropolitalnego o wykonanie zadania publicznego w  zakresie prowadzenia działań na rzecz ochrony klimatu oraz adaptacji do zmian  klimatu; 

2) wskazaniu, że strategia rozwoju związku metropolitalnego podlega aktualizacji także,  gdy wymaga tego sytuacja klimatyczno-środowiskowa gmin wchodzących w skład  związku.  

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt  4 w zakresie art. 18b ust. 2 (tj. artykułu zgodnie z którym uchwalenie miejskiego planu  adaptacji powinno nastąpić w terminie 30 miesięcy od dnia ogłoszenia przez Główny Urząd  Statystyczny danych statystycznych dotyczących ludności według stanu na dzień 31 grudnia  roku poprzedniego, zgodnie z którymi miasto osiągnęło liczbę mieszkańców równą 20 tysięcy  lub większą), który wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2025 r.